Kiedy UOKiK odmówi zgody na koncentrację przedsiębiorców
Zamiar połączenia przedsiębiorstw albo przejęcia kontroli nad innym przedsiębiorcą trzeba zgłosić do UOKiK-u. Prezes UOKiK zwykle wyraża zgodę, ale trzeba też się liczyć z zakazem koncentracji albo ze zgodą warunkową.
Być może jeszcze w tym roku Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) będzie musiała rozstrzygnąć, jaką decyzję podjąć w sprawie planowanego połączenia dużych przedsiębiorców z branży energetycznej, tj. Polskiej Grupy Energetycznej oraz Energi. To dobry moment, żeby przypomnieć, jakie kompetencje ma Prezes UOKiK w tym zakresie.
Kontrola koncentracji przedsiębiorców jest jednym z głównych zadań Prezesa UOKiK. Typy koncentracji (np. przejęcie kontroli, połączenie przedsiębiorców, utworzenie nowego przedsiębiorcy) zostały zdefiniowane w ustawie z dnia 16 lutego 2007 o ochronie konkurencji i konsumentów. Kontrola koncentracji jest kontrolą uprzednią, tzn. organ administracyjny bada zamiar dokonania koncentracji, który dany przedsiębiorca, bądź przedsiębiorcy, obligatoryjnie zgłaszają Prezesowi UOKiK, w przypadku gdy dana transakcja spełnia kryteria wyszczególnione w ustawie.
W wyniku postępowania antymonopolowego w sprawie zgłoszenia zamiaru koncentracji mogą zapaść następujące rozstrzygnięcia. Prezes UOKiK może wydać decyzję zezwalającą na dokonanie koncentracji. Ma to miejsce wtedy, gdy w wyniku koncentracji konkurencja na rynku nie zostanie w sposób istotny ograniczona, w szczególności przez powstanie lub umocnienie się pozycji dominującej. Przez pozycję dominującą należy rozumieć pozycję przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów i konsumentów. Domniemywa się, że przedsiębiorca posiada pozycję dominującą, jeżeli jego udział w rynku właściwym przekracza 40 proc. Gros decyzji wydawanych przez Prezesa UOKiK w ramach kontroli koncentracji to decyzje aprobujące planowane transakcje (np. w 2009 r. na 123 rozstrzygnięcia było aż 119 decyzji zezwalających na dokonanie koncentracji).
W przypadku, gdy dana koncentracja spowoduje ograniczenie konkurencji na rynku, w szczególności poprzez powstanie lub umocnienie się pozycji dominującej, zostanie wydana decyzja zakazująca dokonania koncentracji. Tego typu decyzje są rzadkie. W ubiegłym roku Prezes UOKiK wydał trzy takie decyzje (dotyczyły one sektora spożywczego, rynku zwrotnic kolejowych oraz działalności w zakresie skupu złomu akumulatorowego) i był to pod tym względem rok rekordowy w dotychczasowej działalności UOKiK (wcześniej, w latach 2004-2008, Prezes UOKiK zakazał tylko jednej koncentracji w 2006 r.).
Trzecim możliwym rozstrzygnięciem postępowania dotyczącego kontroli koncentracji jest tzw. decyzja warunkowa (lub zgoda warunkowa). Wydawana jest ona przez Prezesa UOKiK w sytuacji, gdy dana transakcja spowodowałaby wprawdzie istotne ograniczenie konkurencji na rynku, jednak jej negatywne skutki dla rynku zostaną zniwelowane po spełnieniu przez przedsiębiorców (uczestników koncentracji) zobowiązań (warunków) nałożonych na nich przez Prezesa UOKiK. W szczególności Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorców zobowiązanie lub przyjąć ich zobowiązanie do: (1) zbycia całości lub części majątku, (2) wyzbycia się kontroli nad określonym przedsiębiorcą, w szczególności przez zbycie określonego pakietu akcji lub udziałów czy też (3) udzielenie licencji praw wyłącznych konkurentowi. W decyzji warunkowej oprócz szczegółowego określenia nakładanych na przedsiębiorców zobowiązań Prezes UOKiK wskazuje również termin wykonania tych zobowiązań. W latach 2006-2009 Prezes UOKiK wydał w sumie siedem decyzji warunkowych (w tym jedną decyzję w 2009 r.). Jedna decyzja tego typu została również wydana w lipcu bieżącego roku.
W sytuacjach nadzwyczajnych, pomimo istotnego ograniczenia konkurencji w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej, Prezes UOKiK może wydać decyzję zezwalającą na dokonanie transakcji, jeżeli odstąpienie od zakazu koncentracji jest uzasadnione. Stosując tzw. klauzulę rozsądku, Prezes UOKiK bada w szczególności, czy: (1) dana koncentracja przyczyni się do rozwoju ekonomicznego lub postępu technicznego oraz (2) czy może ona wywrzeć pozytywny wpływ na gospodarkę narodową.
A wracając do połączenia Polskiej Grupy Energetycznej oraz Energi – wszystko wskazuje na to, że w przypadku tej koncentracji możliwe są trzy rozwiązania: zakaz, zgoda warunkowa lub zgoda nadzwyczajna. Czas pokaże, czy Prezes UOKiK uzależni swoją zgodę od spełnienia przez oba przedsiębiorstwa jakichś warunków, a jeśli tak, to od jakich.
Andrzej Madała, Zespół Prawa Konkurencji kancelarii Wardyński i Wspólnicy
