COVID-19 a bezczynność urzędów | Co do zasady

Rozwiązania przewidziane w tarczy antykryzysowej miały pozwolić na uruchomienie nadzwyczajnych instrumentów wspierających przedsiębiorców w okresie pandemii. Czy za takie rozwiązanie można uznać zmiany w zakresie biegu terminów przewidzianych w przepisach prawa, w tym dotyczących postępowania przed organami administracji publicznej i sądami administracyjnymi?

Zmiany wprowadzone tzw. tarczą antykryzysową, czyli nowelizacją tzw. ustawy kryzysowej z 2 marca 2020 r., dotyczą zarówno stron i uczestników postępowania, jak i organów administracji publicznej.

W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego oraz stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 bieg terminów w postępowaniach sądowoadministracyjnych i postępowaniach administracyjnych nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.

Przykładami takich terminów są terminy ustalone w Kodeksie postępowania administracyjnego bądź w ustawie Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi:

1. obowiązujące stronę postępowania:

• 14-dniowy termin na wniesienie odwołania,
• 7-dniowy termin na wniesienie zażalenia,
• 30-dniowy termin na wniesienie skargi do sądu administracyjnego,

2. obowiązujące organy administracji publicznej:

• terminy załatwienia sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego – nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym – w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania.

Kolejnym przykładem są terminy dotyczące procesu inwestycyjnego określone w Prawie budowlanym np.:

1. obowiązujące stronę postępowania (inwestora):

• ustalony przez organ nadzoru budowlanego w tzw. postępowaniu naprawczym obowiązek przedstawienia inwentaryzacji wykonanych robót budowlanych lub odpowiednich ocen technicznych bądź ekspertyz w terminie 30 dni od dnia doręczenia postanowienia o wstrzymaniu robót budowlanych,

2. obowiązujące organ administracji publicznej:

• terminy na wniesienie sprzeciwu, np. w sprawie przystąpienia do robót budowlanych na podstawie zgłoszenia, do użytkowania obiektu, do zmiany sposobu korzystania z obiektu budowlanego,
• 14-dniowy termin uzgodnienia lub wyrażenia zgody lub opinii w sprawie pozwolenia na budowę,
• 65-dniowy termin na wydanie pozwolenia na budowę.

Terminy zawieszone, sprawy nierozpoznawane

Zawieszono zatem stosowanie przepisów regulujących terminy, do których przestrzegania są obowiązane urzędy, strony i inni uczestnicy postępowania. Jednocześnie pozbawiono strony możliwości dochodzenia swoich praw z tytułu bezczynności lub przewlekłości oraz prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

Przedstawione regulacje mogą wstrzymać wszelkie działania w postępowaniach prowadzonych przez sądy administracyjne i urzędy. Złożone przez strony lub uczestników postępowania pisma, skargi, wnioski itd. pozostaną nierozpoznane, a organy administracji publicznej nie poniosą z tego tytułu konsekwencji.

Strony pozbawiono dotychczasowych praw, w tym wynikających  z zasad ogólnych zawartych w Kodeksie postępowania administracyjnego, w szczególności zasady szybkości i prostoty postępowania.

Wyjątkiem są sprawy związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Ustawa kryzysowa obejmuje tym pojęciem wszelkie czynności związane ze zwalczaniem zakażenia, zapobieganiem rozprzestrzenianiu się, profilaktyką oraz zwalczaniem skutków choroby, w tym skutków społeczno-gospodarczych.

Czy jednak zwalczanie skutków społeczno-gospodarczych choroby nie powinno polegać na wspieraniu działalności gospodarczej przez organy administracji publicznej – tam, gdzie to możliwe?

Przyjęte rozwiązanie spowoduje, że po upływie okresu stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 organy administracji publicznej będą miały taką liczbę spraw do załatwienia, że skutki koronawirusa będą widoczne jeszcze długo po zakończeniu pandemii. Trudno więc traktować w tym zakresie omawianą ustawę jako tarczę ochronną dla przedsiębiorców.

Ale jest furtka – zależna od dobrej woli urzędu

W omawianych przepisach przewidziano, że czynności dokonane w okresie wstrzymania rozpoczęcia albo zawieszenia biegu terminów są skuteczne.

Strona czy uczestnik postępowań są obowiązani, na żądanie organu, sądu lub podmiotu, prowadzących odpowiednio postępowanie lub kontrolę, w wyznaczonym przez nich terminie, dokonać czynności określonej w tym żądaniu, jeżeli niepodjęcie czynności mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt, poważną szkodę dla interesu społecznego albo grozić niepowetowaną szkodą materialną. Dotyczy to także organów administracji publicznej, do których w trakcie postępowania administracyjnego zwrócono się o zajęcie stanowiska w sprawie będącej przedmiotem postępowania.

Z urzędu mogą być wydawane odpowiednio:

• decyzje w całości uwzględniające żądanie strony lub uczestnika postępowania,
• zaświadczenia o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu.

Mogą być również z urzędu wyrażane stanowiska albo wydawane interpretacje indywidualne.

Przykładem decyzji w całości uwzględniających żądanie strony lub uczestnika postępowania  są:

• decyzja o przeniesieniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,
• decyzja o przeniesieniu pozwolenia na budowę,
• decyzja o pozwoleniu na użytkowanie.

Inne decyzje w określonych sytuacjach mogą także spełniać ten wymóg. Dotyczy to w szczególności pozwolenia na budowę, gdy obszar oddziaływania obiektu ogranicza się do nieruchomości, której właścicielem (użytkownikiem wieczystym) jest inwestor.

Od decyzji administracyjnej strona ma prawo wnieść odwołanie. Przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu. Jeżeli jednak jest zgodna z żądaniem wszystkich stron, to podlega wykonaniu przed upływem tego terminu.

Wydaje się więc, że nie ma przeszkód, by sprawy zgodne z żądaniem stron były załatwiane.

Jednakże wydanie decyzji lub wyrażenie stanowiska z urzędu oznacza, że następuje to z inicjatywy organu administracji publicznej. Z woli urzędu chociaż w związku żądaniem strony postępowanie administracyjne jest podejmowane bądź kontynuowane.

Praktyka pokaże, czy wskazane przez ustawodawcę rozwiązanie znajdzie zastosowanie, jak również czy po zakończeniu stanu zagrożenia epidemicznego bądź stanu epidemii brak podjęcia z urzędu możliwych działań będzie stanowił przesłankę do uznania bezczynności lub opieszałości organów administracji publicznej.

Iwona Kasperek, praktyka projektów nieruchomościowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy