Korzyści dla wracających z zagranicy, podatkowych turystów oraz porządkujących rachunki | Co do zasady

Zapowiada się obszerna zmiana przepisów prawa podatkowego. Proponowane zmiany mają realizować program rządu Prawa i Sprawiedliwości znany jako „Polski Ład”. Część z tych zmian ma uatrakcyjnić system podatkowy dla nowych podatników. Inne mają pozwolić na uporządkowanie sytuacji podatnikom zaangażowanym w historyczne struktury optymalizacyjne.

Poniżej omawiamy trzy nowe instytucje prawa podatkowego, które mają doprowadzić do rozbudowania bazy podatników w Polsce oraz poszerzenia jurysdykcji fiskusa na kapitał, który zniknął z jego radarów jakiś czas temu. Wszystkie trzy obszary zakładają wprowadzenie zachęt – selektywnych korzyści podatkowych dla ściśle określonych grup interesariuszy.

Podatnik z importu lepszy niż krajowy

Proponowana nowelizacja zakłada wprowadzenie preferencyjnej formy rozliczenia PIT dla osób fizycznych, które przeniosą swoje miejsce zamieszkania na terytorium Polski i nabędą lokalną rezydencję podatkową.

Odliczenie będzie stosowane przez cztery kolejne lata, licząc od końca roku, w którym podatnik przeniósł miejsce zamieszkania do Polski albo roku kolejnego (rok bazowy), wedle wyboru podatnika.

Nowi podatnicy będą mogli odliczyć od podatku dochodowego obliczonego według skali lub podatku liniowego kwotę:

• w pierwszym roku – 50% łącznej kwoty podatku należnego za rok bazowy,
• w drugim roku – 50% łącznej kwoty podatku należnego za rok poprzedzający,
• w trzecim roku – 50% łącznej kwoty podatku należnego za rok poprzedzający,
• w czwartym roku – 50% łącznej kwoty podatku należnego za rok poprzedzający.

Z przepisów nie wynika jednoznacznie, czy np. w drugim roku łączna kwota podatku należnego obliczona za rok poprzedzający powinna odnosić się do kwoty przed czy po zastosowaniu ulgi. Przepis odwołuje się bowiem jedynie do zasad określenia dochodu należnego zgodnie z art. 27 lub art. 30c ustawy o PIT, zaś stosowanie ulgi odbywa się na podstawie art. 27h ustawy o PIT, do której odniesienia brakuje. Brzmienie przepisów przemawia zatem za interpretacją bardziej korzystną dla podatników. Zagadnienia tego nie wyjaśnia uzasadnienie projektu ustawy, lecz informacje publikowane przez Ministerstwo Finansów na swoich stronach internetowych wskazują, że Ministerstwo Finansów opowiada się za rozwiązaniem mniej korzystnym dla podatników.

Odliczenie niewykorzystane w danym roku może być rolowane przez podatnika przez okres 5 lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym dokonano pierwszego odliczenia.

Projekt przewiduje, że odliczenie stosuje się, jeśli podatnik:

• jest rezydentem podatkowym w Polsce i ma w Polsce miejsce zamieszkania przez cały rok,
• uzyskał dochody z określonych źródeł – przychody ze stosunku pracy i podobne, z działalności wykonywanej osobiście, z pozarolniczej działalności gospodarczej lub z praw majątkowych w zakresie praw autorskich i praw pokrewnych,
• mieszkał poza terytorium Polski przez co najmniej trzy lata podatkowe poprzedzające bezpośrednio rok podatkowy, w którym przeniósł miejsce zamieszkania do Polski i udokumentował to certyfikatem rezydencji.

Jeżeli podstawą obliczenia kwoty odliczenia jest podatek określony na imię obojga małżonków, każdemu małżonkowi będącemu nowym podatnikiem przysługuje odliczenie w wysokości określonej zgodnie z ww. zasadami.

Ww. propozycja preferencyjnie traktuje rezydentów podatkowych przeprowadzających się do Polski w porównaniu z podatnikami od lat płacącymi podatki w kraju. W tym przypadku sprawiedliwość opodatkowania, do której często nawiązuje uzasadnienie projektu ustawy, ustępuje pragmatycznemu podejściu do budowania bazy podatników oraz pilnowaniu, by powrót do kraju podatników pracujących za granicą był mniej dotkliwy fiskalnie. Niewątpliwie regulacja ta może także zredukować liczbę sporów dotyczących rezydencji podatkowej osób przebywających za granicą i w tym zakresie należałoby ocenić ją pozytywnie. Samo odejście od zasady sprawiedliwości opodatkowania na rzecz pragmatycznego administrowania systemem podatkowym wydaje się jednak trudne do zaakceptowania, mając na uwadze, że zasady sprawiedliwości opodatkowania są sztandarową przyczyną znaczącego podwyższenia danin publicznoprawnych dla krajowych podatników o ponadprzeciętnych zarobkach.

Przywileje podatkowe dla elity elit

Działając na rzecz pozyskania nowych podatników, projektodawca sformułował także nową instytucję służącą wyłącznie najzamożniejszym podatnikom.

