Wspólny znak towarowy i znak towarowy gwarancyjny
Nowelizacja Prawa własności przemysłowej wprowadza zmiany dotyczące szczególnych rodzajów znaków towarowych, takich jak znaki wspólne i gwarancyjne. Wspólny znak towarowy występował już w poprzedniej ustawie, nowością jest natomiast znak towarowy gwarancyjny, który zastąpił wspólny znak towarowy gwarancyjny. Co te zmiany oznaczają dla przedsiębiorców?
Wspólny znak towarowy
Większość znaków towarowych to tzw. znaki indywidualne, czyli oznaczenia przysługujące tylko jednemu uprawnionemu i najczęściej tylko przez niego używane. Istnieją jednak rzadziej spotykane rodzaje znaków towarowych, które wprawdzie również należą do jednego podmiotu, ale prawo do ich używania może przysługiwać wielu przedsiębiorcom. Takim znakiem jest na przykład wspólny znak towarowy. Zgodnie z nowym brzmieniem ustawy prawo ochronne na wspólny znak towarowy może zostać udzielone na rzecz:
- organizacji mającej zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań w swoim imieniu powołanej do reprezentowania interesów przedsiębiorców
lub
- osoby prawnej działającej na podstawie przepisów prawa publicznego.
Prawo używania wspólnego znaku towarowego przysługuje:
- w przypadku organizacji – tej organizacji lub jej członkom,
- w przypadku osoby prawnej działającej na podstawie przepisów prawa publicznego – tej osobie lub osobom upoważnionym do używania tego znaku na podstawie regulaminu używania znaku.
Nowelizacja rozszerza zatem listę podmiotów, które mogą ubiegać się o ochronę tego rodzaju znaków towarowych. Dotychczas jedynymi uprawnionymi były organizacje posiadające osobowość prawną powołane do reprezentowania interesów przedsiębiorców. Po zmianach właścicielami wspólnego znaku towarowego mogą być np. jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, wspólnoty mieszkaniowe, partie polityczne czy gminy.
Wspólny znak towarowy może być zatem używany równocześnie przez wiele podmiotów niebędących jego właścicielami. Jednakże przedsiębiorcy i osoby upoważnione mogą używać wspólnego znaku towarowego pod warunkiem, że stosują się do zasad dotyczących używania takiego znaku ustalonych w regulaminie przyjętym przez organizację.
Regulamin ten powinien w szczególności określać:
- osoby upoważnione do używania znaku,
- warunki członkostwa w organizacji,
- warunki używania znaku,
- skutki naruszenia postanowień regulaminu.
Wspólny znak towarowy nie musi poświadczać jakości towarów, choć jest to dopuszczalne. Regulamin używania wspólnego znaku towarowego może zawierać zapisy mające zagwarantować jakość towarów i usług członków organizacji.
Wspólne znaki towarowe, jako takie, nie są nową instytucją. Przykładem wspólnego znaku towarowego jest np. znak JUNGE POLNISCHE HAFERMASTGANS, którego właścicielem jest Krajowa Rada Drobiarstwa – Izba Gospodarcza w Warszawie, zrzeszająca ponad 80 podmiotów gospodarczych zajmujących się branżą drobiową, w tym uniwersytety rolnicze, związki hodowców i producentów drobiu, zakłady przetwórcze mięsa drobiowego, wytwórnie pasz oraz indywidualnych hodowców i producentów drobiu.
Innym przykładem wspólnego znaku towarowego jest znak Polskiego Towarzystwa Optometrii i Optyki, organizacji skupiającej optometrystów oraz osoby i instytucje z dziedziny optometrii:
Właścicielem wspólnego znaku towarowego jest także Zrzeszenie Transportu Prywatnego ze Szczecina. Połączone grupy zrzeszenia świadczą usługi w zakresie przewozów osobowych, oferując konkurencyjne ceny i wysoką jakość usług.
Jak widać, dzięki wspólnemu znakowi towarowemu podmioty zrzeszone mogą wspólnie promować swoje towary, a także pozyskiwać klientów i dystrybutorów, co jest dużo tańsze i efektywniejsze niż rejestrowanie indywidualnych znaków towarowych i ich promowanie.
