Podstawa wymiaru kary przez Komisję Europejską
9 lipca 2015 r. Trybunał Sprawiedliwości orzekł w sprawie możliwości zmniejszenia kary za uczestnictwo w kartelu. Główne pytanie brzmiało, czy przy wymierzaniu grzywny za działania antykonkurencyjne Komisja może uwzględnić sprzedaż wewnątrz grupy kapitałowej dokonaną poza EOG na różnych rynkach produktowych.
Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości UE z 9 lipca 2015 r. w sprawie C-231/14 P, InnoLux Corp. przeciwko Komisji Europejskiej
Trybunał rozstrzygnął pytanie o ustalenie wartości sprzedaży, którą trzeba uwzględnić przy wymierzaniu kary grzywny za naruszenie prawa konkurencji, aby kwota grzywny odpowiadała znaczeniu gospodarczemu naruszenia i stopniowi zaangażowania uczestników karteli. Ponadto Trybunał rozważył pytanie dotyczące kompetencji Komisji do uwzględnienia sprzedaży składników produkcji gotowej, dokonanej poza Europejskim Obszarem Gospodarczym (EOG), jeśli takie składniki zostają wmontowane do produktów gotowych sprzedawanych w EOG.
Stan faktyczny sprawy
Na rynku produktowym ekranów LCD został utworzony kartel.
Spółka prawa tajwańskiego InnoLux Corp. kontrolująca światową grupę spółek prowadzących działalność w zakresie wytwarzania wyświetlaczy ciekłokrystalicznych o aktywnej matrycy (LCD) uczestniczyła w zmowie kartelowej z pięcioma innymi globalnymi producentami LCD. Uczestnicy kartelu koordynowali ceny i wielkość produkcji dwunastocalowych matryc LCD wykorzystywanych w produkcji notebooków i monitorów komputerów, a także ekranów LCD dla telewizorów.
W skrócie działalność gospodarcza wyglądała następująco. InnoLux Corp. sprzedaje zarówno ekrany LCD, jak i wyroby końcowe. Ekrany były sprzedawane wewnątrz grupy kapitałowej spółkom zależnym mającym siedzibę poza EOG. Spółki te montowały ekrany LCD do wyrobów gotowych, które były następnie sprzedawane na terenie EOG podmiotom trzecim. Ekrany i produkcja końcowa stanowią odrębne rynki produktowe, z tym że rynek wyrobów finalnych jest rynkiem niższego poziomu w stosunku do rynku ekranów LCD.
8 grudnia 2010 r. Komisja Europejska stwierdziła istnienie kartelu na rynku ekranów LCD i nałożyła grzywny na jego uczestników (decyzja C(2010) 8761 wersja ostateczna w sprawie COMP/39.309 – LCD).
21 lutego 2011 r. spółka InnoLux Corp. wniosła skargę do unijnego Sądu o stwierdzenie częściowej nieważności wspomnianej decyzji oraz o obniżenie grzywny. Spółka podniosła zarzut błędnego zaliczenia do wartości sprzedaży, na podstawie której została ustalona kara pieniężna, wartości sprzedaży produktów innych niż LCD objętych kartelem, a mianowicie wyrobów gotowych. Sąd nie uwzględnił tego argumentu strony skarżącej, w związku z czym strona wniosła odwołanie do Trybunału.
Argumenty strony skarżącej
Strona skarżąca podniosła, że sprzedaż wyrobów gotowych oraz sprzedaż ekranów dokonywane są na różnych rynkach produktowych, zatem naruszenie nie dotyczy sprzedaży na rynku wyrobów gotowych.
Zdaniem InnoLux Corp. sprzedaż wyrobów gotowych po zamontowaniu do nich ekranów LCD objętych kartelem przez spółki zależne skarżącej z siedzibą poza EOG nie ma związku z naruszeniem na rynku ekranów LCD. Decyzja obejmuje bowiem tylko ekrany LCD, a nie wyroby gotowe, w których skład wchodzą m.in. te ekrany. W opinii skarżącej z powyższego wynika, że sprzedaż wyrobów gotowych w obrębie EOG nie może ograniczać konkurencji na rynku LCD.
