Inne zmiany w ustawie Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi | Co do zasady

Kwietniowa nowelizacja p.p.s.a. modyfikuje aż 81 artykułów i jest największą dotychczas nowelizacją tej ustawy. Ponieważ nie sposób opisać wszystkich zmian w jednym wydaniu portalu, poniżej prezentujemy opis istotniejszych, interesujących zmian, którym nie poświęcono osobnych artykułów.

Właściwość sądów administracyjnych – art. 3 § 2 p.p.s.a.

Z dniem wejścia w życie nowelizacji (czyli od 15 sierpnia 2015 r.) do wojewódzkiego sądu administracyjnego nie będzie można zaskarżyć postanowień wierzyciela o niedopuszczalności zgłoszonego zarzutu oraz postanowień, których przedmiotem jest stanowisko wierzyciela w sprawie zgłoszonego zarzutu, wydanych w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym w administracji. Zostały one wyłączone z puli postanowień zaskarżalnych do WSA ze względu na ich incydentalny charakter. Ochrona strony powinna być w takich wypadkach realizowana poprzez prawo zaskarżania rozstrzygnięć dotyczących sprawy głównej (art. 3 § 2 pkt 3 p.p.s.a.).

Ograniczono też możliwość zaskarżania innych aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej, pozostawiając poza zakresem zaskarżenia inne niż decyzje i postanowienia akty lub czynności z zakresu administracji publicznej podejmowane w ramach postępowania administracyjnego określonego w Kodeksie postępowania administracyjnego, Ordynacji podatkowej oraz postępowań, do których mają zastosowanie przepisy tych ustaw (art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a.).

Powyższą zmianę, jako niemającą wpływu na możliwość obrony praw przez stronę, uzasadniono w następujący sposób:

Celem proponowanej zmiany jest wykluczenie zaskarżenia do sądu administracyjnego poszczególnych aktów lub też czynności podejmowanych w ramach sformalizowanych procedur. Zmiana ta nawiązuje do stanowiska zajętego w doktrynie, że nadmierne rozszerzanie granic kontroli sądowoadministracyjnej może mieć wpływ na standard ochrony zabiegających o nią podmiotów. W literaturze przedmiotu przyjmuje się niekiedy, że w interesie skarżącego lepiej jest odczekać, aż sprawa „dojrzeje” do rozpoznania przez sąd administracyjny, który – w sytuacji bezpośredniej i rzeczywistej ingerencji w sferę praw i wolności jednostki – będzie mógł zagwarantować realną, a nie przedwczesną, czy też pozorną ochronę prawną. Ochrona ta miałaby być realizowana pośrednio, przy okazji rozpatrywania skargi na inne akty lub czynności organów administracji, a więc wtedy gdy można w pełni ocenić skutki i znaczenie kwestionowanych zachowań[1].

Jednocześnie wprowadzono możliwość zaskarżenia bezczynności organu lub przewlekłego prowadzenia postępowania dotyczącego innych aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczących uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, podejmowanych w ramach postępowań uregulowanych w Kodeksie postępowania administracyjnego, Ordynacji podatkowej oraz postępowań, do których mają zastosowanie przepisy tych ustaw (art. 3 § 2 pkt 9 p.p.s.a.). Ma to częściowo rekompensować wspomniane ograniczenie katalogu innych aktów i czynności zaskarżalnych do sądu administracyjnego na podstawie art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a.

Zasadność tej zmiany będzie można zapewne ocenić w ciągu pierwszego roku obowiązywania nowelizacji.

Uprawnienia autokontrolne organu – art. 54 § 2 i 3 p.p.s.a.

