Komisja Europejska wyjaśnia, jak stosować leniency
Jednym z istotniejszych wydarzeń w stosowaniu unijnego prawa ochrony konkurencji była publikacja przez Komisję Europejską nowych wyjaśnień dotyczących łagodzenia kar antymonopolowych. Wyjaśnienia te przyniosły także nowości.
Komisja Europejska wydała jesienią komunikat będący kolejnym, po wrześniowych zmianach w narzędziu eLeniency, krokiem mającym na celu ożywienie unijnego programu leniency. Działania w tym kierunku komisarka Margrethe Vestager, wiceprzewodnicząca Komisji odpowiedzialna za konkurencję, zapowiedziała rok wcześniej. Teraz Komisja zdecydowała się wydać wyjaśnienia dotyczące stosowania tego programu w formie odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania (FAQ).
Przyczyny wydania FAQ
Bezpośrednią przyczyną wydania FAQ jest widoczny na całym świecie spadek liczby składanych wniosków leniency. Spadek ten wynika, z jednej strony, z rosnącego ryzyka roszczeń związanych z naruszeniami prawa konkurencji. Z drugiej strony utrzymuje się podnoszony od samego początku działania unijnego programu leniency problemu braku w skali unijnej tzw. „one-stop-shop”, czyli możliwości wyłączenia odpowiedzialności wnioskodawcy leniency, który złożył wniosek o odstąpienie lub złagodzenie kary jednemu z organów ochrony konkurencji, np. Komisji w UE lub UOKiK w Polsce, czy jego odpowiednikowi w innych państwie członkowskim, w pozostałych jurysdykcjach w Unii.
Sama Komisja Europejska jako cel publikacji FAQ podała w komunikacie ułatwienie składania wniosków leniency przez zwiększenie przejrzystości, przewidywalności i dostępności procedury leniency na poziomie UE. Komisja podkreśliła zwłaszcza dążenie do ułatwienia przedsiębiorstwom i ich doradcom składania wniosków, co ma być odpowiedzią na rosnący stopień skomplikowania zagadnień związanych z łagodzeniem kar.
Zawartość FAQ
FAQ to dość obszerny dokument (15 stron), który należy czytać łącznie z Obwieszczeniem Komisji w sprawie zwalniania z grzywien i zmniejszania grzywien w sprawach kartelowych. Stanowi on jego uzupełnienie i interpretację. Oprócz wyjaśnień dotyczących stosowania Obwieszczenia (w tym kluczowych elementów programu, jak określenie podmiotów mogących z niego skorzystać, warunków skorzystania z leniency), pojęć związanych programem leniency (jak pojęcie kartelu, zwłaszcza tajnego, rodzajów praktyk ograniczających konkurencję objętych możliwością skorzystania z leniency), postępowania w sprawie wniosku leniency oraz zasad wymiaru obniżonej kary dokument zawiera kilka nowych elementów.
Przedstawiono w nim szczegółowe zasady kontaktu z Komisją w sprawie leniency. Główną nowością w tym zakresie jest wyznaczenie tzw. Leniency Officers, specjalnych urzędników Komisji, z którymi już na etapie rozważania wystąpienia o leniency można skonsultować zasadność wniosku czy jego szczegóły.
Komisja zadeklarowała ponadto, że zamierza rozpatrywać potencjalne wnioski leniency w formie anonimowej, tj. bez konieczności podawania danych zaangażowanych stron, sektora działalności ani innych szczegółów identyfikujących kartel. Potencjalny wnioskodawca ma w ten sposób móc upewnić się, czy praktyka może być uznana za kartel, i czy zgłoszenie jej Komisji będzie uprawniało do skorzystania z leniency. Komisja podkreśliła w komunikacie, że taka możliwość będzie szczególnie przydatna w przypadku nowych praktyk, dotąd nieanalizowanych przez organ.
Szczegółowo wyjaśniono w FAQ pojęcie tzw. „wartości dodanej” będącej zgodnie z Obwieszczeniem bardzo istotnym elementem skutecznego wniosku leniency. Dostarczenie Komisji „istotnej wartości dodanej”, czyli materiałów lub informacji, do których Komisja nie dotarłaby lub byłoby jej trudniej dotrzeć, gdyby nie informacje od wnioskodawcy leniency, stanowi jedno z zasadniczych kryteriów zwolnienia z kary lub jej obniżenia.
Komisja wprost odniosła się także w FAQ do kwestii roszczeń cywilnych związanych z naruszeniami prawa ochrony konkurencji uregulowanych dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/104/UE z dnia 26 listopada 2014 r. w sprawie niektórych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji państw członkowskich i Unii Europejskiej, objęte przepisami prawa krajowego, a w polskim prawie ustawą z 21 kwietnia 2017 r. o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. W FAQ podkreślono, że dyrektywa (w ślad za nią również ustawa) chroni wnioskodawców leniency. Zakazuje ujawniania oświadczeń składanych w ramach leniency Komisji Europejskiej lub krajowemu organowi ochrony konkurencji w postępowaniach o odszkodowanie prowadzonych przed sądami krajowymi UE i ogranicza odpowiedzialność podmiotów zwolnionych z kary. Komisja deklaruje ponadto w FAQ, że będzie wspierała wnioskodawców leniency przed sądami państw nienależących do UE w sprawach roszczeń związanych z naruszeniem prawa konkurencji, w których powodowie lub sąd będą żądali ujawnienia oświadczeń związanych z wnioskiem leniency, nawet występując bezpośrednio przed takim sądem z opinią amicus curiae.
Co dalej?
Komisja, a także praktycy unijni i polscy, w tym niżej podpisany, spodziewają się, że wyjaśnienia zawarte w FAQ mogą wyjaśnić wątpliwości przedsiębiorców rozważających wystąpienie do Komisji Europejskiej z wnioskiem o odstąpienie od nałożenia kary antymonopolowej lub jej obniżenie. W szczególności za dobry krok należy uznać możliwość uprzedniego skonsultowania sprawy bez podawania jej szczegółów. Również podkreślenie korzyści z leniency w kontekście roszczeń oraz deklaracja wsparcia w takich sprawach poza UE może stanowić czynnik zachęcający do składania wniosków leniency. Skuteczność wydania przez Komisję FAQ będzie można ocenić już niedługo.
Tak czy owak to dobry moment, żeby skonsultować swoje praktyki biznesowe ze specjalistami z zakresu prawa ochrony konkurencji i konsumentów: czy są zgodne z unijnym i polskim prawem i czy są przesłanki, żeby wystąpić z wnioskiem leniency do Komisji lub UOKiK.
dr Marcin Kulesza, praktyka ochrony konkurencji i konsumentów kancelarii Wardyński i Wspólnicy
