Agata Jóźwiak | Co do zasady

W wielu umowach zastrzega się karę umowną na wypadek odstąpienia od umowy z winy drugiej strony i karę umowną za opóźnienie w wykonaniu umowy. Czy w takich przypadkach można jednocześnie dochodzić obu tych kar?

Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, która weszła w życie 7 listopada 2019 r., zmieniła niektóre przepisy dotyczące wymogów formalnych pism procesowych i skutków ich niezachowania. Surowe zasady, niejasności co do właściwego sposobu usuwania braków formalnych oraz różna praktyka sądowa mogą skutkować ostatecznym zwrotem pisma i przegraniem sprawy z pozornie błahych przyczyn. Pełnomocnicy profesjonalni powinni więc zachować szczególną ostrożność.

Dopuszczalne jest zastrzeżenie kary umownej z tytułu braku zapłaty lub nieterminowej zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom – takie stanowisko zajął ostatnio Sąd Najwyższy w uchwale z 30 czerwca 2020 r. (III CZP 67/19).

Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, mający na celu polubowne załatwienie sprawy, stał się bardzo popularnym sposobem na przerwanie przedawnienia. Wpłynęła na to nieskomplikowana procedura oraz niska opłata sądowa. Jednak po wyrokach Sądu Najwyższego i podwyższeniu kosztów postępowania pojednawczego może już nie być tak łatwo.

6 sierpnia 2019 r. została ogłoszona nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego i innych ustaw. Znaczna część zmian wejdzie w życie 7 listopada 2019 r., jednak dla niektórych przepisów przewidziano 14-dniowy okres vacatio legis. Oznacza to, że od 21 sierpnia br. strony postępowania cywilnego zawieszonego wcześniej na ich zgodny wniosek mają maksymalnie pół roku na podjęcie sprawy. Dla stron postępowań, którym nie można było nadać biegu z określonych względów formalnych, termin ten jest jeszcze krótszy i wynosi maksymalnie 3 miesiące. Niepodjęte w tym czasie postępowania zostaną umorzone, co może doprowadzić nawet do utraty roszczenia.

6 sierpnia 2019 r. ogłoszono nowelizację Kodeksu postępowania cywilnego i innych ustaw. Znaczna część zmian wejdzie w życie 7 listopada 2019 r., jednak dla niektórych przepisów, w szczególności tych zmieniających opłaty sądowe, przewidziano 14-dniowy okres vacatio legis. Oznacza to, że zaczną one obowiązywać już 21 sierpnia br. Należy się więc spieszyć z inicjowaniem niektórych nowych spraw, aby uniknąć wyższych opłat.

Sąd Najwyższy przyjął, że w wyjątkowych wypadkach zachowanie wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym będzie stanowić nadużycie prawa, uzasadniające pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Niewłaściwa postawa wierzyciela może więc uniemożliwić wyegzekwowanie należności zasądzonej prawomocnym orzeczeniem sądowym.

Sąd Najwyższy wypowiedział się w sprawie sposobu doręczania między pełnomocnikami profesjonalnymi odpisu pisma stanowiącego rozszerzenie powództwa w znaczeniu ilościowym (rozszerzenie żądania pozwu albo wystąpienie z nowym roszczeniem obok pierwotnego). W orzecznictwie pojawiały się rozbieżności w tym zakresie, w związku z czym Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wystąpił o rozwiązanie tego problemu prawnego przez skład siedmiu sędziów.

Inwestor jest gospodarzem budowy i w praktyce to on decyduje o treści umowy z wykonawcą, w tym o swojej aktywności w realizacji inwestycji. Od inwestora zależy bowiem sposób zorganizowania procesu budowlanego. Zamawiający mają różne preferencje – nie zawsze chcą i mogą dokładnie śledzić tok prowadzonych prac. Umowa z wykonawcą powinna więc zostać odpowiednio dopasowana do przyjętego modelu współpracy i uwzględniać możliwy dla inwestora poziom kontroli działań generalnego wykonawcy.

Ustawodawca przyznał podwykonawcom duży poziom ochrony. Postanowienia o odpowiedzialności solidarnej są surowe dla inwestora i często w praktyce oznaczają ryzyko podwójnej płatności za to samo: raz na rzecz wykonawcy, a drugi raz na rzecz podwykonawcy. Inwestor powinien więc zapewnić sobie możliwość odzyskania od generalnego wykonawcy kwot wypłaconych bezpośrednio podwykonawcom.

W postępowaniu cywilnym odwoławczym obowiązuje zasada zakazu orzekania na niekorzyść strony wnoszącej środki zaskarżenia, np. apelację (zakaz reformationis in peius). Oznacza to, że skarżący orzeczenie sądowe (przy braku jednoczesnego zaskarżenia przez drugą stronę) nie może po wyroku sądu drugiej instancji znaleźć się w gorszej sytuacji niż po orzeczeniu sądu pierwszej instancji. Orzeczenie sądu odwoławczego nie może być dla niego mniej korzystne niż zapadłe w pierwszej instancji. Zasada ta doznaje jednak wyjątku w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia, co ostatnio w swojej uchwale przesądził Sąd Najwyższy.

Nieprawidłowe doręczenie przesyłki sądowej może całkowicie zmienić losy postępowania sądowego. Pozornie trywialne uchybienie może unicestwić pewną wygraną albo przerodzić porażkę w sukces. Doręczenia wywołują wiele problemów w praktyce, czego skutkiem jest bogate orzecznictwo w tym zakresie. Najwięcej kontrowersji budzi tzw. doręczenie zastępcze polegające na tym, że dwukrotnie awizowana i faktycznie nieodebrana przed adresata przesyłka traktowana jest jako doręczona.