Skuteczność doręczenia zastępczego
Pisma sądowe oraz odpisy pism procesowych stron, a także innych uczestników postępowania podlegają doręczeniu stronie przeciwnej i innym uczestnikom. Wyróżnia się doręczenia właściwe (bezpośrednio adresatowi) oraz doręczenia zastępcze i per aviso (w sytuacji, gdy doręczający nie zastanie adresata w mieszkaniu).
Postanowienie SN z 12 maja 2016 r., III BP 8/15
Doręczenie zastępcze polega na przekazaniu pisma innej niż adresat uprawnionej osobie. Zgodnie z treścią przepisu art. 138 § 1 k.p.c. w razie nieobecności adresata w domu pismo można doręczyć dorosłemu domownikowi, a gdyby go nie było – administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi, jeżeli osoby te nie są przeciwnikami adresata w sprawie, a nadto podjęły się oddania mu pisma. Wskazany przepis wprowadza również domniemanie prawidłowości doręczenia, a zatem założenie, że pismo dotarło do rąk adresata.
Natomiast doręczenie per aviso zostało uregulowane w art. 139 k.p.c. i polega na złożeniu pisma w placówce pocztowej operatora pocztowego albo w urzędzie właściwej gminy, jeżeli pismo nie było doręczane poprzez operatora pocztowego, i pozostawienie zawiadomienia o tym w drzwiach mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej, ze wskazaniem, gdzie i kiedy pismo pozostawiono, z pouczeniem o możności i terminie odbioru. W tym wypadku przyjmuje się fikcję prawną, zgodnie z którą datą doręczenia jest dzień, w którym upłynął termin do odbioru pisma.
„Bo awizo nie doszło”
W omawianej sprawie pozwany wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku zaocznego, którym zasądzono od niego na rzecz powoda odszkodowanie za niewydanie w terminie świadectwa pracy. W treści pisma wywodził, że wskutek wydanego orzeczenia wyrządzono mu szkodę przez skierowanie przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego. Skarżący, uzasadniając wybór powyższego środka zaskarżenia, podkreślał również, że w przedmiotowej sprawie nie znalazł podstaw do wystąpienia ze skargą o wznowienie postępowania, wniesienia powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności ani sformułowania skargi kasacyjnej. Ponadto skarżący nie był obecny na przeprowadzonej rozprawie, nie odebrał pozwu oraz wyroku zaocznego, ponieważ – jak twierdził – nie odbierał korespondencji albowiem matka mieszkająca stale pod adresem (…) nie otrzymywała awiz.
Obalić domniemanie czy złożyć wniosek o przywrócenie terminu?
Niezależnie od wątku niezgodności z prawem orzeczenia, który nie stanowi głównego punktu zainteresowania artykułu (skarga została odrzucona), Sąd Najwyższy wskazał, że sygnalizowany przez skarżącego problem z doręczeniem pism sądowych należy odpowiednio rozwinąć.
Skarżący, który znalazł się w opisywanej sytuacji wobec nieodebrania adresowanej do niego korespondencji, winien w pierwszej kolejności rozważyć, czy brak wiadomości wynikał z dokonania doręczenia zastępczego niezgodnie z regułami przewidzianymi przepisami, czy może jednak był konsekwencją przyczyn od adresata niezależnych.
Jak już wyjaśniono powyżej, doręczenie zastępcze opiera się na domniemaniu prawidłowości doręczenia. Jednakże takie domniemanie może zostać obalone poprzez dowiedzenie jego nieskuteczności. Jak wskazuje Sąd Najwyższy, konieczne jest wówczas wykazanie, że przeprowadzenie czynności doręczenia zastępczego nastąpiło niezgodnie z regułami objętymi art. 139 § 1 k.p.c. i przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 października 2010 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym.
Jeżeli jednak nie naruszono ustalonych przepisami reguł dotyczących doręczeń, a mimo to adresat nie uzyskał wiadomości o piśmie z przyczyn przez niego niezawinionych, to wówczas powinien on wystąpić z wnioskiem o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej.
Zrozumienie reguł kierujących doręczeniem zastępczym oraz umiejętność oceny skuteczności doręczenia pisma są kluczowe, bowiem pozwalają adresatowi na wybór odpowiedniego środka prawnego w celu efektywnej obrony swoich praw. Sąd Najwyższy wnioskuje w przedmiotowym postanowieniu, że brak czynności zmierzających albo do obalenia domniemania płynącego z doręczenia zastępczego, albo do przywrócenia terminu do wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego jest równoznaczny z niepodjęciem próby, która umożliwiłaby skorzystanie z przysługującego środka prawnego.
Joanna Duda, praktyka postępowań sądowych i arbitrażowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy
