Transgraniczne przemieszczenie odpadów w czasach pandemii | Co do zasady

Restrykcje wprowadzone przez poszczególne państwa członkowskie, aby ograniczyć rozprzestrzenianie się koronawirusa, oddziałują znacząco także na przedsiębiorców zaangażowanych w międzynarodowe przemieszczanie odpadów. Komisja Europejska podjęła kroki, by ujednolicić podejście poszczególnych państw do tych zagadnień i ułatwić przedsiębiorcom zapoznanie się z nowymi, szczególnymi zasadami obowiązującymi w poszczególnych krajach.

Kwestie związane z międzynarodowym przemieszczaniem odpadów reguluje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów. Co do zasady, by przeprowadzić międzynarodowe przemieszczenie określonych kategorii odpadów, trzeba dokonać zgłoszenia i uzyskać zgody właściwych organów państw: wysyłki, tranzytu oraz przeznaczenia. Do zgłoszenia należy dołączyć szereg dokumentów, na podstawie których właściwe organy oceniają, czy planowane przemieszczenie odpadów będzie zgodne z wymogami ustalonymi w rozporządzeniu.

W praktyce dopełnienie wszystkich formalności jest często czasochłonne – właściwe organy z reguły wzywają przedsiębiorców do przedstawienia dodatkowych dokumentów czy wyjaśnień. W ostatnich tygodniach przedsiębiorcy zaangażowani w taką działalność mierzą się z jeszcze większymi trudnościami, wynikającymi z ograniczeń wprowadzanych przez poszczególne państwa w związku z epidemią COVID-19.

Działania Komisji Europejskiej

Z uwagi na owe pojawiające się utrudnienia Komisja Europejska opublikowała dokument „Shipments of waste in the EU in the context of the Coronavirus crisis”, zalecając w nim, by państwa członkowskie:

• wprowadziły postępowania elektroniczne oraz akceptowały elektroniczną wymianę dokumentów,
• uwzględniły możliwe trudności przedsiębiorców związane z powiadomieniem o zamiarze przemieszczenia na 3 dni robocze przed jego rozpoczęciem,
• nie wymagały przeprowadzenia ponownej procedury zgłoszeniowej w przypadku zmiany danych przemieszczenia związanych z restrykcjami dotyczącymi COVID-19,
• możliwie szybko procedowały nowe zgłoszenia w przypadku zmiany trasy przemieszczenia.

Na stronie internetowej Komisji poświęconej transgranicznemu przemieszczaniu odpadów można znaleźć również dane kontaktowe do organów zajmujących się tymi kwestiami w poszczególnych państwach członkowskich UE oraz przekazane przez nie informacje o wprowadzonych ograniczeniach oraz ułatwieniach w zakresie przemieszczania odpadów.

Komunikat GIOŚ

W nawiązaniu do działań Komisji Główny Inspektor Ochrony Środowiska zamieścił na swojej stronie internetowej „Informację w sprawie obiegu dokumentacji i szczególnych procedur dla transgranicznego przemieszczania odpadów w okresie epidemii COVID-19”. W dokumencie tym, sporządzonym zarówno w polskiej, jak i angielskiej wersji językowej, organ poinformował, że zgłoszenia zamiaru transgranicznego przemieszczenia odpadów należy dokonywać elektronicznie, przesyłając zeskanowane dokumenty na adres mejlowy: tfs@gios.gov.pl. GIOŚ wyjaśnił, że korespondencja kierowana przez niego zarówno do zgłaszającego, jak i do zainteresowanych organów innych państw członkowskich przyjmuje formę elektroniczną. Organ doprecyzował również, że zezwolenia na transgraniczne przemieszczanie odpadów będą wysyłane zgłaszającym wyłącznie w postaci skanów, za pośrednictwem poczty e-mail lub platformy e-PUAP.

Pewne ułatwienia przewidziano dla realizacji przemieszczania odpadów. GIOŚ zalecił, by w trakcie przemieszczania odpadów posługiwać się dokumentacją w formie elektronicznej. Organ podkreślił, że wystarczające będzie, by w trakcie kontroli kierowca okazał wymagane dokumenty (kopie dokumentów zgłoszenia, kopie zezwoleń, dokument przesyłania, czy też wypełniony załącznik VII do rozporządzenia) na urządzeniu mobilnym – telefonie, tablecie czy laptopie. Dokumenty te powinny mieć formę skanu podpisanego dokumentu lub też – jeśli to możliwe – dokumentu podpisanego podpisem elektronicznym.

GIOŚ przewidział także dwa istotne odstępstwa od określonych w rozporządzeniu procedur, znajdujące zastosowanie, jeśli dokonujący przemieszczenia odpadów napotka utrudnienia w przekraczaniu granic między państwami, wystąpią opóźnienia proceduralne albo też zaistnieją nieprzewidywalne ograniczenia przekraczania granicy. Pierwsze z nich pozwala nie dochować terminu – 3 dni robocze przed planowaną wysyłką – na powiadomienie właściwych organów o planowanym przemieszczeniu odpadów. Właściwe organy muszą jednak zostać poinformowane o zaistniałych okolicznościach. Drugie ułatwienie dotyczy możliwości zmiany trasy przewozu odpadów określonej w zezwoleniu, po uprzednim uzgodnieniu z właściwymi organami, bez konieczności dokonywania nowego zgłoszenia. Z możliwości tej nie można jednak skorzystać, jeśli zmiana trasy spowoduje dokonanie przewozu odpadów przez nowy kraj tranzytu – wówczas konieczne będzie dokonanie nowego zgłoszenia planowanego przemieszczenia odpadów.

Zamieszczona przez GIOŚ informacja zawiera także wyjaśnienie, że to zgłaszający czy też inna osoba organizująca przemieszczanie ma obowiązek upewnić się, że przewidziane ułatwienia w transporcie przemieszczanych odpadów są dopuszczalne we wszystkich krajach tranzytowych. W tym celu przydatne okażą się więc informacje zamieszczane na stronie internetowej Komisji.

Podsumowanie

Należy pozytywnie ocenić wysiłki Komisji Europejskiej podjęte, aby ułatwić przedsiębiorcom międzynarodowe przemieszczanie odpadów. Pewne wątpliwości budzi jednak sposób wprowadzenia nowych, tymczasowych regulacji – w Polsce ich źródłem nie jest żaden przepis prawa, lecz jedynie informacja zamieszczona na stronie internetowej GIOŚ.

Wydaje się, że Komisja winna rozważyć wprowadzenie dalszych uproszczeń w tym zakresie. Zasadne może okazać się przykładowo wstrzymanie biegu lub przedłużenie rocznego terminu ważności zgód poszczególnych organów na dokonanie przemieszczenia, o którym mowa w art. 9 ust. 4 rozporządzenia.

Martyna Robakowska, Nina Kuśnierkiewicz, praktyka prawa ochrony środowiska kancelarii Wardyński i Wspólnicy