Dotychczas istniała pewna nieścisłość związana z terminem, w którym organ administracji może skorzystać z uprawnień autokontrolnych, zanim sprawą zajmie się sąd. Organ miał prawo uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy, podczas gdy akta postępowania musiał przekazać sądowi w terminie 30 dni od dnia wniesienia skargi. Dopuszczalna była więc możliwość dokonania autokontroli bez posiadania akt sprawy, gdy skargą zaczął się zajmować sąd administracyjny. Ponadto niekiedy organy administracji publicznej w celu dokonania autokontroli przetrzymywały akta sprawy dłużej niż 30 dni.

Nowelizacja dokonuje korekty w tym zakresie. Z uprawnień autokontrolnych organ będzie mógł skorzystać w tym samym terminie, w jakim powinien przekazać skargę razem z aktami postępowania do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Ponadto termin przekazania akt będzie liczony nie od dnia wniesienia skargi, ale od dnia jej otrzymania przez organ. Da to organowi realnie więcej czasu na zapoznanie się ze skargą.

Zawieszenie postępowania – art. 125 i 130 p.p.s.a.

Nowa treść art. 125 p.p.s.a. rozszerza możliwość zawieszenia postępowania z urzędu w przypadku, gdy rozstrzygnięcie sprawy zależeć będzie od wyniku innego toczącego się postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (art. 125 § 1 pkt 1 p.p.s.a.).

Ponadto wprowadzono art. 130 § 1 pkt 3 p.p.s.a., nakazujący umorzenie postępowania w przypadku śmierci strony po upływie 5 lat od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania z tej przyczyny. Celem tej zmiany jest wskazanie jednoznacznej podstawy prawnej oraz określenie terminu dla umarzania postępowań ze względu na śmierć strony, czego dotychczas brakowało w p.p.s.a.

Sporządzanie uzasadnień wyroków – art. 141 p.p.s.a.

W wyniku nowelizacji ustawodawca przewiduje dwa terminy sporządzania uzasadnień – podstawowy, dotychczas obowiązujący termin 14 dni od dnia ogłoszenia wyroku, podpisania wyroku na posiedzeniu niejawnym lub zgłoszenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia oraz termin szczególny – do 30 dni. Przedłużenie terminu na sporządzenie uzasadnienia do 30 dni ma być możliwe wyłącznie w przypadku sprawy zawiłej, w razie braku możliwości sporządzenia uzasadnienia w terminie 14 dni i wyłącznie na podstawie decyzji prezesa sądu (art. 141 § 2a p.p.s.a.).

Zmiana jednak najprawdopodobniej nie będzie mieć rzeczywistego wpływu na sytuację stron oczekujących na sporządzenie uzasadnienia, ponieważ oba terminy będą mieć w dalszym ciągu charakter wyłącznie instrukcyjny.

Zażalenia – art. 194 p.p.s.a.

Nowelizacja rozszerza katalog postanowień, na które przysługuje zażalenie, uwzględniając w nim postanowienia, na które pierwotnie przysługiwała skarga kasacyjna do NSA. Są to:

• postanowienie o odrzuceniu skargi do WSA, w przypadku gdy skarga została wniesiona po terminie lub gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie jej braków formalnych, jak również gdy sprawa objęta skargą pomiędzy tymi samymi stronami jest w toku lub została już prawomocnie osądzona,
• postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej, zażalenia lub skargi o wznowienie postępowania, od których pomimo wezwania nie został uiszczony należny wpis (art. 194 § 1 pkt 1a),
• postanowienia umarzające postępowanie (art. 194 § 1 pkt 1b).

Planując zaskarżenie wskazanych postanowień, należy więc pamiętać, że skróceniu ulegnie termin na wniesienie środka zaskarżenia.

Ponadto, uzupełniając dotychczasową lukę, umożliwiono także zaskarżenie zażaleniem postanowienia o odrzuceniu wniosku o uzupełnieniu wyroku i postanowienia o odmowie uwzględnienia takiego wniosku (art. 194 § 1 pkt 5a).

Natalia Rutkowska, praktyka infrastruktury, transportu, zamówień publicznych i PPP kancelarii Wardyński i Wspólnicy