Powrót rękojmi do obrotu konsumenckiego
Niedawno uchwalona ustawa o prawach konsumenta usuwa tryb reklamacji z tytułu niezgodności towaru z umową, który obowiązywał dotychczas konsumentów. W zamian wprowadza możliwość skorzystania z rękojmi uregulowanej w Kodeksie cywilnym.
Obecnie obok siebie funkcjonują dwa ustawowe tryby składania reklamacji:
- niezgodność towaru z umową, która dotyczy umów zawieranych przez konsumentów z przedsiębiorcami (B2C) – regulowana ustawą o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej;
- rękojmia, która znajduje zastosowanie do umów pomiędzy przedsiębiorcami (B2B) – regulowana przepisami Kodeksu cywilnego.
Zmiana tego stanu rzeczy postulowana była od dawna w związku z tym, że regulacja ta stawia konsumenta w gorszej pozycji niż przedsiębiorcę korzystającego z rękojmi, który poza tym, że może wybrać przysługujące mu uprawnienie, może także skorzystać z odstąpienia od umowy po tym, jak rzecz była już naprawiona lub wymieniona.
Od 25 grudnia 2014 r. obowiązywać zacznie ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. 2014, poz. 827), implementująca dyrektywę 2011/83 w sprawie praw konsumentów. Po wejściu w życie ustawy o prawach konsumenta, która zmienia część regulacji Kodeksu cywilnego, odpowiedzialność za jakość rzeczy sprzedanej zostanie kompleksowo uregulowana w Kodeksie cywilnym i konsumenci będą mogli przeprowadzać procedurę reklamacji na podstawie rękojmi.
Wadliwość
W nowym stanie prawnym konsument może złożyć reklamację, jeżeli sprzedana rzecz ma wadę fizyczną lub prawną.
Wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy z umową, jeżeli dana rzecz:
- nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel oznaczony w umowie albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
- nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę albo wzór;
- nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jego przeznaczenia;
- została wydana kupującemu w stanie niezupełnym.
Wadą prawną jest natomiast sytuacja, gdy rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jest obciążona prawem osoby trzeciej, a także jeżeli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.
Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem 2 lat, a w przypadku nieruchomości przed upływem 5 lat. W zakresie umów konsumenckich obowiązywać będzie domniemanie, że wada rzeczy sprzedanej istniała w momencie sprzedaży rzeczy, o ile zostanie stwierdzona przed upływem roku od jej wydania. W porównaniu z obecnie obowiązującym domniemaniem, w nowej regulacji okres ten został wydłużony aż o sześć miesięcy.
Uprawnienia konsumenta
Zgodnie ze znowelizowanym art. 560 Kodeksu cywilnego konsument może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo o odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca – niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego – rzecz wymieni lub naprawi. Uprawnienie to nie będzie jednak przysługiwać sprzedającemu po dokonaniu jednokrotnej wymiany lub naprawy. Jeżeli wada będzie natomiast nieistotna, konsument nie będzie mógł odstąpić od takiej umowy.
Dzięki takiej regulacji konsument łatwiej uzyska zwrot gotówki za towar i nie będzie musiał, tak jak do tej pory, często bezskutecznie żądać od sprzedawcy kolejnych napraw lub wymiany wadliwego towaru.
Znowelizowane przepisy Kodeksu cywilnego regulują także uprawnienia konsumenta w przypadku montażu rzeczy wadliwej.
Istotną z perspektywy przedsiębiorców zmianą jest to, że w znowelizowanych przepisach nie ma terminu na powiadomienie sprzedawcy o wadzie (dotychczas kupujący miał na to 2 miesiące od pojawienia się wady). Ponadto kupujący jest zobowiązany do dostarczenia na koszt sprzedawcy rzeczy wadliwej do miejsca oznaczonego w umowie sprzedaży.
Uprawnienia sprzedawcy
Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości wynikających z publicznych zapewnień np. producenta, które sprzedawcy nie były znane, ani oceniając rozsądnie sprzedawca nie mógł ich znać albo nie mogły one mieć wpływu na decyzje kupującego o zawarciu umowy sprzedaży, albo gdy ich treść została sprostowana przed zawarciem umowy.
Ponadto znowelizowane przepisy Kodeksu cywilnego wprowadzają także uprawnienia sprzedawcy do dochodzenia naprawienia szkody, którą poniósł w następstwie konieczności naprawy bądź wymiany towaru. Taką odpowiedzialność ponosić ma ten z poprzednich sprzedawców, wskutek którego działania lub zaniechania rzecz stała się wadliwa. Swoich uprawnień sprzedawca musi dochodzić jednak szybko, ponieważ ustawodawca przewidział dla takich roszczeń 6-miesięczny termin przedawnienia, liczony od dnia poniesienia przez niego kosztów w związku z wykonaniem obowiązków wobec konsumenta. Odszkodowanie, którego może żądać końcowy sprzedawca, określone jest bardzo szeroko – obejmuje także utracone korzyści.
Ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi w stosunku do konsumentów jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych. Wyłączenie lub ograniczenie rękojmi jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił wadę przed kupującym.
Inne regulacje
Ustawa nie zmienia znacząco regulacji dotyczącej fakultatywnej gwarancji. Wydłużony został jednak termin gwarancji, tj. do dwóch lat, w przypadku niezastrzeżenia innego terminu w gwarancji. Dlatego też poza dochodzeniem swoich praw na podstawie rękojmi konsument może złożyć reklamację na podstawie gwarancji, której warunki określa przede wszystkim karta gwarancyjna.
Warto wspomnieć, że w początkowym okresie po wejściu w życie zmian wciąż funkcjonować będą dotychczasowe dwa reżimy reklamacyjne. Zgodnie z art. 51 ustawy o prawach konsumenta umowy z konsumentami zawarte przed 25 grudnia 2014 r. objęte będą dotychczasowymi przepisami, a umowy zawierane od tego dnia objęte będą przez nowy reżim ustawowy. Dlatego do końca 2016 r. (czasami także dłużej – gdy towar zostanie zwrócony, termin będzie biegł od nowa) istotne będzie ustalenie, która regulacja będzie właściwa dla reklamowanego przez konsumenta towaru.
Te daleko idące zmiany będą miały istotny wpływ na działalność przedsiębiorców. Dlatego też ważne jest, aby przedsiębiorcy wykorzystali czas do momentu wejścia w życie nowych przepisów na przygotowanie zmian w regulaminach i wzorcach umownych.
Łukasz Gembiś, praktyka life science i postępowań regulacyjnych kancelarii Wardyński i Wspólnicy