Czy reklamując firmę powinniśmy obawiać się kontroli skarbowej? | Co do zasady

„Jeżeli organ kontroli skarbowej posiada informacje o ogłoszeniach i reklamach wskazujących na prowadzenie działalności gospodarczej i jest to konieczne do realizacji kontroli skarbowej w zakresie, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1–3, wydawca i redaktor dziennika lub czasopisma, nadawca programów radiowych i telewizyjnych oraz usługodawca świadczący usługi drogą elektroniczną w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. Nr 144, poz. 1204, z późn. zm.) są obowiązani na żądanie organu kontroli skarbowej do udzielenia posiadanych informacji o firmie i adresie przedsiębiorców lub imionach, nazwiskach i adresach osób fizycznych zamieszczających te ogłoszenia i reklamy, pozwalających na ich identyfikację”.

Konstrukcja komentowanego przepisu wskazuje, że organ przed wystąpieniem z żądaniem udzielenia informacji musi posiadaćinformacje o ogłoszeniach i reklamach wskazujących na prowadzenie działalności gospodarczej. Nie wystarczy ogólna wiedza organu o tym, że dany podmiot reklamuje swoją działalność; konieczne jest, aby reklama tego podmiotu wskazywała na prowadzenie działalności gospodarczej.

Ustawodawca na potrzeby omawianej regulacji nie definiuje pojęć ogłoszenia i reklamy. Ten brak należy ocenić negatywnie. Ponieważ jednak w procesie interpretacji prawa przyjmuje się, że ustawodawca posługuje się językiem powszechnym, a definicje zawarte w aktach prawnych należących do innych dziedzin prawa w zasadzie nie wiążą przy interpretacji przepisów z innych dziedzin prawa, gdyż są to definicje budowane na użytek konkretnej dziedziny prawa, a nawet aktu normatywnego, pojęciu ogłoszenia i reklamy należy nadać charakter taki, jak w języku powszechnym.

Dlatego można przyjąć, że reklamą są wszelkie czynności i środki zmierzające do zwrócenia uwagi zainteresowanych na określony towar, producenta lub placówkę handlową w celu zachęcenia do zakupu.

W przepisie nie zawarto także definicji ani odesłania do definicji działalności gospodarczej. Zasadne wydaje się przyjęcie, że w omawianym przepisie działalność gospodarczą należy rozumieć zgodnie z definicją zamieszczoną w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.

Jeżeli reklama podmiotu wskazuje na prowadzenie przez niego działalności gospodarczej, wymienione w przepisie „podmioty zobowiązane” muszą organowi udzielić informacji o firmie i adresie przedsiębiorców lub imionach, nazwiskach i adresach osób fizycznych zamieszczających te ogłoszenia i reklamy, pozwalających na ich identyfikację.

Drugim warunkiem, od którego ustawodawca uzależnia możliwość wystąpienia przez organ z żądaniem udzielenia informacji, jest niezbędność tej informacji do realizacji kontroli skarbowej w zakresie „podatkowym”.

Wymieniając podmioty zobowiązane, ustawodawca zastosował zaskakujące rozwiązanie legislacyjne: pisząc o „usługodawcy świadczącym usługi drogą elektroniczną”, wskazał akt normatywny określający powyższy termin, natomiast w przypadku wydawcy i redaktora dziennika lub czasopisma oraz nadawcy programów radiowych i telewizyjnych nie dokonał stosownego odesłania.

W związku z tym powyższe terminy należy rozumieć tak, jak występują one odpowiednio w ustawie Prawo prasowe i ustawie o radiofonii i telewizji, zwłaszcza że definicje te nie odbiegają treścią od znaczenia potocznego.

Zgodnie z Prawem prasowym wydawcą może być osoba prawna, fizyczna lub inna jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej. W szczególności wydawcą może być organ państwowy, przedsiębiorstwo państwowe, organizacja polityczna, związek zawodowy, organizacja spółdzielcza, samorządowa i inna organizacja społeczna oraz kościół i inny związek wyznaniowy. Obowiązku informacyjnego nie ma nakładca, czyli wydawnictwo, za pośrednictwem którego organizacja polityczna, związek zawodowy, przedsiębiorstwo państwowe, organizacja spółdzielcza, samorządowa i inna organizacja społeczna oraz kościół i inny związek wyznaniowy realizuje uprawnienia wydawnicze.

Wątpliwości wywołuje natomiast termin redaktor, bowiem ustawa Prawo prasowe rozróżnia redaktora i redaktora naczelnego. Redaktorem jest dziennikarz decydujący lub współdecydujący o publikacji materiałów prasowych, a redaktorem naczelnym jest osoba posiadająca uprawnienia do decydowania o całokształcie działalności redakcji. Ponieważ pojęcia te mają również ugruntowane znaczenie w języku powszechnym, należy przyjąć, że obowiązku udzielenia informacji nie ma redaktor naczelny.

Prawo prasowe definiuje również terminy dziennik i czasopismo. Dziennikiem jest ogólnoinformacyjny druk periodyczny lub przekaz za pomocą dźwięku oraz dźwięku i obrazu, ukazujący się częściej niż raz w tygodniu, a czasopismem jest druk periodyczny ukazujący się nie częściej niż raz w tygodniu, a nie rzadziej niż raz w roku; przepis ten stosuje się odpowiednio do przekazu za pomocą dźwięku oraz dźwięku i obrazu innego niż określony w definicji dziennika. Należy przy tym przyjąć, że dzienniki i czasopisma w formie przekazu internetowego nie tracą znamion tytułu prasowego.

W tym miejscu należy podkreślić, że zgodnie z art. 36 ust. 5 Prawa prasowego „na żądanie organów upoważnionych do tego na podstawie odrębnych przepisów wydawca lub redaktor są obowiązani do ujawniania posiadanych nazw i adresów przedsiębiorców lub osób fizycznych, zamieszczających odpłatne ogłoszenia lub reklamy w sprawach działalności gospodarczej”. W tej sytuacji nie stosuje się prawa autora materiału prasowego do zachowania anonimowości oraz tajemnicy dziennikarskiej. Biorąc pod uwagę, że omawiana regulacja w ustawie o kontroli skarbowej ma charakter samodzielny i wyczerpujący, należy uznać, że art. 36 ust. 5 Prawa prasowego nie stosuje się do organów kontroli skarbowej.

Ponieważ ustawodawca w omawianym art. 7d ust. 2 ustawy o kontroli skarbowej nie zastrzegł wyłączenia norm regulujących tajemnicę skarbową oraz prawa do zachowania anonimowości, pojawia się pytanie o możliwość udostępnienia żądanej przez organ informacji bez naruszenia tajemnicy dziennikarskiej. Należy zauważyć jednakże, że odpłatne ogłoszenia i reklamy nie są materiałem redakcyjnym i jako takie nie podlegają regulacji o tajemnicy dziennikarskiej i o prawie do anonimowości, w związku z czym mogą być udostępniane organom kontroli skarbowej.

Zgodnie z ustawą o radiofonii i telewizji nadawcą jest osoba (zarówno fizyczna, jak i prawna), która tworzy lub zestawia programy i rozpowszechnia je lub przekazuje innym osobom w celu rozpowszechnienia w całości i bez zmian.

Ustawa o radiofonii i telewizji nie zawiera odpowiednika art. 36 ust. 5 ustawy Prawo prasowe, a więc nadawcy programów radiowych i telewizyjnych są zupełnie nową kategorią podmiotów, od których organy będą mogły żądać informacji.

Zgodnie z ustawą o świadczeniu usług drogą elektroniczną usługodawcą jest osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową świadczy usługi drogą elektroniczną. Ustawa ta nie zawiera pojęcia reklamy. Uwzględniając jednak szerokie rozumienie tego pojęcia na gruncie ustawy o kontroli skarbowej, należy uznać, iż w pojęciu tym mieści się informacja handlowa, o której mowa w art. 2 pkt 2 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną.

Należy zauważyć, że obowiązek udzielenia informacji nie wymaga uprzedniego uruchomienia postępowania kontrolnego przez organ kontroli skarbowej. W zakresie tym ustawodawca przewidział odrębny tryb.

Informacje udostępniane są na podstawie postanowienia organu kontroli skarbowej, w którym to postanowieniu organ określa termin oraz formę, w jakiej mają być udostępnione informacje. Określona przez organ forma (np. plik pdf.) może wymagać przetworzenia informacji do postaci wymaganej przez organ, co może się wiązać z dużym nakładem pracy i kosztami po stronie przedsiębiorców, a ustawodawca nie przewidział ich zwrotu.

Obligatoryjnym natomiast elementem uzasadnienia postanowienia jest wskazanie okoliczności, z których wynika konieczność pozyskania żądanych informacji. Powyższy zwrot ma charakter dalece ogólny i w konsekwencji nie jest jasne, czy organ ma wskazać okoliczności świadczące o tym, że nie ma możliwości uzyskania żądanych informacji w inny sposób, czy też ma wskazać okoliczności świadczące o tym, że żądane informacje są mu niezbędne do realizacji wskazanych w tym przepisie zadań ustawowych.

Na powyższe postanowienie podmiotowi, do którego wystąpiono o informację, przysługiwać będzie zażalenie do Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej. W tym zakresie pojawia się wątpliwość, czy i do kogo będzie przysługiwało zażalenie w przypadku wydania postanowienia przez Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej. Wydaje się, że przedmiotowe postanowienia będą podlegać kontroli sądu administracyjnego. Na podmiot, który nie udzieli informacji, może być nałożona przez organ kontroli skarbowej kara pieniężna w formie decyzji do wysokości 5000 zł.

Podstawowymi problemami w stosowaniu omawianej regulacji będzie z jednej strony niewystarczające określenie przez ustawodawcę wielu użytych pojęć, a z drugiej okoliczność, że „podmiotami zobowiązanymi” zostają podmioty, które dotychczas nie miały obowiązku udzielania informacji organom kontroli skarbowej. W związku z tym należy oczekiwać, że ostateczny sposób stosowania tej normy wykształci dopiero praktyka. Organy kontroli skarbowej uzyskują natomiast kolejne uprawnienie, którego realizacja następuje poza procedurą kontrolną.