Pyrrusowe zwycięstwo | Co do zasady

Przejdź do treści
Zamów newsletter
Formularz zapisu na newsletter Co do zasady

Pyrrusowe zwycięstwo

Mimo pozornie korzystnego dla podatników wyroku Trybunału Konstytucyjnego organy podatkowe (organy kontroli skarbowej) nadal będą mogły w sposób instrumentalny wykorzystywać postępowania karne skarbowe.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 17 lipca 2012 roku, P 30/11

Wyrokiem z 17 lipca 2012 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 70 § 6 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 58 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw w zakresie, w jakim wywołuje skutek w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku z wszczęciem postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym to postępowaniu podatnik nie został poinformowany najpóźniej z upływem terminu wskazanego w art. 70 § 1 ustawy – Ordynacja podatkowa, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji.

W konsekwencji wyroku, na podstawie art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej, nadal będzie dochodziło do zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych. Jednakże niedopuszczalna będzie taka wykładnia powyższej normy, zgodnie z którą zawieszenie biegu terminu przedawnienia następuje również w sytuacji, gdy podatnik nie zostanie poinformowany o fakcie wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe przed upływem podstawowego, pięcioletniego terminu przedawnienia zobowiązania. Tak więc organ podatkowy (organ kontroli skarbowej), aby skutecznie zawiesić bieg terminu przedawnienia, będzie musiał poinformować podatnika o fakcie wszczęcia postępowania karnego skarbowego.

Istota problemu

Istotą problemu jest jednak nie brak informacji w powyższym zakresie, ale instrumentalne wykorzystywanie postępowań karnych skarbowych przez organy podatkowe (organy kontroli skarbowej) w celu wywołania skutków w sferze prawa podatkowego. Otóż często jedyną przyczyną wszczęcia postępowania karnego skarbowego jest właśnie chęć zawieszenia przez organ podatkowy (organ kontroli skarbowej) biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego a instrumentalne wykorzystywanie postępowań karnych skarbowych przez organy podatkowe (organy kontroli skarbowej)

Trybunał Konstytucyjny skoncentrował się przede wszystkim na negatywnych dla podatnika skutkach braku informacji o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Tymczasem nie to jest zasadniczym problemem w kontekście stosowania art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej. Powyższy obowiązek informacyjny powinno się oceniać bowiem nie tylko na podstawie przepisów prawa karnego. Należy zauważyć, iż zgodnie z art. 208 § 1 Ordynacji podatkowej postępowanie podatkowe umarza się w szczególności w razie przedawnienia zobowiązania podatkowego. Jeżeli zatem, pomimo upływu 5-letniego terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego (art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej), organ podatkowy (organ kontroli skarbowej) nadal prowadził postępowanie podatkowe, to podatnik, na podstawie art. 121 Ordynacji podatkowej, mógł uzyskać informację o przyczynie, z powodu której organ podatkowy nie umorzył postępowania podatkowego (umorzenie ma charakter bezwzględnie obowiązujący).

Ponadto z wyroku wynika wniosek, że dla osiągnięcia skutku przewidzianego w art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej wystarczające jest wydanie przez finansowy organ postępowania przygotowawczego postanowienia o wszczęciu postępowania in rem. Biorąc pod uwagę, że w tej fazie postępowania przygotowawczego podatnik nie posiada żadnych uprawnień procesowych (inaczej jest w sytuacji, gdy podatnik ma już status podejrzanego), a jednocześnie zasadność wszczęcia postępowania karnego skarbowego nie podlega w istocie żadnej „zewnętrznej” kontroli, powyższy wniosek Trybunału Konstytucyjnego jest dla podatników niekorzystny.

Wykonanie wyroku

Do czasu wejścia w życie odpowiedniej zmiany przepisów Ordynacji podatkowej Minister Finansów wydał interpretację ogólną z dnia 2 października 2012 roku (PK4/8012/239/AAN/12/1804). Wynika z niej, że podstawą prawną działania organów podatkowych (organów kontroli skarbowej), umożliwiającą przekazanie informacji podatnikowi, będzie art. 121 Ordynacji podatkowej. Zakres informacji będzie niezwykle ogólny: „W zawiadomieniu organ podatkowy ogranicza się wyłącznie do poinformowania o dacie zawieszenia biegu terminu przedawniania zobowiązania podatkowego na skutek wystąpienia przesłanki, o której mowa w art. 70 § 6 pkt 1 ustawy – Ordynacja podatkowa”. Ponadto dla skutecznego zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego wystarczające jest wszczęcie postępowania in rem, co wynika z faktu, że „W zawiadomieniu nie podaje się informacji o okolicznościach i powodach wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, przesłankach oraz zakresie tego postępowania”.

Jednocześnie w projekcie z dnia 24 sierpnia 2012 roku ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw przewidziano zmianę Ordynacji podatkowej polegającą na dodaniu art. 70c. Zgodnie z projektowaną normą „Organ podatkowy pierwszej instancji zawiadamia podatnika o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego oraz o dalszym biegu terminu przedawnienia po upływie okresu zawieszenia”.

Podsumowanie

W konsekwencji wyroku na organy podatkowe (organy kontroli skarbowej) został nałożony nowy obowiązek informacyjny, którego niedopełnienie wywołuje daleko idące konsekwencje w sferze praw podatnika, bowiem może doprowadzić do przedawnienia zobowiązania podatkowego. Jest to zatem kolejny dokument w postępowaniu podatkowym, w którego przypadku niektórym podatnikom może się opłacać unikanie skutecznego doręczenia. Tymczasem organy podatkowe (organy kontroli skarbowej) nadal będą mogły w sposób instrumentalny wykorzystywać postępowania karne skarbowe.

Radosław Teresiak, Zespół Doradztwa Podatkowego kancelarii Wardyński i Wspólnicy