Projektowane przepisy pozwalają nowym polskim rezydentom podatkowym wybrać szczególne zasady opodatkowania przychodów zagranicznych. Od przychodów zagranicznych, z wyłączeniem przychodów zagranicznej jednostki kontrolowanej, należna będzie zryczałtowana, stała, należna co roku kwota podatku. Pozwoli to na ograniczenie raportowania podatkowego.

Kwota podatku wyniesie 200 000 złotych rocznie niezależnie od wysokości uzyskanego przez podatnika przychodu.

Podatnik, który planuje wybrać preferencyjne opodatkowanie, powinien spełniać łącznie następujące warunki:

• przenieść rezydencję podatkową do Polski,
• we właściwym terminie złożyć do urzędu skarbowego oświadczenie o wyborze opodatkowania ryczałtem według ustalonego wzoru wraz z certyfikatem rezydencji dokumentującym miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w ostatnich sześciu latach,
• w okresie poprzedzającym bezpośrednio rok podatkowy, w którym podatnik przeniósł rezydencję podatkową do Polski, nie pozostawać polskim rezydentem podatkowym przez co najmniej pięć z sześciu lat podatkowych,
• ponosić wydatki na wzrost gospodarczy, rozwój nauki i szkolnictwa, ochronę dziedzictwa kulturowego lub krzewienie kultury fizycznej, w sposób określony w odrębnym rozporządzeniu, w łącznej kwocie co najmniej 100 000 złotych rocznie.

W przypadku kontroli podatnik zobowiązany będzie okazać dowody niezbędne do ustalenia wysokości, kraju pochodzenia oraz okresu uzyskania przychodów zagranicznych. Będzie także musiał wykazać, że poniósł ww. wydatki w wymaganej wysokości.

Na mocy oświadczenia o wyborze opodatkowania ryczałtem opodatkowanie stosowane będzie przez okres 10 kolejnych lat podatkowych, licząc od roku podatkowego, w którym podatnik przeniósł miejsce zamieszkania do Polski.

Podatnik może jednak utracić prawo do korzystania z tej formy opodatkowania, jeśli zrezygnował z opodatkowania ryczałtem we właściwym terminie, przeniósł miejsce zamieszkania poza Polskę, nie zapłacił w terminie podatku choćby w części lub nie poniósł wymaganych wydatków.

Ze szczególnych zasad opodatkowania ryczałtem przewidzianych projektem będą mogli skorzystać także małżonek oraz dziecko podatnika w rozumieniu przepisów dotyczących ulgi na dzieci.

W stosunku do członka rodziny podatnika podatek ustalony został kwotowo w wysokości 100 000 złotych za każdy rok podatkowy niezależnie od wysokości przychodu uzyskanego przez członka rodziny. Co istotne, członek rodziny podatnika nie jest zobowiązany do poniesienia wydatków.

Nie ma wątpliwości, że również w tym przypadku zasada sprawiedliwości opodatkowania ustąpiła pragmatycznemu podejściu ustawodawcy pragnącemu wpisać się w międzynarodowy trend związany z konkurencją podatkową. Sytuacja zamożnych podatników krajowych może znacząco różnić od sytuacji nowych – uprzywilejowanych podatników. Wprawdzie projektodawca daje do zrozumienia, że proponowane rozwiązania będą dotyczyć bardzo wąskiego grona podatników, niemniej wydaje się, że znaczące podwyższenie danin publicznoprawnych wobec aktualnych podatników nie współgra z przyznawaniem benefitów nowym podatnikom.

Inkryminujące ujawnienie optymalizacji podatkowej

Projekt ustawy zapowiada czasowe uruchomienie w Polsce programu dobrowolnego ujawniania przez podatników transgranicznych struktur optymalizacyjnych i dochodów nieopodatkowanych w zamian za niższe opodatkowanie oraz obietnicę uwolnienia od odpowiedzialności karnej.

Programy takie w ostatniej dekadzie z powodzeniem funkcjonowały w innych krajach i znacząco poszerzyły wiedzę administracji podatkowej o podatnikach i ich zasobach.

Okienko na ujawnienie otworzy się 1 lipca 2022 r., a zamknie się z końcem 2022 r.

Projektowany „przejściowy” podatek dochodowy od niektórych osób fizycznych i prawnych oraz innych jednostek organizacyjnych dotyczyć będzie podatników, którzy osiągnęli dochody niezadeklarowane do opodatkowania w całości lub w części, a także płatników, którzy nie zrealizowali w sposób prawidłowy ciążącego na nich obowiązku poboru podatku.

Katalog sytuacji objętych programem obejmuje m.in.:

• nieujawnienie dochodów (przychodów) w całości lub w części,
• nieujawnienie źródła powstania dochodów (przychodów),
• przeniesienie lub utrzymywanie w jakiejkolwiek formie kapitału poza Polską, w tym w zagranicznej jednostce,
• nadużycie postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania,
• utrzymywanie nierzeczywistej rezydencji podatkowej,
• osiągnięcie innej korzyści podatkowej.

