Compliance a prawo ochrony konkurencji | Co do zasady

Program compliance w obszarze prawa ochrony konkurencji powinien strzec przedsiębiorcę przed dopuszczaniem się naruszeń ściganych przez UOKiK. Chodzi w szczególności o antykonkurencyjne porozumienia między konkurentami, antykonkurencyjne porozumienia między dostawcą i dystrybutorami, a także nadużywanie pozycji dominującej. Takie naruszenia są zagrożone karą do 10% obrotów przedsiębiorcy.

W dwóch pierwszych przypadkach program compliance może także zmniejszyć ryzyko naruszenia prawa przez kierownictwo firmy i związanej z tym osobistej odpowiedzialności menedżera (ryzyko kary do dwóch milionów złotych).

Przedsiębiorcy mogą się zastanawiać, czy UOKiK potraktuje wdrożenie programu compliance jako okoliczność łagodzącą wymiar kary. Dotychczas UOKiK nie był skłonny przyznać, że stosowanie programu compliance może wpłynąć na obniżenie kary (czy wręcz odstąpienie od niej). Można jednak rozważyć zasadność takiego rozwiązania. Przemawiają za tym dwa argumenty.

Po pierwsze w wydanych dotychczas decyzjach UOKiK nie analizował wpływu stosowania programu compliance na osobistą odpowiedzialność menedżera za dopuszczenie do naruszenia prawa ochrony konkurencji. Należy opowiedzieć się za poglądem, że w przypadku osobistej odpowiedzialności menedżerów stosowanie efektywnych i właściwie zorganizowanych programów compliance może być przesłanką wykluczającą ich osobistą odpowiedzialność. Odpowiedzialność taka powstaje bowiem, jeśli menedżer umyślnie doprowadził do naruszenia. Realnie funkcjonujący zaś program compliance, w którym taki menedżer aktywnie uczestniczył, może świadczyć o tym, że nawet jeśli doszło do naruszenia, to nie miało ono charakteru umyślnego. Może to oznaczać wykluczenie osobistej odpowiedzialności.

Po drugie analiza działań organów antymonopolowych we Włoszech, Francji i Wielkiej Brytanii pokazuje, że nie wykluczają one potraktowania wdrożenia programu compliance jako okoliczności łagodzącej wymiar kary, a nawet wykluczającej odpowiedzialność. Warto w tym zakresie przytoczyć doświadczenia włoskiego organu antymonopolowego, który wskazał, że autentyczny program compliance zmniejsza zakres odpowiedzialności przedsiębiorcy.

Można przyjąć, że autentyczny program compliance to taki, który spełnia wszystkie następujące przesłanki:

• jest przestrzegany,
• jest zgodny z najlepszymi praktykami europejskimi i krajowymi,
• zapewnia pełne, rzeczywiste i konkretne zaangażowanie menedżerów,
• ustanawia osobę odpowiedzialną,
• zawiera określenie ryzyk antymonopolowych z uwzględnieniem cech i kontekstu działania przedsiębiorcy,
• przewiduje prowadzenie regularnych szkoleń,
• zawiera zachęty do przestrzegania programu,
• zawiera środki zniechęcające do naruszania programu,
• jego przestrzeganie jest monitorowane i audytowane.

Z drugiej strony pojawiają się głosy, że źle przeprowadzony program compliance może wpłynąć na podwyższenie wysokości kary, jeśli stanowił narzędzie do nauki tego, jak unikać odpowiedzialności (zmawiać się tak, żeby nie zostawiać śladów).

dr Antoni Bolecki, radca prawny, praktyka prawa konkurencji kancelarii Wardyński i Wspólnicy

Artykuł wchodzi w skład publikacji Compliance – ważne zmiany w 2020 r.