Sprzeciw – nowy środek w sądzie administracyjnym | Co do zasady

Wchodząca niedługo w życie nowelizacja Kodeksu postępowania administracyjnego wprowadza także pewne zmiany w innych ustawach, m.in. w Prawie o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Dodaje do niego nowy środek, z którym może wystąpić strona do sądu administracyjnego – sprzeciw.

Instytucja sprzeciwu została uregulowana nowymi przepisami art. 64a-64e p.p.s.a (wprowadza je art. 9 ust. 7 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego i niektórych innych ustaw).

Sprzeciw w jakich sprawach?

Sprzeciw będzie przysługiwał w sprawach, w których postępowanie administracyjne zostało zakończone decyzją o uchyleniu decyzji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji.

Jak bowiem przewiduje art. 64a § 1 p.p.s.a., od decyzji, o której mowa w art. 138 § 2 k.p.a., skarga nie przysługuje, jednakże strona niezadowolona z treści decyzji może wnieść od niej sprzeciw.

Warto w tym miejscu przypomnieć, że decyzja organu odwoławczego, wydana na podstawie art. 138 § 2 k.p.a., ma zasadniczo dwie przesłanki: naruszenie przepisów procesowych przez decyzję organu pierwszej instancji oraz istotny wpływ wskazanego do wyjaśnienia zakresu sprawy na rozstrzygnięcie. W praktyce tego typu decyzje wydawane są najczęściej w sytuacjach poważnych braków dowodowych w sprawie.

Wymagania dla sprzeciwu

Przywołany przepis wyjaśnia zatem, że w zasadzie sprzeciw nie jest nowym środkiem prawnym przewidzianym przepisami, ale swoistą „odmianą” skargi na decyzję kasatoryjną.

Intuicję tę potwierdza treść dodawanego art. 64b p.p.s.a., wskazującego na odpowiednie stosowanie do sprzeciwu przepisów o skardze. Rozwiązanie to zasługuje na uznanie, trudno byłoby bowiem oczekiwać surowszych wymagań od takiego pisma tylko z tego powodu, że służy do skarżenia jednego rodzaju decyzji administracyjnych.

Co jednak istotne, w postępowaniu wszczętym sprzeciwem nie stosuje się art. 33 p.p.s.a. – przepis ten zawiera regulację odnoszącą się do uczestników postępowania przed sądem administracyjnym. Z takiej redakcji nowego przepisu (art. 64b § 3 p.p.s.a.) należy więc wnosić, że w sprawie zainicjowanej sprzeciwem będą występować wyłącznie strony – ta, która wniosła sprzeciw, oraz organ, który wydał zaskarżoną decyzję.

Nowe terminy – dla strony, dla organu i dla sądu

Istotne novum stanowi też termin przewidziany w art. 64c § 1 p.p.s.a., sprzeciw należy bowiem wnieść w terminie 14 dni od doręczenia decyzji. Jest to termin istotnie krótszy od terminu skargowego (30 dni) i będzie wymagał szybkich działań od strony. Niezbędne będzie też oczywiście wprowadzenie stosownego pouczenia do decyzji kasatoryjnych.

Nowelizacja wprowadza zresztą nowe terminy także dla organu, który będzie miał odpowiedzieć na sprzeciw i przekazać akta sprawy również w terminie 14 dni (a nie 30 dni, jak przy zwykłej skardze).

Także na sąd administracyjny ustawodawca nakłada nakaz szybszego rozpoznania takiej sprawy – w terminie 30 dni od wpływu sprzeciwu (art. 64d § 1 p.p.s.a.) na posiedzeniu niejawnym. Tego typu instrukcyjne terminy znajdziemy np. w ustawie o dostępie do informacji publicznej czy w ustawie o koncesji na roboty budowlane lub usługi, niemniej w tym przypadku odstąpiono także od rozpoznania sprawy na rozprawie, co może przyczynić się do przyspieszenia załatwienia takiej sprawy. Możliwość wyznaczenia rozprawy jednak także pozostała (art. 64d § 2 p.p.s.a.).

Ograniczony zakres rozpoznania sprawy

Nowy przepis art. 64e p.p.s.a. wskazuje, że w sprawie ze sprzeciwu sąd ocenia jedynie istnienie przesłanek do wydania decyzji opartej o art. 138 § 2 k.p.a.

Nowa regulacja dotycząca sprzeciwu stanowi istotny wyłom od ogólnej zasady art. 134 § 1 p.p.s.a., zgodnie z którym sąd administracyjny nie jest związany granicami skargi, lecz rozpoznaje sprawę w całości niezależnie od kształtu zarzutów (obecnie z niewielkim wyjątkiem na rzecz skarg na indywidualne interpretacje podatkowe, o czym pisaliśmy już wcześniej w tekście Zarzuty do interpretacji podatkowej będą wiązać sąd).

Takie rozwiązanie wydaje się uzasadnione. Już bowiem przy nowelizowaniu art. 138 § 2 k.p.a. w 2011 roku podnoszono, że wydaje się zbyt dużo decyzji kasatoryjnych, a zmiana przesłanek ich wydawania powinna ograniczyć tę liczbę¹. Obecnie więc sensowne wydaje się ograniczenie kontroli sądowej takiej decyzji tylko do analizy przesłanek jej wydania, chociaż jednocześnie – wobec wprowadzenia jakiś czas temu do p.p.s.a. art. 145a oraz art. 145 § 3 – można by się pokusić o pozwolenie sądowi administracyjnemu także na merytoryczne rozstrzyganie takich spraw.

***

Reasumując, wprowadzony środek prawny w postaci sprzeciwu może być interesującym rozwiązaniem dla spraw, które nie zakończyły się merytorycznym rozstrzygnięciem przed organami administracji i może przyśpieszyć ich dalsze rozpoznanie.

Warto jednak będzie dokonać przeglądu orzecznictwa po kilku czy kilkunastu miesiącach obowiązywania tego przepisu, chociażby pod kątem możliwości rozszerzenia zakresu kontroli sądowej poza kryteria wydania decyzji kasatoryjnej, jak to się ma obecnie w świetle nowo uchwalonego art. 64e p.p.s.a.

dr Maciej Kiełbowski, praktyka sporów administracyjnych kancelarii Wardyński i Wspólnicy