Liechtenstein przystąpi do Konwencji wiedeńskiej o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów
30 kwietnia 2019 r. Księstwo Liechtensteinu zdecydowało się przystąpić do Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów sporządzonej w Wiedniu dnia 11 kwietnia 1980 r. Dla małego państwa jest to znaczący krok w kierunku dalszego otwierania się na świat i rozszerzania współpracy gospodarczej z różnymi partnerami.
Konwencja wiedeńska weszła w życie 1 stycznia 1988 r. – w pierwszym dniu miesiąca następującego po upływie dwunastu miesięcy od daty złożenia dziesiątego dokumentu ratyfikacyjnego. Obecnie jej przepisy obowiązują w 91 państwach, co oznacza, że sądy powszechne tych państw są zobowiązane stosować je z urzędu, o ile strony nie wyłączyły stosowania Konwencji wiedeńskiej. Ostatnim państwem przystępującym do Konwencji było państwo Palestyna, gdzie Konwencja weszła w życie 1 stycznia 2019 r.
Konwencję ratyfikowały również Korea Północna i Liechtenstein. W Korei Północnej wejdzie ona w życie 1 kwietnia 2020 r., a w Księstwie Liechtensteinu 1 maja 2020 r. Liechtenstein będzie więc 93. członkiem konwencji.
Historia powstania Konwencji wiedeńskiej
Początki prac nad ujednoliceniem prawa międzynarodowej sprzedaży towarów wiązały się z inicjatywą Ligii Narodów oraz z powstaniem i działalnością Międzynarodowego Instytutu Unifikacji Prawa Prywatnego (UNIDROIT) z siedzibą w Rzymie, który rozpoczął swoją działalność 30 maja 1928 r. Propozycję rozważenia możliwości ujednolicenia prawa sprzedaży przedłożył Instytutowi w 1929 r. wybitny uczony Ernst Rabel, który już w czasie pierwszej wojny światowej w Monachium stworzył instytut zajmujący się prawem porównawczym. Później kierował w Berlinie instytutem pod nazwą Kaiser-Wilhelm-Institut für ausländisches und internationales Privatrecht, który obecnie nosi nazwę Max-Planck-Institut für ausländisches und internationales Privatrecht i ma stałą siedzibę w Hamburgu. Ernst Rabel (1874 –1955) był profesorem prawa na uniwersytetach w Lipsku, Bazylei, Kilonii, Getyndze, Monachium i Berlinie. Poświęcił swoje życie w przeważającej mierze kwestiom wynikającym z prawa porównawczego i bywa zwany twórcą nowoczesnej nauki o porównaniu prawa.
Z powodu drugiej wojny światowej prace nad konwencją zostały przerwane. Dopiero w styczniu 1951 r. z inicjatywy rządu Królestwa Niderlandów odbyła się w Hadze konferencja dyplomatyczna z udziałem przedstawicieli 20 państw, które postanowiły wznowić działalność w zakresie harmonizacji prawa międzynarodowej sprzedaży rzeczy ruchomych. Zaowocowało to w 1964 r. uchwaleniem dwóch konwencji haskich: „O Jednolitym Prawie dotyczącym Zawieraniu Kontraktów Międzynarodowej Sprzedaży Towarów” i „O Jednolitym Prawie Międzynarodowej Sprzedaży”. Obie konwencje nie zostały jednak powszechnie zaakceptowane. Weszły w życie 18 sierpnia 1972 r. i zostały ratyfikowane jedynie przez Belgię, Gambię, Niderlandy, Izrael, Luksemburg, RFN, San Marino, Wielką Brytanię i Włochy. Ze względu na brak uczestnictwa dużych mocarstw jak Stany Zjednoczone i Związek Radziecki (z pozostałymi państwami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej) wymienione konwencje haskie nie mogły odnieść sukcesu.
Postanowiono więc podjąć na nowo prace nad ujednoliceniem prawa sprzedaży, tym razem w ramach Komisji Narodów Zjednoczonych do spraw międzynarodowego prawa handlowego (UNCITRAL). Powołana w tym celu przez UNCITRAL grupa robocza, po odbyciu dziewięciu posiedzeń, przyjęła w 1977 r. na konferencji w Wiedniu dwa projekty konwencji: o umowach międzynarodowej sprzedaży oraz o zawieraniu takich umów. W 1978 r. zostały one połączone przez UNCITRAL w jeden projekt jednolity. Został on przedstawiony Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ, które postanowiło zwołać międzynarodową konferencję dyplomatyczną w celu uchwalenia tekstu konwencji. W dniu 10 marca 1980 r. rozpoczęła się międzynarodowa konferencja dyplomatyczna w Wiedniu z udziałem przedstawicieli 62 państw i wielu organizacji międzynarodowych. Skończyła się ona 11 kwietnia 1980 r. uroczystym podpisaniem tekstu nowej konwencji przez 20 państw.
