Rewolucja w opłatach sądowych – warto pospieszyć się z pozwem i postępowaniem pojednawczym | Co do zasady

6 sierpnia 2019 r. ogłoszono nowelizację Kodeksu postępowania cywilnego i innych ustaw¹. Znaczna część zmian wejdzie w życie 7 listopada 2019 r., jednak dla niektórych przepisów, w szczególności tych zmieniających opłaty sądowe, przewidziano 14-dniowy okres vacatio legis. Oznacza to, że zaczną one obowiązywać już 21 sierpnia br. Należy się więc spieszyć z inicjowaniem niektórych nowych spraw, aby uniknąć wyższych opłat. 

Droższe postępowania sądowe

Postępowania sądowe będą droższe, by więc skorzystać z niższych opłat (w szczególności od pozwów) warto zainicjować nowe sprawy jeszcze przed wejściem w życie zmienionych przepisów. Taką możliwość dają przepisy przejściowe. Nowelizacja wprowadza duże zmiany w wysokości opłaty sądowej w sprawach o prawa majątkowe. Dotychczas zasadą w procesie była opłata w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu (przedmiotu zaskarżenia), która nie mogła być niższa niż 30 zł i wyższa niż 100 000 zł. Za pozew i apelację strona nie mogła więc zapłacić opłaty wyższej niż 100 000 zł i to niezależnie od wartości sprawy.

Na skutek nowelizacji opłata maksymalna została podwojona i wynosić będzie 200 000 zł. Skutki nowelizacji najboleśniej odczują więc te podmioty, których sprawy mają wartość przekraczającą 2 000 000 zł. Dotychczas zapłaciłyby 100 000 zł, teraz zapłacą 5% wartości przedmiotu sporu (nie więcej niż 200 000 zł). Podmioty takie, jeśli chcą zaoszczędzić, powinny więc zadziałać szybko z wniesieniem pozwu.

Z kolei w sprawach o wartości poniżej 20 000 zł wyłączono zasadę obliczania opłaty sądowej jako 5% wartości przedmiotu sporu. Zamiast tego wprowadzono przedziały kwotowe, dla których będzie obowiązywała ta sama opłata.

W zależności od wartości przedmiotu sporu opłaty kształtują się więc następująco:

1. do 500 zł – opłata w kwocie 30 zł;
2. ponad 500 zł do 1 500 zł – opłata w kwocie 100 zł;
3. ponad 1 500 zł do 4 000 zł – opłata w kwocie 200 zł;
4. ponad 4 000 zł do 7 500 zł – opłata w kwocie 400 zł;
5. ponad 7 500 zł do 10 000 zł – opłata w kwocie 500 zł;
6. ponad 10 000 zł do 15 000 zł – opłata w kwocie 750 zł;
7. ponad 15 000 zł do 20 000 zł – opłata w kwocie 1 000 zł;
8. ponad 20 000 zł – opłata w kwocie równej 5% wartości przedmiotu sporu (maksymalnie 200 000 zł).

Poza tym w sprawach o prawa niemajątkowe oraz niektórych sprawach o prawa majątkowe wskazanych w ustawie opłata maksymalna z dotychczasowej kwoty 5 000 zł wzrośnie do 10 000 zł.

Podrożeją także toczące się już postępowania

Zmiany dotkną także toczące się już postępowania. Pisma i wnioski, które będą w nich wnoszone po wejściu w życie nowych przepisów, będą opłacane według nowych zasad. Oznacza to, że na przykład apelacja w toczącej się już sprawie, wnoszona po wejściu w życie nowelizacji, będzie droższa i może kosztować nawet 200 000 zł. W niektórych sprawach strony mogą więc świadomie nie wykorzystać w całości 14-dniowego terminu na zaskarżenie wyroku, by zdążyć przed zmianą wysokości opłat.

Rewolucja w postępowaniu pojednawczym – koniec tej instytucji?

