Ważne zmiany dotyczące prokury łącznej
Nowelizacja Kodeksu cywilnego wprowadziła nowe rodzaje prokury, ale zarazem wywołała wątpliwości co do zakresu umocowania udzielonych przed jej wejściem w życie prokur łącznych.
Z dniem 1 stycznia 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców, wprowadzająca m.in. bardzo istotną zmianę do przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących instytucji prokury.
Dotychczasowy stan prawny (do dnia 31 grudnia 2016 r.)
W dotychczasowym stanie prawnym (obowiązującym do dnia 31 grudnia 2016 r. włącznie) istniał jeden rodzaj prokury łącznej. W braku odmiennych postanowień umowy spółki lub statutu każdy prokurent łączny, obok uprawnienia do reprezentowania spółki łącznie z innym prokurentem łącznym (lub większą ich liczbą), mógł także działać w imieniu spółki wraz z jednym z członków jej zarządu (reprezentacja łączna mieszana). Umowa/statut mogły oczywiście wprowadzać inną regułę reprezentacji (np. każdy członek zarządu samodzielnie, wyłącznie dwóch członków działających łącznie itd.).
Nowy stan prawny (od dnia 1 stycznia 2017 r.)
Po wejściu w życie ustawy w praktyce istnieją trzy różne rodzaje prokury łącznej:
- prokura umocowująca wyłącznie do współdziałania z innym prokurentem lub prokurentami (dotychczasowa prokura łączna w rozumieniu art. 1094 § 1 k.c.);
- prokura łączna, w ramach której prokurent może współdziałać z innym prokurentem (prokurentami) lub reprezentować mocodawcę w ramach reprezentacji łącznej mieszanej z członkiem zarządu (lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentacji spółki osobowej) (pierwszy rodzaj prokury uregulowany w nowym art. 1094 § 11 k.c.);
- prokura umocowująca wyłącznie do reprezentowania mocodawcy w ramach reprezentacji łącznej mieszanej z członkiem zarządu (lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentacji spółki osobowej) (drugi rodzaj prokury uregulowany w nowym art. 1094 § 11 k.c.).
Poza wspomnianą powyżej prokurą łączną nadal oczywiście można ustanowić prokurę samoistną czy oddziałową, których to rodzajów prokury ustawa nie dotyczy.
Wątpliwości
Jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy, wprowadzane zmiany dotyczące prokury miały przede wszystkim służyć rozstrzygnięciu problemu tzw. prokury łącznej niewłaściwej, polegającej na udzieleniu prokury jednej osobie ze wskazaniem, że może ona działać wyłącznie wraz z członkiem zarządu. W podjętej 30 stycznia 2015 r. uchwale siedmiu sędziów (III CZP 34/14) Sąd Najwyższy uznał wpis do rejestru przedsiębiorców KRS tego rodzaju prokury za niedopuszczalny, jako nieznany ustawie (por. uwagi na temat wspomnianej uchwały: Jedna uchwała, wiele wątpliwości).
Niewątpliwie w tym zakresie ustawa wychodzi naprzeciw postulatom doktryny oraz przyjętej praktyce obrotu.
Ponieważ jednak ustawa nie zawiera przepisów przejściowych (intertemporalnych), począwszy od dnia 1 stycznia 2017 r. mogą powstać wątpliwości co do tego, czy prokurenci łączni ustanowieni przed wejściem ustawy w życie mogą nadal reprezentować spółkę w ramach reprezentacji łącznej mieszanej (tj. w sposób polegający na łącznym działaniu jednego z członków zarządu spółki z jednym z prokurentów łącznych).
Warto zachować ostrożność
W związku z powyższym, do czasu wytworzenia się nowej praktyki orzeczniczej oraz wypracowania przez doktrynę stanowiska w tym przedmiocie, zasadne wydaje się zachowanie daleko idącej ostrożności w przypadku, gdy druga strona danej czynności prawnej (np. umowy) reprezentowana jest w trybie reprezentacji łącznej mieszanej. W takim przypadku należy dokonać uprzedniej weryfikacji tego, kiedy została udzielona prokura łączna (jeśli przed dniem 1 stycznia 2017 r. – z ostrożności wskazane byłoby odmówić dokonania czynności do czasu umocowania prokurenta zgodnie z nowymi przepisami, jeśli natomiast po dniu 1 stycznia 2017 r. – należy ustalić który z rodzajów prokury łącznej został udzielony).
Jednocześnie, w odniesieniu do spółek, które udzieliły prokury łącznej przed dniem 1 stycznia 2017 r. i które dokonują czynności prawnych w ramach reprezentacji łącznej mieszanej, wskazane jest podjęcie działań zmierzających do dostosowania rodzaju udzielonej prokury łącznej (w tym jej opisu w rejestrze przedsiębiorców) do aktualnej regulacji kodeksowej, tak by zapewnić prokurentom możliwość dalszego wykonywania ich obowiązków oraz uniknąć wątpliwości co do skuteczności ich działań.
Maciej Szewczyk i Izabela Zielińska-Barłożek, praktyka transakcji i prawa korporacyjnego kancelarii Wardyński i Wspólnicy