Polska podpisała Konwencję wiedeńską w 1981 r., jednak do jej ratyfikacji doszło dopiero w 1995 r. Konwencja wiedeńska zaczęła obowiązywać w stosunku do Polski od 1 czerwca 1996 r.
Treść regulacji Konwencji wiedeńskiej
Konwencja jest aktem dość obszernym, gdyż – poza preambułą – składa się ze 101 artykułów i dzieli się na cztery części. Część pierwsza zawiera postanowienia o przesłankach i zakresie zastosowania przepisów Konwencji oraz postanowienia ogólne. Część druga zawiera przepisy dotyczące samego zawarcia umowy. Część trzecia normuje prawo materialne (prawa i obowiązki stron), a część czwarta zawiera postanowienia końcowe.
Pierwsze trzy części Konwencji znajdują bezpośrednie zastosowanie do umów sprzedaży, które mieszczą się w zakresie jej regulacji. Zakres ten jest uregulowany w szczególności w art. 1 – 5 oraz w niektórych postanowieniach końcowych. Powołanie się stron na Konwencję nie jest potrzebne i nie ma znaczenia to, czy strony umowy sprzedaży wiedziały, że ich państwa są stronami Konwencji.
Na mocy art. 6 Konwencji strony mogą jednak wyłączyć jej zastosowanie w całości bądź w części albo nawet zmodyfikować stosowanie Konwencji, uchylając lub zmieniając skutki któregokolwiek z jej postanowień, z zastrzeżeniem wynikającym z art. 12 Konwencji. Z tego przepisu wynika, że art. 11, art. 29 lub część druga Konwencji, zezwalające, aby umowa sprzedaży, jej zmiana lub jej uzgodnione rozwiązanie albo oferta, przyjęcie oferty lub inne wyrażenie zamiaru mogły być dokonane w innej formie niż pisemna, nie będzie miało zastosowania, jeżeli którakolwiek ze stron posiada swoją siedzibę handlową w umawiającym się państwie, które złożyło oświadczenie zgodnie z art. 96 Konwencji. Ten ostatni artykuł stanowi, że umawiające się państwo, którego ustawodawstwo wymaga, aby umowy sprzedaży były zawarte lub potwierdzone na piśmie, może w każdej chwili oświadczyć (zgodnie z art. 12 Konwencji), że żadne z postanowień art. 11, art. 29 lub części drugiej Konwencji nie będzie miało zastosowania, jeżeli jedna ze stron posiada swoją siedzibę handlową w tym państwie. Zgodnie z danymi pochodzącymi z UNCITRAL dotychczas takie oświadczenie złożyło dziewięć państw: Argentyna, Armenia, Białoruś, Chile, Korea Północna, Paragwaj, Rosja, Ukraina i Wietnam.
Motywacja Liechtensteinu do przystąpienia do Konwencji wiedeńskiej
Ze względu na niewielkie terytorium i nieliczną populację Księstwa Liechtensteinu podmioty gospodarcze z tego państwa zawierają wiele umów handlowych z podmiotami z zagranicy. W tym kontekście nierzadko powstaje pytanie, któremu prawu podlegają takie umowy w obecnym stanie prawnym, zgodnie z miejscowym prawem kolizyjnym Księstwa Liechtensteinu.
Z tego też względu liechtensteiński „Amt für Justiz” („Urząd ds. Prawnych” – oddział Ministerstwa Sprawiedliwości Księstwa Liechtensteinu) przeprowadził badanie prawne, czy przystąpienie do Konwencji wiedeńskiej ułatwiłoby rozstrzygnięcie wyżej wymienionych kwestii. Urząd wypowiedział się pozytywnie i uznał, że przystąpienie do Konwencji wiedeńskiej pomogłoby rozwijać powiązania handlowe z zagranicą. Następnie sprawa została skonsultowana z Izbą Przemysłowo-Handlową Księstwa Liechtensteinu (Liechtensteinische Industrie- und Handelskammer), z Izbą Rozwoju Gospodarki (Wirtschaftskammer Liechtenstein) oraz z Izbą Adwokacką Księstwa Liechtensteinu (Liechtensteinische Rechtsanwaltskammer). Wszystkie trzy instytucje pozytywnie zaopiniowały przystąpienie Liechtensteinu do wymienionej konwencji, gdyż w ich ocenie ułatwiłoby to handel i rozstrzyganie ewentualnych sporów sądowych pomiędzy kontrahentami. Jako korzyści wskazywały też otwarcie na nowe rynki, bezpieczeństwo prawne, rozszerzenie handlu zagranicznego, pozytywny wpływ na rozwój rynku krajowego oraz potencjał dla utworzenia sądu arbitrażowego mającego siedzibę w Liechtensteinie.
Czas pokaże, czy te nadzieje zostaną spełnione. Konwencja wiedeńska zacznie obowiązywać na terytorium Księstwa Liechtensteinu począwszy od 1 maja 2020 roku.
Harald Marschner, radca prawny, Rechtsanwalt, praktyka postępowań sądowych i arbitrażowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy
