Odkrywanie tajemnic rajów podatkowych
Prace w ramach OECD mające na celu poszerzenie wymiany informacji podatkowych zmierzają do włączenia do ogólnoświatowego trendu także tych jurysdykcji, które zwyczajowo określa się mianem rajów podatkowych czy też krajów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową.
Już kilka lat temu OECD opublikowała listę krajów, które nie uczestniczą w międzypaństwowej wymianie informacji w sprawach podatkowych lub uczestniczą w niej w niewielkim zakresie (tzw. czarna i szara lista). Groźba sankcji oraz względy reputacji na arenie międzynarodowej skłoniły większość państw znajdujących się na szarych i czarnych listach OECD do zawierania dwustronnych umów międzynarodowych o wymianie informacji podatkowych (Tax Information Exchange Agreements, TIEA).
Zgodnie z umowami międzynarodowymi typu TIEA wymianie podlegają nie tylko informacje podatkowe, ale również m.in. informacje na temat struktury własnościowej podmiotów. Szeroki jest również zakres podatków, których dotyczy wymiana informacji. Państwa określane mianem rajów podatkowych zgodziły się przekazywać informacje nie tylko o swoich rezydentach, ale o wszystkich podmiotach znajdujących się w ich właściwości terytorialnej, w tym także pozyskiwać informacje posiadane przez te podmioty. Wymianą mają być objęte także informacje bankowe oraz informacje znajdujące się w posiadaniu sektora usług administracyjnych. W największym stopniu na współpracę w zakresie wymiany informacji podatkowych zdecydowały się państwa (terytoria) będące byłymi koloniami brytyjskimi, w tym Jersey, Wyspa Man, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Kajmany, Bahamy, Bermudy, Guernsey.
Polska zawarła 15 umów w sprawie wymiany informacji podatkowych (TIEA). Obowiązują już umowy z Andorą, Bermudami, Brytyjskimi Wyspami Dziewiczymi, Gibraltarem, Guernsey, Jersey, Kajmanami, San Marino, Wspólnotą Bahamów i Wyspą Man. Na wejście w życie oczekują umowy z Belize, Grenadą, Liberią i Dominiką (źródło: serwis internetowy Ministerstwa Finansów).
W zależności od regulacji konkretnej TIEA wymiana informacji następuje na wniosek (takie postanowienia znajdują się w większości umów zawartych przez Polskę), ale na podstawie niektórych TIEA wymiana może odbywać się także automatycznie lub spontanicznie.
Co do zasady, zgodnie z umowami TIEA, strona proszona o pomoc nie jest zobowiązana do udzielenia informacji, które nie znajdują się w posiadaniu jej organów ani w posiadaniu osób pozostających w ich właściwości miejscowej lub nie są możliwe do uzyskania przez te osoby.
Zazwyczaj postanowienia umów TIEA pozwalają państwu odmówić udzielenia informacji podlegających ochronie prawnej lub informacji ujawniających jakąkolwiek tajemnicę handlową, gospodarczą, przemysłową lub zawodową.
Państwo proszone o pomoc może także odmówić pomocy, m.in. w wypadku, jeśli strona wnioskująca nie wykorzystała na swoim terytorium wszelkich dostępnych środków w celu uzyskania informacji, z wyjątkiem przypadku, w którym zastosowanie tych środków pociągałoby za sobą niewspółmierne trudności lub ujawnienie żądanej informacji byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym.
Umowy TIEA zawierają także postanowienia, które zwalniają państwa z obowiązku udzielenia informacji ujawniających poufne informacje w relacjach między klientem oraz adwokatem, radcą prawnym i pełnomocnikiem, jeśli zostały pozyskane w związku ze świadczeniem porady prawnej lub w celu użycia w istniejącym lub rozważanym postępowaniu.
W konsekwencji z polskiej listy krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową wprowadzonej rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 23 kwietnia 2015 r. w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych oraz analogicznym rozporządzeniem w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych usunięto Belize, Bermudy, Gibraltar, Kajmany, Montserrat, Turks i Caicos. Na liście rajów nie znajduje się już również wyspa Jersey. Dnia 28 października 2015 r. Unia Europejska zawarła z Liechtensteinem porozumienie w sprawie wymiany informacji o rachunkach finansowych, która ma zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2017 r., w zakresie danych od początku 2016 r. Oznacza to, że z listy rajów podatkowych w Polsce zapewne zniknie wkrótce także Liechtenstein.
Aldona Leszczyńska-Mikulska, praktyka doradztwa dla klientów indywidualnych kancelarii Wardyński i Wspólnicy