Nowelizacja może doprowadzić do znacznego spadku liczby wniosków o zawezwanie do próby ugodowej i nawet spowodować niewykorzystywanie tej instytucji w praktyce. Postepowanie pojednawcze stanie się drogie i może być uznane za nieopłacalne, w szczególności w sprawach o dużej wartości przedmiotu sporu. Instytucja ta jest obecnie bardzo popularna i powszechnie wykorzystywana jako dobry sposób na przerwanie biegu przedawnienia roszczeń. Przyczynia się do tego na pewno wysokość opłaty za wniosek
(40 zł w sprawach do 10 000 zł i 300 zł w sprawach powyżej 10 000 zł).

Po nowelizacji opłaty znacznie wzrosną, ponieważ za wniosek o zawezwanie do próby ugodowej trzeba będzie zapłacić 1/5 opłaty od pozwu. Przy opłacie maksymalnej 200 000 zł będzie to zatem nawet 40 000 zł, zamiast dotychczasowych 300 zł. Można więc się spodziewać, że wiele osób zrezygnuje z prób ugodowych w postępowaniu pojednawczym i zdecyduje się od razu dochodzić roszczeń na drodze sądowej.

Warto więc wszcząć postępowanie pojednawcze jeszcze na starych przepisach. W szczególności w przypadkach, w których zbliża się przedawnienie roszczenia i wierzyciele planują podjąć próbę ugodową.

Z czym lepiej poczekać?

Nowelizacja może oznaczać dobre wieści dla planujących zainicjować postępowanie o usunięcie niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności i zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji.

Dotychczas w tych sprawach nie było odrębnej regulacji i opłata od pozwów wynosiła 5% wartości przedmiotu sporu. Była więc bardzo wysoka, w szczególności w sprawach o usunięcie niezgodności treści księgi wieczystej, gdzie wyznaczała ją wartość nieruchomości. Często prowadziło to do sytuacji, że opłata sądowa była niewspółmiernie wysoka w stosunku do rangi powstałej niezgodności wymagającej usunięcia (np. co do błędu w wysokości udziałów współwłaścicieli, sporu o prawo najmu ujawnione w księdze wieczystej).

Po nowelizacji w tych sprawach przy wartości przedmiotu sporu lub wartości zaskarżenia ponad 40 000 zł opłata stała wyniesie 2 000 zł. Podmioty planujące zainicjować takie postępowania powinny więc rozważyć złożenie pozwu dopiero po wejściu w życie nowych, korzystniejszych dla nich przepisów.

Co jeszcze zdrożeje?

Wyższe opłaty pojawią się także między innymi w postępowaniu nieprocesowym (wzrost z 40 zł do 100 zł np. za wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego, apelację, zażalenie, skargę kasacyjną).

Droższe będzie także założenie księgi wieczystej, połączenie nieruchomości w jednej księdze, odłączenie nieruchomości lub jej części, sprostowanie działu I-O, wpis ostrzeżenia. Zapłacimy za nie 100 zł, zamiast dotychczasowych 60 zł.

Wzrośnie również opłata za stwierdzenie nabycia spadku, sporządzenie spisu inwentarza lub odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Opłata w tych sprawach wyniesie 100 zł, a nie jak dotychczas 50 zł.

Nowością jest opłata 100 zł od wniosku o doręczenie orzeczenia albo zarządzenia z uzasadnieniem. Dotychczas wniosek taki nie był odpłatny.

Droższe będą także między innymi sprawy o rozwiązanie spółki, wyłączenie wspólnika ze spółki, uchylenie, stwierdzenie nieważności uchwał wspólników lub walnego zgromadzenia, ustalenie istnienia albo nieistnienia uchwał organów spółki. Opłatę w tych sprawach podwyższono z 2 000 zł do 5 000 zł.

Zmianie ulegną również opłaty kancelaryjne. Za każde rozpoczęte 10 stron wydanego odpisu, wypisu lub wyciągu dokumentów zapłacimy 20 zł, zamiast dotychczasowych 6 zł za każdą stronę. Kopia dokumentu wyniesie 20 zł za każde rozpoczęte 20 stron, zamiast dotychczasowej opłaty 1 zł za każdą stronę. Pojedynczy dokument może więc nas kosztować nawet 20 zł.

Agata Jóźwiak, radca prawny, praktyka postępowań sądowych i arbitrażowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy