Transakcja na aktywach (asset deal)
Definicja przedsiębiorstwa i zorganizowanej części przedsiębiorstwa
Prawidłowa klasyfikacja przedmiotu transakcji (tj. przedsiębiorstwo/zorganizowana część przedsiębiorstwa lub poszczególne składniki majątkowe) ma decydujące znaczenie dla prawidłowego ustalenia skutków podatkowych transakcji.
Przepisy podatkowe nie zawierają definicji przedsiębiorstwa, w związku z czym zastosowanie w tym zakresie znajdują przepisy Kodeksu cywilnego, zgodnie z którymi przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.
Z kolei pojęcie zorganizowanej części przedsiębiorstwa jest zdefiniowane w przepisach podatkowych jako organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.
W praktyce ustalenie, czy dany przedmiot transakcji stanowi przedsiębiorstwo/ zorganizowaną część przedsiębiorstwa, może rodzić szereg wątpliwości, które są potęgowane przez często niejasne i sprzeczne interpretacje wydawane przez organy podatkowe. W związku z tym transakcje tego rodzaju powinny być poprzedzone szczegółową analizą prawną i podatkową skierowaną na ocenę, czy określony majątek będący przedmiotem transakcji spełnia definicję przedsiębiorstwa/ zorganizowanej części przedsiębiorstwa, w szczególności w sytuacji, gdy z przedmiotu transakcji wyłączone są określone składniki majątkowe/ prawa (np. nieruchomości, zobowiązania).
Zbycie zbioru aktywów i pasywów, który nie spełnia warunków uznania ich za przedsiębiorstwo/ zorganizowaną część przedsiębiorstwa, będzie traktowane dla celów podatkowych jako sprzedaż poszczególnych składników majątkowych, nawet jeśli są one zbywane w ramach jednej transakcji.
Sprzedaż przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa
1. Skutki w podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) dla sprzedającego
Dochód powstały w wyniku sprzedaży przedsiębiorstwa/ zorganizowanej części przedsiębiorstwa podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych według stawki 19%. Dochodem jest nadwyżka przychodu ze sprzedaży przedsiębiorstwa/ zorganizowanej części przedsiębiorstwa ponad jego wartość podatkową wynikającą z ksiąg (w przypadku środków trwałych i wartości niematerialnych i prawny jest to wartość początkowa pomniejszona o dokonane odpisy amortyzacyjne; w przypadku innych składników majątku jest to najczęściej koszt nabycia).
Przychodem ze sprzedaży przedsiębiorstwa/ zorganizowanej części przedsiębiorstwa jest co do zasady cena sprzedaży, przy czym powinna być ona ustalona według wartości rynkowej. W związku z tym rekomendowane jest przygotowanie niezależnej wyceny potwierdzającej rynkowość zastosowanej ceny sprzedaży (na wypadek ewentualnego sporu z organami podatkowymi).
2. Skutki w podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) dla kupującego
Nabycie przedsiębiorstwa/zorganizowanej części przedsiębiorstwa może wykreować wartość firmy (goodwill), którą jest nadwyżka ceny nabycia przedsiębiorstwa/ zorganizowanej części przedsiębiorstwa ponad wartość rynkową składników tego przedsiębiorstwa/ zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Wartość firmy podlega amortyzacji.
W przypadku powstania wartości firmy, wartość początkową nabytych składników majątkowych składających się na przedsiębiorstwo/ zorganizowaną część przedsiębiorstwa ustala się dla celów amortyzacji podatkowej według ich wartości rynkowej. W przeciwnym wypadku podstawą ustalenia wartości początkowej będzie cena nabycia pomniejszona jednak o wartość składników majątkowych składających się na przedsiębiorstwo/ zorganizowaną część przedsiębiorstwa, które nie podlegają amortyzacji jako środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne.
3. Podatki pośrednie (VAT, PCC)
Sprzedaż przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa nie podlega opodatkowaniu VAT.
Sprzedaż przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa podlega opodatkowaniu PCC na zasadach ogólnych, tzn. opodatkowaniu podlega sprzedaż każdego składnika majątkowego wchodzącego w skład przedsiębiorstwa/ jego zorganizowanej części (1% lub 2% wartości rynkowej w zależności od rodzaju składnika majątkowego). Podatnikiem PCC jest nabywca przedsiębiorstwa/ jego zorganizowanej części.
4. Odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części
Nabywca przedsiębiorstwa/ zorganizowanej części przedsiębiorstwa odpowiada solidarnie ze zbywcą za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe zbywcy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, przy czym odpowiedzialność ta jest ograniczona do wartości nabytego przedsiębiorstwa/ zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
W celu ograniczenia lub wyłączenia odpowiedzialności nabywcy przedsiębiorstwa / zorganizowanej części przedsiębiorstwa możliwe jest uzyskanie zaświadczenia o wysokości zaległości podatkowych zbywającego (koniecznie w trybie art. 306g Ordynacji podatkowej). Nabywca nie ponosi odpowiedzialności za zaległości podatkowe zbywcy, które nie zostały wykazane w takim zaświadczeniu. Jeśli jednak transakcja sprzedaży przedsiębiorstwa / zorganizowanej części przedsiębiorstwa nastąpiła później niż 30 dni od dnia wydania zaświadczenia, nabywca może ponosić odpowiedzialność za zaległości podatkowe zbywcy powstałe po wydaniu tego zaświadczenia.
Sprzedaż aktywów
1. Skutki w podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) dla sprzedającego
Dochód ze sprzedaży aktywów podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych według stawki 19%. Dochodem jest nadwyżka przychodu ze sprzedaży aktywów ponad ich wartość podatkową wynikającą z ksiąg (wartość początkową pomniejszoną o dokonane odpisy amortyzacyjne).
Przychodem ze sprzedaży aktywów jest co do zasady cena sprzedaży, przy czym powinna być ona ustalona według wartości rynkowej. W związku z tym, w przypadku transakcji o wysokiej wartości, rekomendowane jest przygotowanie niezależnej wyceny potwierdzającej rynkowość zastosowanej ceny sprzedaży na wypadek ewentualnego sporu z organami podatkowymi.
2. Skutki w podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) dla kupującego
W przypadku transakcji sprzedaży aktywów nie jest możliwe wykreowanie wartości firmy (goodwill). Nabyte aktywa są co do zasady przedmiotem amortyzacji, jeśli ich wartość początkowa przekracza 3 500 zł. W przypadku aktywów o niższej wartości początkowej, wydatki na ich nabycie mogą być rozpoznane jako koszt uzyskania przychodu z chwilą nabycia. Należy mieć na uwadze, że niektóre aktywa (np. grunty) nie podlegają amortyzacji.
3. Odpowiedzialność nabywcy składników majątkowych
Zgodnie przepisami Ordynacji podatkowej, jedynie nabywca przedsiębiorstwa/ zorganizowanej części przedsiębiorstwa odpowiada solidarnie ze zbywcą za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe zbywcy. W związku z powyższym nabywca składników majątkowych nie odpowiada za zaległości podatkowe zbywcy.
4. Podatki pośrednie (VAT, PCC)
Sprzedaż poszczególnych składników majątkowych, jeśli są one towarami lub usługami w rozumieniu przepisów ustawy o VAT, podlega opodatkowaniu VAT według stawki podstawowej (w 2016 r. i 2017 r. jest to 23%), chyba że w danym przypadku może być zastosowana obniżona stawka VAT lub zwolnienie z VAT (np. w stosunku do budynków lub budowli, przy spełnieniu określonych warunków).
W przypadku zastosowania zwolnienia z VAT w odniesieniu do niektórych towarów (np. nieruchomości) ich sprzedaż będzie podlegać PCC w wysokości 2%. PCC będzie należne od kupującego.