Projekt ustawy realizującej program pod nazwą „Polski Ład” wprowadza niezależną i nieznaną dotychczas polskiemu systemowi podatkowemu instytucję grupy VAT, pozwalającą na konsolidację wyniku podatkowego grupy kapitałowej.
Projektowane zmiany podatkowe przewidują wprowadzenie możliwości wspólnego rozliczania VAT przez podmioty powiązane w ramach grupy VAT. Możliwość implementacji takiego uproszczenia wynika z dyrektywy VAT.
Grupa VAT stanie się podatnikiem VAT w miejsce podmiotów będących jej członkami, a dostarczanie lub nabywanie towarów lub usług przez podmioty będące członkami grupy VAT będzie uznawane za transakcje dokonywane przez grupę VAT.
Utworzenie grupy VAT będzie generowało następujące korzyści dla podmiotów tworzących grupę VAT:
- brak opodatkowania VAT transakcji wewnątrzgrupowych, co oznacza, że świadczenie usług i dostawy towarów między podmiotami tworzącymi grupę VAT będzie neutralne podatkowo dla celów VAT i nie będzie rodziło obowiązku dokumentowania tych czynności fakturami VAT (trzeba będzie prowadzić uproszczoną ewidencję transakcji wewnątrzgrupowych w formie elektronicznej dla celów kontroli). Takie transakcje, pomimo braku opodatkowania VAT, nie będą też podlegały opodatkowaniu PCC z wyjątkiem umowy sprzedaży (zamiany) nieruchomości lub jej części i umowy sprzedaży udziałów lub akcji w spółce handlowej,
- zbiorcze rozliczanie VAT i sporządzanie zbiorczego pliku JPK_VAT dla całej grupy VAT przez jeden podmiot z grupy VAT będący przedstawicielem grupy VAT, co pozwoli na efektywne zarządzanie przepływami pieniężnymi wynikającymi z rozliczeń VAT poprzez konsolidację rozliczeń VAT poszczególnych jej członków na poziomie grupy VAT (grupa VAT pozwoli na wzajemną kompensatę rozliczeń VAT w ramach grupy VAT, a w konsekwencji umożliwi bieżącą „utylizację” nadwyżki naliczonego podatku w ramach grupy VAT),
- brak obowiązku stosowania mechanizmu podzielonej płatności w wewnątrzgrupowych transakcjach między podmiotami tworzącymi grupę VAT.
Uprawnione do utworzenia grupy VAT będą podmioty posiadające siedzibę w Polsce, a także podmioty nieposiadające siedziby w Polsce w zakresie, w jakim prowadzą działalność w Polsce poprzez oddział (oddziały podmiotów zagranicznych w Polsce). Dany podmiot będzie mógł być członkiem tylko jednej grupy VAT. Grupa VAT nie będzie mogła być członkiem innej grupy VAT. W trakcie trwania grupy VAT jej skład będzie niezmienny (nie będzie można zwiększyć ani zmniejszyć liczby członków grupy VAT).
Warunkiem utworzenia grupy VAT jest istnienie pomiędzy podmiotami tworzącymi grupę VAT powiązań finansowych, ekonomicznych i organizacyjnych. Warunki istnienia poszczególnych powiązań będą musiały być spełnione łącznie nieprzerwanie przez okres działalności grupy VAT.
- powiązania finansowe: jeden z podatników będących członkiem grupy VAT posiada bezpośrednio ponad 50% udziałów w kapitale zakładowym pozostałych podatników tworzących grupę VAT,
- powiązania ekonomiczne:
- przedmiot głównej działalności członków grupy VAT ma taki sam charakter lub
- działalność poszczególnych członków grupy VAT uzupełnia się i jest współzależna (np. towary lub usługi wytwarzane przez członka grupy VAT są niezbędne do działalności innych członków grupy VAT), lub
- członkowie grupy VAT korzystają w całości lub w dużej mierze z działalności prowadzonej przez danego członka grupy VAT.
Powyższe przesłanki są nieprecyzyjne, co może prowadzić do wątpliwości w zakresie oceny wystąpienia powiązań ekonomicznych.
- powiązania organizacyjne:
- podmioty tworzące grupę VAT znajdują się prawnie lub faktycznie, bezpośrednio lub pośrednio pod wspólnym kierownictwem lub
- podmioty tworzące grupę VAT organizują swoje działania całkowicie lub częściowo w porozumieniu.
Aby utworzyć grupę VAT, podmioty powiązane będą musiały zawrzeć umowę o utworzeniu grupy VAT w formie pisemnej. Grupa VAT uzyska status podatnika VAT z dniem wskazanym w umowie, nie wcześniej niż z dniem zarejestrowania grupy VAT jako podatnika VAT przez organ podatkowy. Umowa powinna regulować w szczególności okres działalności grupy VAT, nie krótszy niż trzy lata, i wskazywać członka grupy VAT będącego przedstawicielem grupy VAT, który będzie reprezentował grupę VAT w zakresie jej obowiązków, w tym obowiązków podatkowych. Organem podatkowym właściwym w sprawach opodatkowania grupy VAT będzie naczelnik urzędu skarbowego właściwy dla przedstawiciela grupy VAT.
Podmioty wchodzące w skład grupy VAT będą solidarnie odpowiedzialne za zobowiązania grupy VAT z tytułu podatku VAT należne za okres funkcjonowania grupy VAT. Odpowiedzialność solidarna członków grupy VAT za zobowiązania podatkowe powstałe w trakcie istnienia grupy VAT będzie trwała również po zakończeniu funkcjonowania grupy VAT.
Należy podkreślić, że projektowane przepisy dotyczące grupy VAT będą miały istotny wpływ na opodatkowanie VAT usług świadczonych pomiędzy centralą i oddziałem.
Co do zasady transakcje usługowe pomiędzy centralą i oddziałem są uznawane za czynności wewnątrzzakładowe dokonywane w ramach jednego podmiotu i nie podlegają opodatkowaniu VAT.
Wyjątek od powyższej zasady dotyczy sytuacji, gdy centrala będąca członkiem grupy VAT dokonuje transakcji usługowych ze swoim zagranicznym oddziałem albo gdy zagraniczny oddział będący członkiem grupy VAT w państwie, w którym prowadzi działalność, dokonuje transakcji usługowych z centralą. W takim przypadku transakcje usługowe między centralą i oddziałem podlegają VAT, gdyż są uznawane za dokonywane pomiędzy odrębnymi podmiotami dla celów VAT (za stronę transakcji nie jest uznawana centrala lub jej oddział, lecz grupa VAT, której członkiem jest odpowiednio centrala albo jej oddział).
Takie podejście wynika z orzecznictwa TSUE (por. wyrok TSUE z 17 września 2014 r., C-7/13 Skandia America Corporation oraz wyrok TSUE z 11 marca 2021 r., C-812/10 Danske Bank A/S), a także z orzecznictwa sądów administracyjnych (wyrok NSA z 18 marca 2021 r., I FSK 2386/18) i znajduje odzwierciedlenie w projektowanych przepisach dotyczących grupy VAT w Polsce.
Umożliwienie tworzenia grup VAT w Polsce można ocenić jako korzystne uproszczenie dla podatników, gdyż pozwoli zmniejszyć obowiązki administracyjne i poprawić płynność finansową związaną z rozliczeniami VAT.
Mateusz Rowiński, Jakub Macek, doradca podatkowy, radca prawny, praktyka podatkowa kancelarii Wardyński i Wspólnicy