W niektórych przypadkach wspólne znaki towarowe pozwoliły rozwiązać problemy dotyczące uprawnień do używania znaków towarowych należących do zjednoczeń lub zrzeszeń przedsiębiorstw działających w czasach PRL. Takim przykładem jest dobrze znany znak HERBAPOL chroniony na rzecz PPHU HERBAPOL Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z Warszawy. Znak towarowy Herbapol powstał w latach 40. XX wieku dla państwowych firm zajmujących się przetwórstwem ziół należących do Zjednoczenia Przemysłu Zielarskiego „Herbapol” w Warszawie. Obecnie jest używany wspólnie przez kilka podmiotów działających pod nazwą Herbapol.
Innym znakiem tego rodzaju jest znak słowny POLLENA nadal chroniony na rzecz Ciech Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie czy też znak POLMOS chroniony na rzecz Przedsiębiorstwa Usługowego Znaki Wspólne Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie.
Znak towarowy gwarancyjny
Nowelizacja wprowadza również regulację dotyczącą znaku towarowego gwarancyjnego. Zgodnie z definicją jest to znak, który pozwala odróżnić towary certyfikowane przez uprawnionego (np. ze względu na materiał, sposób produkcji, jakość, precyzję lub inne właściwości) od towarów niecertyfikowanych. Znaki towarowe gwarancyjne zastąpiły dotychczasowe wspólne znaki towarowe gwarancyjne.
Prawo ochronne na znak towarowy gwarancyjny może zostać udzielone osobie fizycznej lub osobie prawnej (w tym instytucjom, organom oraz podmiotom prawa publicznego), które nie prowadzą działalności gospodarczej obejmującej dostarczanie towarów tego samego rodzaju co towary certyfikowane.
Znaku towarowego gwarancyjnego mogą używać wyłącznie osoby spełniające kryteria ustalone w regulaminie znaku przyjętym przez uprawnionego. Właściciel znaku ma w tym przypadku prawo kontrolować sposób i jakość wytwarzania produktów oznaczonych tym znakiem. Nie może on jednak odmówić, bez ważnych powodów, prawa używania znaku podmiotom, które spełniają kryteria określone w regulaminie.
Znaki towarowe gwarancyjne mają zapewnić konsumentowi konkretne właściwości produktów oznaczonych takim znakiem. Standard tych właściwości określony jest w regulaminie, który musi jasno i precyzyjnie wskazywać w szczególności:
- osoby uprawnione do używania znaku,
- właściwości, które mają być poświadczane znakiem,
- sposób badania tych właściwości,
- sposób nadzorowania używania znaku,
- warunki używania znaku,
- skutki naruszenia postanowień regulaminu.
Nowością jest wyraźny zapis, że znak towarowy gwarancyjny może składać się z elementów wskazujących na pochodzenie geograficzne towarów. W przeciwieństwie do innych znaków towarowych znak towarowy gwarancyjny może uzyskać ochronę, nawet jeśli zawiera wyłącznie elementy wskazujące na pochodzenie geograficzne towarów, co nie jest możliwe w przypadku innych znaków towarowych. Co istotne, wskazanie pochodzenia geograficznego znaku towarowego gwarancyjnego musi być prawdziwe.
Należy jednak pamiętać, że właściciel takiego znaku towarowego nie ma prawa zakazać osobie trzeciej używania oznaczeń zawierających elementy geograficzne, jeżeli osoba trzecia używa ich zgodnie z uczciwymi praktykami w przemyśle i handlu.
Poprzednia ustawa w sprawach nieuregulowanych odwoływała się odpowiednio do przepisów o znakach towarowych. Nowelizacja precyzuje, że ani na wspólny znak towarowy (omówiony powyżej), ani na znak towarowy gwarancyjny nie może być udzielone prawo ochronne, jeżeli istnieje ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd co do charakteru lub znaczenia znaku, w szczególności jeżeli może on być uznany za oznaczenie inne niż znak towarowy gwarancyjny.
Nowe znaki towarowe gwarancyjne można zgłaszać od 16 marca 2019 r. Poniżej przedstawiamy kilka przykładów dotychczasowych wspólnych znaków towarowych gwarancyjnych.
Znak Stowarzyszenia Regionalnych Browarów Polskich z siedzibą w Olsztynie, inicjatywy dziesięciu lokalnych browarów, używany jest dla piwa wytwarzanego zgodnie z zasadami warzenia piwa określonymi w regulaminie przyjętym przez Stowarzyszenie:
Inny przykład to znak PRODUKT TRADYCYJNY Z MAŁOPOLSKI, którego właścicielem jest Województwo Małopolskie:
Prawo do używania tego znaku towarowego udzielane jest podmiotom wytwarzającym produkty wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych prowadzoną przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi pochodzące z obszaru geograficznego województwa małopolskiego.
Właścicielem wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego jest także Krajowe Zrzeszenie Producentów Materiałów Budowlanych z Zaklikowa:
Produkty oznaczone tym znakiem charakteryzują się korzystną ceną i wysoką jakością; często pochodzą z małych rodzinnych firm, nie zaś dużych zakładów ceramicznych.
Wspólnym znakiem towarowym gwarancyjnym jest także znak, którego właścicielem jest Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A.:
Znak potwierdza zgodność wyrobu z wymaganiami rolnictwa ekologicznego i jest stosowany w oznakowaniu i reklamie produktów ekologicznych.
Innym znanym wspólnym znakiem towarowym gwarancyjnym jest znak Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego z Warszawy, służący do oznaczania produktów spożywczych wytworzonych z naturalnych surowców i produkowanych tradycyjnymi metodami:
Skąd wynikała potrzeba zmian?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba sięgnąć do regulacji unijnych znaków towarowych. Od 1 października 2017 r. w EUIPO można zgłaszać znaki certyfikujące. Od tego czasu zgłoszono 156 takich znaków, przy czym tylko 22 z nich uzyskały rejestrację, np.:
To właśnie możliwością rejestracji znaków certyfikujących w EUIPO polski ustawodawca uzasadnia potrzebę nowelizacji polskiej ustawy Prawo własności przemysłowej. Instytucja znaków towarowych gwarancyjnych ma zapewnić polskim przedsiębiorcom podobną ochronę, nie zmuszając ich do zgłaszania znaków certyfikujących w EUIPO, a co za tym idzie ponoszenia wyższych kosztów ochrony. Przedsiębiorcy mogą być przecież zainteresowani używaniem takich znaków wyłącznie w Polsce.
Jedyną różnicą między znakami towarowymi gwarancyjnymi a znakami certyfikującymi jest to, że te, które zostały właśnie wprowadzone do Prawa własności przemysłowej, mogą wskazywać na pochodzenie geograficzne oznaczanych nimi towarów. W tym zakresie polska regulacja daje szerszą ochronę niż ta przewidziana dla unijnych znaków certyfikujących.
Analizując przepisy dotyczące dotychczas funkcjonujących w polskim porządku prawnym wspólnych znaków towarowych gwarancyjnych i nowych znaków towarowych gwarancyjnych, trzeba dojść do wniosku, że w zasadzie zmiana dotyczy jedynie nazewnictwa, istota znaku pozostaje bowiem ta sama. Nie wydaje się zatem, by polscy przedsiębiorcy byli dotychczas pozbawieni możliwości uzyskiwania tego rodzaju znaków towarowych.
Utrata prawa ochronnego na wspólny znak towarowy i znak towarowy gwarancyjny
Podobnie jak inne znaki towarowe także wspólny znak towarowy i znak towarowy gwarancyjny mogą zostać unieważnione, jeżeli nie zostały spełnione warunki wymagane do uzyskania tego prawa. Nowelizacja jasno określa przesłanki unieważnienia obydwu rodzajów znaków towarowych.
Wspólne znaki towarowe i znaki towarowe gwarancyjne mogą zostać unieważnione, gdy:
- regulamin używania znaku jest sprzeczny z porządkiem publicznym lub z dobrymi obyczajami,
- istnieje ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd co do charakteru lub znaczenia znaku, w szczególności jeżeli może on być uznany za oznaczenie inne niż wspólny znak towarowy czy znak towarowy gwarancyjny.
Powyższe znaki nie zostaną jednak unieważnione na wspomnianych podstawach, jeżeli uprawniony dokona odpowiednich zmian w regulaminie.
