Ochrona gry wideo: wzór przemysłowy, patent czy tajemnica przedsiębiorstwa? | Co do zasady

Gdy pomysł na grę wideo nabiera kształtów, ze sfery niechronionej idei przybiera chronioną formę wyrażenia, można rozważyć, jak najefektywniej chronić grę lub jej elementy przed kopiowaniem przez konkurentów. Myśląc o ochronie prawnej gry wideo, naturalnie odwołujemy się do prawa autorskiego. Jednak to nie jedyne źródło, z którego można czerpać ochronę. Warto sprawdzić, czy i w jakim zakresie warto chronić elementy gry poprzez wzór przemysłowy, patent, a może jako tajemnicę przedsiębiorstwa.

Prawo autorskie – co może być chronione?

Gra wideo składa się z wielu różnorodnych elementów, m.in. grafiki, muzyki, fabuły, programu komputerowego czy graficznego interfejsu użytkownika. Na gruncie prawa autorskiego debata o tym, jak chronić grę wideo (czy jako program komputerowy, każdy element jako osobny utwór, czy wszystkie razem jako utwór multimedialny) nie wydaje się definitywnie rozstrzygnięta. W praktyce jednak najistotniejsze wydaje się ustalenie, czy dany element gry stanowi utwór, tj. jest twórczym i indywidualnym wytworem ludzkiej działalności. Przedmiotem ochrony jest bowiem każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposoby wyrażenia.

W grze ochronie prawnoautorskiej może więc podlegać np.:

• wygląd postaci, światów i obiektów (broń, zbroja, przeszkody itp.), architektura miast, miejsc itp.,
• muzyka,
• program komputerowy.

Uzyskanie ochrony prawnoautorskiej nie wiąże się z obowiązkiem rejestracji. Ochrona prawnoautorska, upraszczając, wygasa wraz z upływem 70 lat od śmierci twórcy. Przypominamy, że pomysł nie podlega ochronie prawno-autorskiej, o czym pisaliśmy w artykule Pomysł na utwór czy utwór z pomysłem?

Wzór przemysłowy do ochrony wyglądu – ale czy zawsze?

Wygląd produktu lub jego części może być chroniony wzorem przemysłowym. Wzór przemysłowy, co do zasady, chroni zewnętrzną, postrzegalną postać produktu. Może to być np. specyficzny wygląd, kształt, kontur, ornamentacja, struktura bądź szczególne zewnętrzne cechy materiału (patrz wyrok NSA z 7 lipca 2017 r., II GSK 3072/15). Ochrona na podstawie wzoru przemysłowego jest wykorzystywana w bardzo różnych branżach dla rozmaitych produktów.

W gamingu wzór przemysłowy może chronić np. wygląd postaci z gry wideo, wygląd urządzeń do gry czy interfejsu graficznego użytkownika.

Aby wzór był chroniony, musi być nowy (tj. nie mógł być wcześniej udostępniony publicznie) i mieć indywidualny charakter, co oznacza, że całościowe wrażenie, jakie wywołuje na poinformowanym użytkowniku, musi być odmienne od wrażenia, jakie wywiera na tym użytkowniku wzór udostępniony publicznie wcześniej.

Jeżeli wzór spełnia przesłanki ochrony, to może uzyskać ochronę krajową (np. w Polsce albo np. w Chinach), unijną (w Unii Europejskiej wzór można zarejestrować w EUIPO i uzyskać ochronę we wszystkich – obecnie jeszcze – 28 państwach członkowskich) albo międzynarodową.

Trzeba jednak pamiętać, że wzór przemysłowy – podobnie jak inne prawa własności intelektualnej – daje ochronę ograniczoną wyłącznie do danego terytorium. Wzór przemysłowy będzie chroniony tam, gdzie uzyskał rejestrację – to oznacza, że rejestracja wzoru przemysłowego w Chinach albo w Stanach Zjednoczonych nie daje żadnej ochrony w Polsce.

Wzór przemysłowy jest prawem „czasowym”, bowiem przyznaje ochronę przez określony czas – w Polsce przez 25 lat. Po upływie tego okresu wzór przestaje być chroniony i wchodzi do domeny publicznej, co oznacza, że wszyscy mogą z niego korzystać w dowolny sposób, komercyjny i niekomercyjny.

Choć wzór łatwo uzyskać, skuteczność ochrony, którą on daje, zależy od tego, co chcemy nim chronić. Nietrafnie zarejestrowany wzór może okazać się wyłącznie „sztuką dla sztuki”, zwiększając co prawda formalnie posiadane „assety” studia, ale niekoniecznie skutecznie zabezpieczając przed naruszeniem.

Patent na gamingowy wynalazek

Uzyskanie patentu na wynalazek – niezależnie od branży – nie należy do zadań łatwych i szybkich, gdyż spełnienie przesłanek ochrony patentowej jest nie lada wyzwaniem: organizacyjnym, prawnym i finansowym. Przykłady z rodzimego rynku dowodzą jednak, że uzyskanie patentu na wynalazek w branży gamingowej jest możliwe, co cieszy i daje nadzieję na wzrost liczby patentów udzielanych w tej branży.

Decydując się na poszukiwanie ochrony patentowej, należy pamiętać, że aby uzyskać ochronę patentową, wynalazek musi spełniać następujące przesłanki:

• mieć techniczny charakter,
• być nowy,
• posiadać poziom wynalazczy,
• nadawać się do przemysłowego stosowania.

Wszystkie spośród wskazanych wymogów są odrębne i niezależne oraz muszą być spełnione łącznie, by dane rozwiązanie mogło uzyskać ochronę patentową (wyrok WSA w Warszawie z 8 marca 2017  r., VI SA/Wa 1554/16).

Wynalazkiem może być np. sposób działania czy sposób produkcji. Bloober Team SA uzyskał w Stanach Zjednoczonych patent na wynalazek o nazwie „Method of simultaneous playing in single-player video games”.

Zgodnie z opisem kluczową cechą wynalazku jest sposób grania w grę wideo przez pojedynczego gracza, polegający na jednoczesnym sterowaniu kilkoma awatarami postaci umieszczonymi w kilku wirtualnych rzeczywistościach.

Wynalazkiem może być także np.:

• urządzenie,
• kompozycja chemiczna,
• zastosowanie (np. substancji) dla osiągnięcia określonego celu.

Natomiast za wynalazki nie uważa się schematów, zasad i metod przeprowadzania procesów myślowych, rozgrywania gier oraz programów komputerowych (o patentowaniu programów komputerowych pisaliśmy tutaj ). Co do zasady nie można więc opatentować zasad gry. Ale niewykluczone, że sposób zastosowania tych zasad spełni przesłanki ochrony patentowej, o czym świadczy sprawa Nintendo. Nintendo zgłosiło do ochrony patentowej wynalazek zatytułowany „Game machine and storage medium therefor”, który dotyczył – w skrócie – gry polegającej na tym, że gracz porusza się po mapie, natrafiając na różne postaci, które pojawiają się zgodnie z „prawdopodobieństwem pojawienia się” (różniącym się w zależności od postaci).

EP 00116115.7 (numer zgłoszenia)

W grze założono, że „prawdopodobieństwo pojawienia się” danej postaci będzie różnicowane, tj. będzie zmieniało się w czasie, co zwiększało nieprzewidywalność tych spotkań i gry. Początkowo odmówiono udzielenia patentu na wynalazek z uwagi właśnie na zakaz patentowania zasad gier. Rozpatrując odwołanie, organ uznał jednak, że istotą wynalazku nie jest zasada gry jako taka, ale szczególny sposób, w jaki zasada jest realizowana, tj. sposób, w jaki generowane są zdarzenia w grze. Organ uznał, że również pozostałe przesłanki ochrony patentowej zostały spełnione i udzielenie patentu jest uzasadnione.

Patent jest prawem przyznającym wyłączność korzystania z objętego nim wynalazku, innowacyjnego rozwiązania o charakterze technicznym. Ochrona patentowa również jest terytorialna. W Polsce trwa 20 lat.

Tajemnica przedsiębiorstwa

W pewnych przypadkach korzystniej jest nie poddawać sformalizowanej ochronie określonych aspektów bądź elementów gry. Trzeba bowiem pamiętać, że wnioskując np. o udzielenie patentu, musimy ujawnić istotę wynalazku, w związku z czym każdy może zapoznać się z rozwiązaniem, a po upływie ochrony patentowej swobodnie z niego korzystać w swojej działalności.

Zdarza się też, że niektóre elementy gry wideo nie spełniają przesłanek ochrony prawem autorskim bądź prawami własności przemysłowej. W takiej sytuacji należy rozważyć, czy spełnione są warunki uznania ww. wytworów za tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (zobacz artykuł Trudniejsza ochrona tajemnic przedsiębiorstwa w relacjach handlowych). Tajemnicą przedsiębiorstwa, w skrócie, mogą być wszelkie, techniczne bądź nietechniczne, organizacyjne, handlowe informacje bądź dane tak długo, jak długo pozostają tajemnicą – stan poufności jest bowiem kluczową przesłanką ochrony prawnej. Konieczne jest więc podjęcie odpowiednich działań i wprowadzenie odpowiednich zabezpieczeń dla utrzymania stanu poufności istotnej gospodarczo informacji. Sztandarowym przykładem jest „przepis” na Coca-Colę: krążą legendy na temat różnych zabezpieczeń dostępu do receptury tego napoju. Warto zaznaczyć, że tajemnica przedsiębiorstwa jest co do zasady chroniona przez czas nieograniczony (tak długo, jak długo istnieje stan poufności). Nadto nie ma obowiązku rejestracji tajemnicy przedsiębiorstwa.

Wybór sposobu ochrony to ważna i trudna decyzja, która może jednak zaprocentować w przyszłości. Warto dobrze ją przemyśleć i skonsultować ze specjalistą.

dr Monika A. Górska, radca prawny, praktyka własności intelektualnej kancelarii Wardyński i Wspólnicy