Krzysztof Drzymała
Odpowiedzialność gwarancyjna „na zasadzie ryzyka” – ryzykowna konwencja
Umowy w praktyce transakcyjnej, m.in. umowy sprzedaży udziałów lub akcji, zwyczajowo przewidują gwarancyjną odpowiedzialność sprzedającego, np. z tytułu naruszenia oświadczeń i zapewnień (ang. representations and warranties, R&W). Taki rodzaj odpowiedzialności kształtowany jest na podstawie i w granicach swobody umów wynikającej z art. 3531 Kodeksu cywilnego. Wbrew popularnej nazwie nie jest to odpowiedzialność gwarancyjna „na zasadzie ryzyka”, gdyż odpowiedzialność na zasadzie ryzyka to zupełnie inna konstrukcja, wyraźnie przewidziana przepisami m.in. Kodeksu cywilnego. Praktyka obrotu zatem jest w tym zakresie nieprecyzyjna. Nadawanie umowom przytoczonego brzmienia może w skrajnych przypadkach prowadzić do problemów, w tym sporów interpretacyjnych dotyczących podstaw odpowiedzialności wynikających z takich umów.
Umorzenie udziałów jako alternatywna metoda wyjścia wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Uczestnictwo w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością może zakończyć się zarówno wskutek nabycia udziałów wspólnika przez inny podmiot, jak i w wyniku unicestwienia jego udziałów, tj. umorzenia udziałów. Mechanizm ten jest coraz częściej spotykany i wykorzystywany do różnych celów w toku transakcji M&A polegających na nabyciu jedynie części udziałów w kapitale zakładowym spółki. Staje się wówczas elementem umowy wspólników i w konsekwencji umowy spółki, która ma zacząć obowiązywać i regulować prawa i obowiązki stron po zakończeniu danej transakcji.
Świadczenie gwarancyjne jako alternatywa dla kary umownej
Strony umów aktualnie spotykanych w polskim obrocie gospodarczym, w tym umów sporządzanych w toku transakcji M&A, takich jak umowy sprzedaży udziałów lub akcji oraz umowy wspólników, często zabezpieczają swoje interesy prawne wynikające z takich umów przy pomocy postanowień wprowadzających kary umowne przysługujące danej stronie umowy w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków przewidzianych w umowie przez drugą stronę umowy. Konstrukcja kary umownej i ustawowy ogólny reżim odpowiedzialności kontraktowej są uregulowane w Kodeksie cywilnym, lecz strony umów mogą zabezpieczyć swoje interesy prawne alternatywną konstrukcją – świadczeniem gwarancyjnym – która jest obecnie coraz powszechniej spotykanym w umowach mechanizmem, choć nieuregulowanym przepisami Kodeksu cywilnego.