Drugim argumentem strony skarżącej był brak kompetencji Komisji Europejskiej co do towarów sprzedawanych wewnątrz jednej grupy kapitałowej poza terenem EOG.
Stanowisko Trybunału
Trybunał nie przychylił się do podnoszonych przez skarżącą argumentów. Trybunał orzekł, że sprzeczna z przepisami prawa unijnego byłaby sytuacja, w której zintegrowani pionowo uczestnicy kartelu mogliby ponosić znacznie mniejszą odpowiedzialność finansową za uczestnictwo w kartelu ze względu na to, że produkt stanowiący przedmiot naruszenia był montowany do wyrobu gotowego poza EOG.
Trybunał orzekł, że zintegrowane pionowo przedsiębiorstwa (takie jak spółka skarżąca) dzięki kartelowi odnoszą dwojakiego rodzaju korzyści. Po pierwsze, podwyższona cena komponentów (uzyskana dzięki porozumieniu w sprawie horyzontalnego ustalania cen) zwiększa cenę produktu przetworzonego, co generuje większe zyski z jego sprzedaży. Po drugie zaś przedsiębiorstwa będące częścią pionowo zintegrowanego przedsiębiorstwa mogą korzystać z komponentów o niższej cenie, dzięki czemu znajdują się w lepszej sytuacji niż konkurenci, którzy zaopatrują się w te same składniki na rynku, na którym wskutek działania kartelu ceny są sztucznie zawyżone.
Na podstawie powyższego rozumowania Trybunał uznał, że zakres terytorialny kompetencji organów unijnych sięga w takich sytuacjach poza EOG. Sprzedaż wyrobów gotowych, choć dokonana na innym rynku produktowym niż ten, którego dotyczyło naruszenie, zakłóciła konkurencję w EOG. Ponadto wyłączenie sprzedaży wyrobów gotowych przy ustalaniu kary za naruszenie spowodowałoby sztuczne zmniejszenie znaczenia gospodarczego naruszenia. W efekcie pionowo zintegrowane przedsiębiorstwa, które montują część produktów w zakładach poza EOG, zostałyby uprzywilejowane w przypadku naruszenia reguł konkurencji, gdyż przy wymierzaniu grzywny nie byłaby uwzględniona działalność zakładów poza EOG w zakresie sprzedaży produktów gotowych.
Znaczenie wyroku
Orzeczenie to uniemożliwi uczestnikom karteli powoływanie się na sprzedaż wewnątrzgrupową składników produktów gotowych poza EOG, jeżeli te składniki będą wmontowane do produkcji gotowej sprzedawanej w EOG.
Orzeczenie ma przede wszystkim znaczenie dla producentów międzynarodowych, których działania mogą zostać ukarane przez organy ochrony konkurencji w UE i w różnych państwach.
Warto zauważyć, że gdyby Trybunał przychylił się do argumentacji strony skarżącej, grupy kapitałowe zyskałyby możliwość zmniejszenia kar pieniężnych poprzez sprzedaż wewnątrzgrupową z udziałem spółek zależnych z siedzibą poza EOG. Takie zawężenie umożliwiłoby uczestnikom karteli ograniczać swoją odpowiedzialność, wyłączając spod kontroli Komisji działalność spółek zależnych, która wywiera wpływ na konkurencję na terenie EOG.
Reasumując, przy obliczaniu kwoty sprzedaży w celu wymierzenia grzywny za naruszenie unijnego prawa konkurencji zasadnicze jest ustalenie, czy taka sprzedaż zakłóciła konkurencję w EOG z naruszeniem art. 101 TFUE. Jeżeli tak, Komisja może uwzględnić nawet sprzedaż dokonaną wewnątrz grupy kapitałowej na różnych rynkach produktowych poza EOG.
Galyna Kostiukevych, praktyka prawa konkurencji kancelaria Wardyński i Wspólnicy