Opłaty za korzystanie ze środowiska należy wnieść do końca marca | Co do zasady

Przedsiębiorcy korzystający ze środowiska są zobowiązani do obliczenia i uiszczenia odpowiednich opłat. Termin na ich wniesienie za rok 2016 upływa 31 marca. Od 1 stycznia obowiązują pewne wyjątki związane z tym obowiązkiem.

W świetle ustawy z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia. Jest to jedna z podstawowych zasad prawa ochrony środowiska, zwana zasadą „zanieczyszczający płaci”. Z tego względu przedsiębiorcy emitujący gazy i pyły do powietrza, wprowadzający ścieki do wód lub do ziemi, składujący odpady itp. zobowiązani są m.in. do ponoszenia opłat z tego tytułu.

Obowiązek z mocy prawa

Podmiotami korzystającymi ze środowiska w świetle przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska są przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, jednostki organizacyjne niezbędne przedsiębiorcami oraz osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami, korzystające ze środowiska w zakresie, w jakim korzystanie to wymaga pozwolenia. Opłaty ponosi się przede wszystkim za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza (w tym emisję z pojazdów napędzanych silnikami spalinowymi), wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pobór wód czy składowanie odpadów.

Jak podkreśla się w orzecznictwie, obowiązek uiszczania takich opłat powstaje z mocy prawa (por. wyrok NSA z 3 listopada 2015, II OSK 498/14). Oznacza to, że przesłanką powstania zobowiązania do wniesienia opłat jest samo korzystanie ze środowiska w zakresie przewidzianym w ustawie.

Wysokość opłaty i obowiązki ewidencyjne

Wysokość należnych opłat zależy od wielkości dokonanej emisji (np. ilości pobranej wody, wprowadzonych do powietrza gazów i pyłów itd.) i kwoty przypisanej do niej stawki. Tę ostatnią określa Minister Środowiska w drodze obwieszczenia publikowanego w „Monitorze Polskim” najpóźniej do 31 października roku poprzedzającego. Zasadą jest coroczne podwyższanie stawek opłat, to jest waloryzowanie ich w stopniu odpowiadającym średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem ogłaszanemu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Do obliczenia wysokości opłaty zastosowanie mają stawki obowiązujące w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce.

Aby uiścić opłatę, należy samodzielnie ustalić jej wysokość, a następnie tak wyliczoną opłatę wnieść na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego. Oczywiście nie oznacza to, że prawidłowość wyliczenia i uiszczenia opłat nie podlega kontroli. Aby umożliwić przeprowadzenie ewentualnych czynności kontrolnych w zakresie prawidłowości wniesionych opłat, na podmioty korzystające ze środowiska nałożono obowiązki o charakterze ewidencyjnym i sprawozdawczym.

Zgodnie z przepisami należy prowadzić aktualizowaną co roku ewidencję danych wykorzystanych do ustalania wysokości opłat. Dane te służą do sporządzenia wykazu informacji wykorzystanych do obliczenia wysokości opłaty. Taki wykaz jest następnie przekazywany, podobnie jak sama opłata, właściwemu marszałkowi województwa. Opłata za dany rok kalendarzowy oraz wykaz powinny zostać złożone do 31 marca następnego roku.

Na marginesie należy wskazać, że pewne wątpliwości praktyczne może budzić zakres wspomnianego wyżej obowiązku ewidencyjnego. Przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska dotyczące tej kwestii obowiązują bowiem w brzmieniu sprzed 18 września 2009 r. Wbrew temu, co wynika z aktualnego tekstu ustawy, nadal w ewidencji należy zawrzeć informacje o ilości i rodzajach gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza oraz dane, na podstawie których określono te ilości. Powyższe znajduje także potwierdzenie w orzecznictwie (por. wyrok NSA z 6 lutego 2014 r., II OSK 2139/12). Dla porządku należy również wskazać, że odrębne obowiązki ewidencyjne mają zastosowanie do odpadów.

Zwolnienia z opłaty i obowiązku przedkładania wykazu

Zgodnie z ustawą nie wnosi się opłat z tytułu tych rodzajów korzystania ze środowiska, których roczna wysokość nie przekracza 800 zł. Powyższa kwota może zostać podwyższona maksymalnie o połowę w drodze uchwały sejmiku województwa. Przed uiszczeniem opłaty należy więc zbadać, czy dany podmiot nie jest zwolniony z obowiązku jej wniesienia.

Ponadto, począwszy od 1 stycznia 2017 r., jeśli roczna wysokość opłaty z tytułu każdego z wskazanych w ustawie rodzajów korzystania ze środowiska nie przekracza 100 zł, nie przedkłada się również omawianego wyżej wykazu informacji i danych wykorzystanych do obliczenia wysokości opłaty. Należy jednak wskazać, że nawet w takim przypadku ustawa nie zwalnia z obowiązku prowadzenia ewidencji.

Zwolnienie z obowiązku składania wykazu zostało wprowadzone ustawą z 16 grudnia 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców (o innych ważnych zmianach wprowadzonych przez tę ustawę pisaliśmy już na portalu). Zgodnie z uzasadnieniem projektu tej ustawy zwolnienie z obowiązku przedkładania wykazu ma „charakter racjonalizatorski i zmierza do uchylenia uciążliwego i zbędnego, a przy tym często nieuświadomionego, obciążenia administracyjnego”.

Sankcje

Do opłat za korzystanie ze środowiska, co do zasady, stosuje się odpowiednie przepisy Ordynacji podatkowej. W związku z powyższym brak wniesienia opłaty w terminie wiąże się nie tylko z koniecznością wypełnienia tego obowiązku, ale też z potrzebą samodzielnego doliczenia odsetek od zaległej opłaty. Natomiast w razie braku wpłaty w ogóle właściwy organ, na zasadach podobnych jak w przypadku podatków, jest upoważniony do określenia w drodze decyzji wysokości należnej opłaty. Nieuiszczone opłaty podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Coroczne obowiązki sprawozdawcze

Konieczność ponoszenia opłat nie wyczerpuje wszystkich cyklicznych obowiązków związanych z korzystaniem ze środowiska. Na przykład ustawa z 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji obliguje podmioty korzystające ze środowiska m.in. do sporządzania i wprowadzania do Krajowej bazy o emisjach, w terminie do końca lutego, raportu za poprzedni rok kalendarzowy, zawierającego szczegółowe informacje o wielkości emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji. Kolejne obowiązki sprawozdawcze, które należy z kolei wypełnić do 15 marca, zostały przewidziane w ustawie z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (zbiorcze zestawienie danych o ilości wytworzonych odpadów) oraz w ustawie z 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (sprawozdanie w zakresie gospodarki opakowaniami i odpadami opakowaniowymi).

Przykre skutki zaległości

Bez wątpienia katalog obowiązków związanych z korzystaniem ze środowiska jest rozbudowany. Co więcej dbałość o ich przestrzeganie pozostawiono, co do zasady, samym podmiotom, które ze środowiska korzystają. Wspomnianych obowiązków nie należy bagatelizować. Ewentualne zaniechania w tym zakresie mogą wiązać się z dotkliwymi konsekwencjami nawet w przypadku niewielkich uchybień. W szczególności nieuiszczanie należnych opłat może doprowadzić do powstania zaległości. Przedstawienie zaświadczenia o ich braku jest z kolei często warunkiem formalnym ubiegania się o dodatkowe fundusze ze środków krajowych czy też europejskich. Brak terminowych płatności w zakresie opłat środowiskowych może natomiast uniemożliwić lub utrudnić uzyskanie we właściwym czasie odpowiedniego dokumentu. W związku z powyższym zalecana jest dbałość o należytą realizację obowiązków przewidywanych przez regulacje środowiskowe.

Wojciech Szopiński, praktyka prawa ochrony środowiska kancelarii Wardyński i Wspólnicy