Z programu wyłączone są sytuacje, w których uzyskanie korzyści podatkowej miało związek z popełnieniem przestępstwa oraz przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, o którym podmiot nie powiadomił właściwych organów w określonym terminie.

W programie nie mogą uczestniczyć podmioty objęte na dzień składania wniosku postępowaniem podatkowym, kontrolą podatkową, kontrolą celno-skarbową, których przedmiotem są dochody nieujawnione.

Co do zasady, podatek przejściowy wynosić będzie 8% podstawy opodatkowania. Przedmiotem opodatkowania będzie dochód odpowiadający:

• wysokości przychodu, jaki byłby określony u podatnika na podstawie przepisów ustaw o podatkach dochodowych, pomniejszonego o uzasadnione wydatki poniesione bezpośrednio w celu jego uzyskania, albo
• wysokości przychodu, jaki byłby przez podatnika lub przez płatnika określony na podstawie przepisów ustaw o podatkach dochodowych oraz z uwzględnieniem postanowień właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, albo
• wysokości przychodu z kapitału przeniesionego lub posiadanego poza terytorium Polski, w tym w związku ze zmianą rezydencji podatkowej, pomniejszonego o wydatki poniesione bezpośrednio w celu uzyskania tego przychodu, albo
• 25% wartości kapitału przeniesionego lub posiadanego poza terytorium Polski, w tym w związku ze zmianą rezydencji podatkowej, albo
• wartości korzyści podatkowej, w rozumieniu Ordynacji podatkowej.

Przystąpienie do programu będzie warunkowane prawidłowym złożeniem wniosku według ustalonego wzoru oraz uiszczeniem opłaty w wysokości 1% dochodu (nie wyższej niż 30 000 złotych).

Powołana zostanie Regionalna Rada do Spraw Repatriacji Kapitału, do której podatnik lub jego przedstawiciel będzie mógł wystąpić o ocenę, czy składać ww. wniosek do naczelnika urzędu skarbowego, czy odstąpić od tego zamiaru. Zapytanie takie może być anonimowe i dokonane przez pełnomocnika. Wniosek o opinię Rady podlega opłacie w wysokości 50 000 złotych.

• Dodatkowe korzyści

Efektywną wysokość danin związanych z ujawnieniem można będzie zmniejszyć, inwestując w Polsce lub w EOG kapitał o wartości nie mniejszej niż ujawniony dochód i utrzymując tę inwestycję przez okres co najmniej 12 miesięcy. Pozwoli to na uzyskanie ulgi w podatku dochodowym wynoszącej w ściśle określonych przypadkach 30% podatku przejściowego.

Dodatkowe korzyści, choć ujęte w nie w pełni zrozumiałych przepisach, polegają na:

• uwolnieniu podatnika, który dokonał dobrowolnego zgłoszenia i zapłacił podatek „przejściowy”, od odpowiedzialności karnej skarbowej z tytułu uszczuplenia PIT i CIT oraz zwolnieniu dochodu od opodatkowania podatkiem dochodowym, w odniesieniu do dochodu zgłoszonego,
• uwolnieniu płatnika od odpowiedzialności za podatek niepobrany lub pobrany w niższej wysokości oraz od odpowiedzialności karnej skarbowej polegającego na narażeniu Skarbu Państwa na uszczuplenie PIT i CIT, w odniesieniu do dochodu zgłoszonego.

• Czy jest jakiś haczyk?

Jeśli wniosek nie spełnia wymogów określonych w ustawie, a braki nie zostaną usunięte w terminie 14 dni, uznaje się, że wniosek nie został skutecznie złożony.

Przepisy wymagają, by przedstawić we wniosku:

• źródła powstania dochodu,
• sposób jego uzyskania,
• wysokość dochodu (którą podmiot ustala w sposób najbardziej odpowiedni),
• kwotę podatku przejściowego.

Dodatkowo wnioskodawca zobowiązany jest przedstawić metodologię ustalenia ujawnianego dochodu oraz wydatków dotyczących ujawnianego dochodu.

O ile wymogi te wydają się dość precyzyjne, pozostawiają one pole do oceny, czy przedstawione dane są kompletne i prawidłowe. Zakwestionowanie kompletności takiego wniosku może prowadzić do poważnych skutków – zarówno na gruncie prawa podatkowego, jak i karnego skarbowego, z uwagi na to, że nieskutecznie złożony wniosek nie pełni funkcji ochronnej. W związku z tym podatnik, podejmując decyzję o ujawnieniu, powinien przenalizować również czynniki nieobjęte regulacją, w tym poziom swojego zaufania do organów administracji.

Naturalny niepokój budzi także fakt, że projektodawca wydaje się utożsamiać optymalizację podatkową z popełnieniem czynu zabronionego i wymusza zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego w celu skorzystania z benefitów programu. Utożsamianie tych dwóch obszarów jest po prostu nieprawidłowe.

Wojciech Marszałkowski, adwokat, praktyka podatkowa kancelarii Wardyński i Wspólnicy