Agnieszka Jelska | Co do zasady

26 września 2024 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał istotny wyrok dotyczący ochrony konsumentów w kontekście prezentowania cen produktów i stosowania obniżek w kampaniach reklamowych. Wyrok ten, oznaczony sygnaturą C-330/23, ma kluczowe znaczenie dla przedsiębiorców działających na terenie Unii Europejskiej, w tym również w Polsce.

UOKiK regularnie zarzuca przedsiębiorcom stosowanie wprowadzających w błąd treści reklamowych, które naruszają zbiorowe interesy konsumentów. Kary z tego tytułu wynoszą do 10% rocznego obrotu przedsiębiorcy. Przyczyną kary może być niewłaściwa treść lub wygląd tzw. disclaimera.

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zdecydowanie wyróżnia się na tle innych organów administracji publicznej – zarówno pod względem liczby przeprowadzanych interwencji i wydanych decyzji, jak i wpływu na zachowanie uczestników rynku. Działalność tego organu stale przyciąga zainteresowanie mediów i opinii publicznej. Stąd zdecydowanie warto, zwłaszcza z perspektywy przedsiębiorców, zapoznać się z opracowanym przez ten urząd planem działalności na ten rok.

Od 2017 r. Prezes UOKiK wszczął kilkadziesiąt postępowań w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. W ich efekcie wydano już prawie 20 decyzji, wystosowano też wiele wystąpień do przedsiębiorców. Same kary finansowe wyniosły ok. 1,1 mld zł (w przypadku niektórych decyzji trwa jednak postępowanie odwoławcze przed sądem). Największa dotąd kara za nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej wyniosła ponad 723 mln zł (Jeronimo Martins Polska S.A. w 2020 r.). Na co zwraca uwagę Prezes UOKiK?

Reklama w postaci osobistego polecenia jest skuteczną strategią marketingową. Szczególnie gdy polecenie takie pochodzi od osoby wiarygodnej, powszechnie znanej i cieszącej się popularnością. Dlatego przedsiębiorcy coraz chętniej decydują się na współpracę z tzw. influencerami. Od 2021 r. Prezes UOKiK bacznie przygląda się rynkowi influencer marketingu i skutecznie wpływa na jego kształt.

Zgodnie z ustawowo przyznanymi mu kompetencjami Prezes UOKiK zajmuje się m.in. ochroną konkurencji, przewagą kontraktową, kontrolą koncentracji i inwestycji, zatorami płatniczymi oraz oczywiście ochroną konsumentów. Z opracowanego przez Urząd planu działalności na 2023 r.  można wyczytać, jakie obszary uznano w tym roku za kluczowe.

Ochrona konsumentów przed nieuczciwymi działaniami na rynku usług finansowych, telekomunikacyjnych i sprzedaży konsumenckiej. Wczesne wykrywanie zmów przetargowych. Przeciwdziałanie zatorom płatniczym. Wdrożenie dyrektyw i rozporządzeń unijnych. To niektóre plany UOKiK na 2022 rok.

Tajemniczy klient (ang. mystery shopper) tradycyjnie służy audytom działalności i badaniu satysfakcji klienta. Od 2016 r. z tego instrumentu prawnego może też korzystać Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Za każdym razem musi jednak uzyskać uprzednią zgodę Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Na początku 2021 r. Prezes UOKiK wydał dwie decyzje dotyczące koncentracji przedsiębiorców na rynku mediów. Pierwszą z nich zakazał przejęcia kontroli przez Agorę S.A. nad Eurozet sp. z o.o.1, drugą natomiast zezwolił na przejęcie kontroli przez PKN Orlen S.A. nad Polska Press sp. z o.o.2 Obydwie decyzje są żywo komentowane w mediach. Warto spojrzeć na nie od strony konstrukcji prawnych, które pojawiają się na ich kanwie.

O tym, jak dużą wagę przywiązuje Prezes UOKiK do spraw konsumenckich i jak jest aktywny w tym zakresie, nie trzeba nikogo przekonywać. Wystarczy pobieżny przegląd aktualności na stronie internetowej organu. Powstaje zatem pytanie, czy ta tendencja się utrzyma i jakie obszary działalności przedsiębiorców znajdą się pod lupą Prezesa UOKiK w 2021 r.

Udostępnianie, wymiana lub wspólne gromadzenie danych może być wartościowe zarówno dla zainteresowanych przedsiębiorców, jak i dla rozwoju danego sektora przemysłu, innowacji technologicznych, a w konsekwencji dla konsumentów. Dane mają bowiem fundamentalne znaczenie dla rozwoju gospodarki cyfrowej – samodzielnie bądź jako podstawa dla wdrażania mechanizmów sztucznej inteligencji. Stąd też to od dostępu do odpowiednich danych zależy konkurencyjność działających na rynku przedsiębiorców.

Dominacja Stanów Zjednoczonych i Chin na rynku technologii cyfrowych zmusiła Europę do podjęcia działań, których celem jest ograniczenie nadmiernego uzależnienia od rozwiązań powstałych poza jej granicami. Chęć utrzymania konkurencyjności na arenie międzynarodowej wymaga m.in. przeglądu przepisów antymonopolowych.