Europejski nakaz zapłaty | Co do zasady

Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty stosuje się już od dwóch lat. Ustanowiło ono uproszczoną i niezależną procedurę dochodzenia roszczeń w UE. Jako jej polski odpowiednik można by ewentualnie wskazać postępowanie upominawcze. Dzięki europejskiemu postępowaniu nakazowemu wierzyciel może dochodzić bezspornych roszczeń pieniężnych o oznaczonej wysokości, które są wymagalne w chwili wniesienia pozwu. Należy jednak pamiętać, że rozporządzenie będzie miało zastosowanie jedynie do spraw transgranicznych, tj. spraw, w których przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub stałego pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu rozpoznającego sprawę. Rozporządzenie ma zastosowanie do spraw cywilnych i handlowych. Nie ma ono zastosowania do spraw skarbowych, celnych i administracyjnych oraz spraw dotyczących odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej (acta iure imperii).

Europejskie postępowanie nakazowe jest postępowaniem uproszczonym, w którym zarówno strony, jak i sąd posługują się formularzami. W postępowaniu tym, tak jak na przykład w postępowaniu uproszczonym w Polsce, pozew składany jest przy użyciu formularza – konkretnie formularza oznaczonego literą A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia.

W pozwie należy wskazać strony, sąd, do którego pozew, jest kierowany, dochodzoną kwotę, odsetki, uzasadnienie roszczenia, dowody, okoliczności uzasadniające właściwość sądu oraz uzasadnienie transgranicznego charakteru sprawy. Wymagania te wydawać się mogą skomplikowane, ułatwienie stanowi jednak sam formularz – zawierający pola i rubryki do wyboru lub uzupełnienia.

W przypadku stwierdzenia pewnych braków, sąd umożliwia stronie uzupełnienie lub poprawienie pozwu. Jest to możliwe, o ile roszczenie nie jest oczywiście nieuzasadnione i o ile pozew nie jest niedopuszczalny.

Jeżeli po zbadaniu pozwu sąd nie stwierdzi podstaw do jego odrzucenia, wydaje, także przy użyciu formularza, europejski nakaz zapłaty. Co do zasady sąd powinien orzec w sprawie w ciągu 30 dni.

Europejski nakaz zapłaty doręczany jest pozwanemu wraz z pozwem. Pozwany może go zaskarżyć w terminie 30 dni od doręczenia, wskazując jedynie, że kwestionuje roszczenie. Nie musi przy tym precyzować powodów wniesienia sprzeciwu. Sprzeciw od europejskiego nakazu zapłaty składa się do sądu wydania. Skuteczne wniesienie sprzeciwu powoduje przekazanie sprawy do rozpoznania przez sąd właściwy w państwie członkowskim wydania zgodnie z przepisami ogólnymi. Powód może jednak zaznaczyć, że żąda zakończenia postępowania w przypadku skutecznego wniesienia sprzeciwu przez pozwanego.

W wyjątkowych przypadkach pozwany, mimo upływu terminu do wniesienia sprzeciwu, może wnieść wniosek o ponowne zbadanie europejskiego nakazu zapłaty. Takie uprawnienie przysługuje pozwanemu, jeżeli (i) sąd dokonał doręczenia bez potwierdzenia odbioru przez pozwanego, gdy doręczenie nie nastąpiło w odpowiednim czasie umożliwiającym mu przygotowanie się do obrony, bez winy z jego strony lub (ii) pozwany nie miał możliwości sprzeciwienia się roszczeniu ze względu np. na siłę wyższą. Tak uzasadniony wniosek może być złożony w przypadku niezwłocznego podjęcia kroków przez pozwanego w sprawie. Uprawnienie do złożenia wniosku przysługuje pozwanemu także, gdy wydanie nakazu zapłaty było w sposób oczywiste błędne. Jeżeli sąd uzna, że ponowne zbadanie europejskiego nakazu zapłaty jest uzasadnione, nakaz traci moc. W przeciwnym razie sąd odrzuca wniosek o ponowne zbadanie nakazu i orzeczenie to utrzymuje się w mocy.

Jeżeli sprzeciw nie zostanie wniesiony w przewidzianym terminie, sąd wydania niezwłocznie stwierdza wykonalność nakazu, także za pomocą formularza.

Europejski nakaz zapłaty jest uznawany i wykonywany w innych państwach członkowskich bez potrzeby stwierdzenia wykonalności i bez możliwości sprzeciwienia się jego uznaniu. Nakaz, który stał się wykonalny w jednym państwie członkowskim, jest wykonalny na takich samych warunkach jak wykonalne orzeczenie wydane w państwie członkowskim wydania. Wierzyciel może zatem skierować egzekucję przeciwko dłużnikowi w każdym państwie członkowskim, bez konieczności podejmowania dodatkowych czynności.

Samo postępowanie wykonawcze podlega prawu państwa członkowskiego wykonania. Oznacza to, że jeżeli np. europejski nakaz zapłaty jest wydany we Francji i ma być wykonany w Polsce, prawem właściwym do wykonania nakazu będzie prawo polskie.

W celu wykonania nakazu w innym państwie członkowskim powód przedstawia właściwemu organowi egzekucyjnemu odpis nakazu, którego wykonalność została stwierdzona przez sąd wydania i który spełnia wymogi niezbędne do stwierdzenia jego autentyczności, oraz w razie potrzeby jego tłumaczenie przysięgłe.

Warto zaznaczyć, że rozporządzenie przewiduje okoliczności, w których na wniosek pozwanego sąd właściwy w państwie członkowskim wykonania może odmówić wykonania nakazu.

Aby móc wykonać europejski nakaz zapłaty w Polsce, podobnie jak w większości sytuacji, w których wierzyciel otrzymuje tytuł egzekucyjny, potrzebne jest uzyskanie klauzuli wykonalności. Zgodnie z art. 1153⁵k.p.c. klauzulę nadaje sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika, a jeżeli tej właściwości nie można ustalić – sąd rejonowy, w którego okręgu ma być wszczęta egzekucja.

Europejskie postępowanie nakazowe jest procedurą stosunkowo nową i trudno w pełni ocenić jej skuteczność. Wydaje się jednak niezmiernie użyteczna, szczególnie w dobie tak intensywnej międzynarodowej wymiany towarów. Nie tylko tworzy proste i jednolite reguły dochodzenia roszczeń w całej UE, ale też znosi wszelkie wymogi pośrednie związane z wykonaniem orzeczenia uzyskanego tym trybem. To z kolei skraca drogę do przeprowadzenia egzekucji i faktycznego zaspokojenia wierzyciela.