Wyjaśnienia UOKiK w sprawie kar nie wiążą sądów | Co do zasady

Opublikowane na początku 2009 roku Wyjaśnienia w sprawie ustalania wysokości kar pieniężnych nakładanych na przedsiębiorców naruszających prawo antymonopolowe spotkały się z dużym zainteresowaniem mediów i praktyków zajmujących się prawem konkurencji. Dla przypomnienia, wyjaśnienia zawierają szczegółowe zasady szacowania przez organ antymonopolowy wysokości kary nakładanej na uczestnika zakazanej praktyki antymonopolowej i miały w założeniu podsumowywać dorobek orzeczniczy Prezesa UOKiK i sądów rozpatrujących odwołania od decyzji nakładającej kary pieniężne na naruszenie przepisów antymonopolowych. Komentatorzy zastanawiali się wówczas, czy i w jaki sposób wyjaśnienia znajdą odzwierciedlenie w praktyce sądowej. Dziś już wiadomo, że wyjaśnienia te nie będą miały dużego znaczenia dla kształtowania orzecznictwa sądowego w kwestii kar pieniężnych.

W wyroku z 19 sierpnia 2009 roku (sygn. akt III SK 5/09, LEX nr 548862) Sąd Najwyższy podkreślił, że strona w postępowaniu odwoławczym nie może wyciągać korzystnych dla siebie skutków z reguł szacowania wysokości kar zawartych we wspomnianym dokumencie. Dokument ten ma przede wszystkim ułatwić organowi antymonopolowemu stosowanie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z 16 lutego 2007 roku. Sąd podkreślił jednak, że brak było podstaw normatywnych do wydania tego rodzaju wyjaśnień, w związku z czym nie wiążą one w żaden sposób sądów rozpoznających odwołanie od decyzji Prezesa UOKiK. Sąd zaakcentował, że przy orzekaniu o wysokości kary sądy powinny brać pod uwagę zasadę proporcjonalności, która sugeruje uzależnienie wysokości kar nie tylko od ogółu przychodów przedsiębiorcy, ale od wysokości przychodów uzyskiwanych ze sprzedaży produktu mającego związek z analizowaną antykonkurencyjną praktyką.

Orzeczenie sądu daje wskazówkę sądom rozpatrującym odwołania od decyzji Prezesa UOKiK w pierwszej i drugiej instancji, jakimi kryteriami winny się kierować przy orzekaniu w kwestii kar. Podstawowym przepisem jest oczywiście art. 111 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zgodnie z którym kara musi uwzględniać czas trwania, stopień i okoliczności naruszenia przepisów prawa, oraz ewentualną recydywę przedsiębiorcy. Sąd powinien mieć zawsze na względzie zasadę proporcjonalności, a więc zasadę, wedle której kara musi być proporcjonalna do rodzaju i szkodliwości antykonkurencyjnej praktyki oraz skutków przez nią wywołanych.