Nowelizacja zmienia również przesłanki wygaśnięcia prawa ochronnego na wspólny znak towarowy i znak towarowy gwarancyjny. Oprócz standardowych przesłanek właściwych wszystkim znakom towarowym (przede wszystkim dotyczącym nieużywania znaku) prawo ochronne na wspólny znak towarowy i znak towarowy gwarancyjny wygaśnie również w przypadku:
- niepodjęcia przez uprawnionego działań w celu uniemożliwienia używania wspólnego znaku towarowego lub znaku towarowego gwarancyjnego w sposób niezgodny z warunkami używania określonymi w regulaminie używania znaku,
- używania wspólnego znaku towarowego lub znaku gwarancyjnego przez uprawnionego w sposób powodujący ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd co do charakteru lub znaczenia znaku, w szczególności jeżeli może on być uznany za oznaczenie inne niż wspólny znak towarowy czy znak towarowy gwarancyjny,
- zmiany regulaminu używania wspólnego znaku towarowego lub znaku towarowego gwarancyjnego, w wyniku której regulamin ten nie spełnia wymagań wymienionych w odpowiednich przepisach ustawy, chyba że uprawniony przed wydaniem decyzji w sprawie wygaśnięcia prawa ochronnego dokona w regulaminie niezbędnych zmian pozwalających na usunięcie tych uchybień.
Wspomniane nowe przepisy mają zmotywować właścicieli znaków do sprawowania kontroli nad warunkami i sposobem używania tych oznaczeń przez podmioty uprawnione do ich używania. Leży to interesie wszystkich tych podmiotów. Zaniedbanie tego obowiązku grozi bowiem realną utratą praw. Wprowadzenie nowych przesłanek wygaśnięcia ma także na celu ochronę interesu konsumentów. Chodzi o zapewnienie, że z obrotu eliminowane będą znaki towarowe wspólne i gwarancyjne, które nie są używane zgodnie z warunkami określonymi w regulaminie (przez co na przykład nie gwarantują szczególnych cech towarów) bądź wprowadzają w błąd co do charakteru czy znaczenia znaku.
Przepisy przejściowe
Zgodnie z ustawą postępowania w sprawie udzielenia praw ochronnych na wspólne znaki towarowe gwarancyjne, wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy, stają się postępowaniami w sprawie udzielenia praw ochronnych na znaki towarowe gwarancyjne.
Natomiast zgłoszenia wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego, z dniem wejścia w życie ustawy, czyli z dniem 16 marca 2019 r. stają się zgłoszeniami znaku towarowego gwarancyjnego.
Co istotne, w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, czyli do 16 września 2019 r., uprawniony może złożyć wniosek o przekształcenie prawa ochronnego na wspólny znak towarowy gwarancyjny w prawo ochronne na znak towarowy gwarancyjny.
Ocena zmian
Wprowadzone zmiany należy ocenić pozytywnie, zwłaszcza w zakresie rozszerzenia listy podmiotów uprawnionych do obu rodzajów znaków towarowych. Z pewnością przełoży się to na zwiększenie liczby zgłoszeń wspólnych i gwarancyjnych znaków towarowych. Praktyka pokazuje, że polskie podmioty są zainteresowane uzyskiwaniem ochrony takich oznaczeń. Skala zgłoszeń nie jest może duża, gdyż składa się ich średnio kilkanaście rocznie, jednakże dla niektórych podmiotów jest to istotna forma ochrony. Należy przy tym pamiętać, że w przeciwieństwie do indywidualnych znaków towarowych jednym wspólnym znakiem towarowym czy znakiem towarowym gwarancyjnym może posługiwać się bardzo wiele podmiotów.
Oba rodzaje znaków towarowych są skutecznym narzędziem marketingowym dla uprawnionych. Znaki towarowe gwarancyjne są szczególnie ważne także dla konsumentów, jako że gwarantują szczególne cechy produktów nimi opatrzonych.
Po zmianie przepisy dotyczące uzyskania i utraty ochrony na wspólne i gwarancyjne znaki towarowe stały się pełniejsze i bardziej precyzyjne, co z pewnością należy uznać za korzystne dla zgłaszających.
Monika Wieczorkowska, rzecznik patentowy, praktyka własności intelektualnej kancelarii Wardyński i Wspólnicy
