Co musi o nas wiedzieć kontrola skarbowa | Co do zasady

Należy zauważyć, że obowiązek udzielenia informacji nie wymaga uprzedniego uruchomienia postępowania kontrolnego przez organ kontroli skarbowej. W zakresie tym ustawodawca przewidział odrębny tryb.

Obowiązek udzielenia informacji powstaje na podstawie postanowienia organu kontroli skarbowej, w którym określono termin oraz formę przekazania informacji. Przetworzenie informacji do postaci wymaganej przez organ (np. pliku pdf) może wymagać od przedsiębiorców nakładu pracy i poniesienia pewnych kosztów, a ustawodawca nie przewidział możliwości ich zwrotu.

W uzasadnieniu postanowienia organ musi wskazać okoliczności, z których wynika konieczność pozyskania żądanych informacji. Powyższy zwrot ma charakter dalece ogólny i nie wyjaśnia, czy organ ma wskazać okoliczności świadczące o tym, że nie ma możliwości uzyskania żądanych informacji w inny sposób, czy też okoliczności świadczące o tym, że żądane informacje są mu konieczne do realizacji wskazanych w tym przepisie zadań ustawowych.

Na powyższe postanowienie podmiotowi, do którego wystąpiono o informację, przysługiwać będzie zażalenie do Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej. W związku z tym pojawia się wątpliwość, czy i do kogo będzie przysługiwało zażalenie, jeśli postanowienie wyda właśnie Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej. Wydaje się, że takie postanowienia będą podlegać kontroli sądu administracyjnego.

Obowiązek udzielenia informacji dotyczy osób prawnych, osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, także tych, które nie prowadzą działalności gospodarczej (np. stowarzyszeń). Krąg podmiotowy został więc zakreślony przez ustawodawcę szeroko.

Jednocześnie w przepisie nie zawarto definicji ani odesłania do definicji działalności gospodarczej. W związku z powyższym powstaje wątpliwość, jak rozumieć ww. termin. W grę wchodzą dwie definicje: jedna mająca węższy zakres, zawarta w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, druga zawarta w Ordynacji podatkowej. Zasadne wydaje się przyjęcie, że w omawianym przepisie działalność gospodarczą należy rozumieć zgodnie z definicją zamieszczoną w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.

Żądane informacje mają dotyczyć zdarzeń mających bezpośredni wpływ na powstanie lub wysokość zobowiązania podatkowego. Ustawodawca nie wymaga expressis verbis od organu kontroli skarbowej, aby ów związek został wykazany w uzasadnieniu postanowienia.

Ustawodawca nie określa również charakteru owych zdarzeń w przeciwieństwie do np. art. 82 Ordynacji podatkowej. Należy zatem przyjąć, że chodzi o wszelkie zdarzenia, takie jak osiągnięcie dochodu, przychodu, dokonanie obrotu, nabycie majątku czy dokonanie wydatku, w tym także o zdarzenia gospodarcze, takie jak zakup urządzeń czy materiałów do produkcji, wypłata wynagrodzeń pracownikom, otrzymanie zamówień lub zapłaty za towar, zawarcie umów z pracownikami lub kontrahentami itp.

Ustawodawca nie wskazał także, czy żądane informacje mają dotyczyć wyłącznie zdarzeń mających bezpośredni wpływ na powstanie lub wysokość zobowiązania podatkowego podmiotu od którego organ żąda informacji, czy też mogą dotyczyć znanych pytanemu zdarzeń, które wystąpiły u innych podmiotów i mają wpływ napowstanie lub wysokość ich zobowiązań podatkowych. Przyjęcie tej drugiej interpretacji kazałoby pytanemu podmiotowi udzielić informacji np. o zdarzeniach zaistniałych u jego kontrahentów.Na podmiot, który nie udzieli informacji, organ kontroli skarbowej może w formie decyzji nałożyć karę pieniężną do wysokości 5 000 zł.

Nowa regulacja daje organom kontroli skarbowej szeroki dostęp do informacji. W efekcie organy te będą mogły uzyskać materiał dowodowy porównywalny z materiałem gromadzonym w trakcie postępowania kontrolnego. Uprawnienia zaś podmiotu, od którego informacja jest żądana, są nieporównywalnie mniejsze. Może więc się okazać, że postępowanie kontrolne stanie się jedynie formalnością, gdyż kontrolowany będzie w nim jedynie konfrontowany z uprzednio uzyskanym materiałem dowodowym. Stopień wykorzystania nowej regulacji zależeć będzie od branży, w jakiej działa przedsiębiorca. Należy się spodziewać, że organy częściej będą korzystały z nowej możliwości w odniesieniu do przedsiębiorców będących swoistymi „bankami informacji” (np. biur rachunkowych). Na tym tle pojawia się również pytanie o relację nowego uprawnienia do obowiązku przestrzegania tajemnicy zawodowej i tajemnicy przedsiębiorstwa, zwłaszcza w kontekście pytań organów kontroli skarbowej o zdarzenia zaistniałe u kontrahentów przedsiębiorcy.