Znak towarowy i firma – różnice i podobieństwa | Co do zasady

Zasadniczo przy rozstrzyganiu spraw dotyczących kolizji znaku towarowego i firmy decydujące znaczenie ma, kto pierwszy używał danego oznaczenia. Istotne będzie także uwzględnienie rzeczywistego przedmiotu prowadzonej działalności gospodarczej.

Znak towarowy

Oznaczenie, które da się przedstawić w formie graficznej, użyte na towarze i pozwalające zidentyfikować towar konkretnego przedsiębiorcy – to znak towarowy. Może być nim wyraz, grafika, forma przestrzenna, a także melodia lub sygnał dźwiękowy. Jest to niezwykle istotny w komunikacji pomiędzy przedsiębiorcami i konsumentami instrument współczesnej gospodarki. W języku potocznym zwany jest bardzo często marką.

Pierwotną funkcją znaku towarowego jest odróżnianie towarów pochodzących z jednego przedsiębiorstwa od towarów pochodzących z innych przedsiębiorstw. Regulacje prawa znaków towarowych zmierzają do uniknięcia sytuacji, w której konsumenci zostaną wprowadzeni w błąd, uznając z powodu identyczności lub bliskiego podobieństwa, że dany towar pochodzi z przedsiębiorstwa X, gdy w rzeczywistości pochodzi od przedsiębiorstwa Y. Mają też zapobiec sytuacji, gdy oznaczenia same w sobie nie wprowadzają w błąd, ale jednak wywołują wrażenie, że przedsiębiorstwa są ze sobą powiązane, podczas gdy taka więź między nimi nie zachodzi. W konsekwencji znak towarowy, który jest w kolizji z prawami osobistymi lub majątkowymi osoby trzeciej, np. prawem do firmy, na wniosek tej osoby powinien zostać unieważniony, bo może prowadzić do takiej konfuzji.

Konsumenci, stykając się ze znanym już sobie znakiem towarowym, automatycznie przywołują w swojej świadomości wyobrażenie o jakości i właściwościach towaru nim opatrzonego. Wyobrażenie to jest wywołane wcześniejszymi doświadczeniami związanymi z towarami opatrzonymi tym znakiem. W ten oto sposób, używając przez lata znaku towarowego dla swoich produktów, przyzwyczajając konsumentów do tego znaku i produktów nim opatrzonych, można zbudować rozpoznawalną markę o wysokiej zdolności odróżniającej i wysokiej atrakcyjności. Wartość takiego znaku towarowego może wówczas stanowić kluczowy składnik przedsiębiorstwa.

Rejestr znaków towarowych chronionych na terytorium Polski prowadzą Urząd Patentowy RP dla znaków krajowych, Biuro Światowej Organizacji Własności Intelektualnej dla znaków międzynarodowych oraz Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej dla unijnych znaków towarowych. Prawo do znaku towarowego, jeżeli zostanie on już zarejestrowany, powstaje z chwilą jego zgłoszenia.

Firma

Firma to nic innego jak oznaczenie, pod którym przedsiębiorca prowadzi swą działalność. Szerzej o firmie i o tym, jakim zasadom i ograniczeniom podlega, pisaliśmy w artykule „Jak wybrać nazwę spółki, by nie narazić się na kłopoty”.

W tym miejscu warto jedynie podkreślić, że firma nie może wprowadzać w błąd i należy od niej odróżnić nazwę przedsiębiorstwa. Jeden przedsiębiorca może bowiem mieć tylko jedną firmę, ale może prowadzić kilka przedsiębiorstw pod różnymi nazwami.

Nie ma jednego spisu firm. W przypadku osób fizycznych ich firmy widnieją w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), w przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych ich firmy są ujawnione w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. O ile nie jest wątpliwe to, że ochrony prawa do firmy można domagać się od chwili jego powstania, o tyle kwestia powstania prawa do firmy nie jest już taka jednoznaczna. Doktryna stoi jednak w zdecydowanej większości na stanowisku, że prawo do firmy i jej ochrony powstaje z chwilą rozpoczęcia jej używania (może więc powstać jeszcze przed zarejestrowaniem przedsiębiorcy w CEIDG czy w rejestrze przedsiębiorców). Przyjmując pogląd doktryny, w konsekwencji uznać należy, że zakres ochrony prawa do firmy jest uzależniony od rynku, na jakim jest używana.

Znak towarowy a firma

Można powiedzieć, że zasadnicza różnica pomiędzy znakiem towarowym a firmą polega na tym, że znak towarowy indywidualizuje i pozwala odróżniać produkty, a firma przedsiębiorców. Często jednak firma przedsiębiorcy pokrywa się ze znakiem towarowym zarejestrowanym i używanym przez tego przedsiębiorcę. Wówczas różnice w rolach, jakie pełnią te oznaczenia, zacierają się. Na przykład właścicielem słownego znaku towarowego Coca-Cola jest The Coca-Cola Company.

W przypadku kolizji znaku towarowego i firmy decydujące znaczenie ma czas. Obowiązuje tu zasada: kto pierwszy, ten lepszy. Służy to uniknięciu ryzyka wprowadzenia konsumentów w błąd. Funkcjonujące już na rynku i znane konsumentom oznaczenie używane jako firma czy znak towarowy nie powinno być powielane i wykorzystywane przez innych przedsiębiorców, ponieważ konsumenci mogą pomylić przedsiębiorców bądź ich produkty.

Co w sytuacji, gdy znak towarowy jest identyczny z firmą innego przedsiębiorcy?

Zasadniczo, jeżeli znak towarowy został zarejestrowany wcześniej niż firma, to prawo uzyska właściciel znaku. Jeżeli najpierw została zarejestrowana firma, to uprawniony do firmy będzie miał prawo do używania tego oznaczenia.

Potwierdził to także w wyroku z 5 kwietnia 2017 r. Trybunał Sprawiedliwości UE w sprawie dotyczącej unijnego znaku towarowego LAGUIOLE (sprawa C-598/14). Gilbert Szajner 17 stycznia 2005 r. zarejestrował słowny znak towarowy LAGUIOLE dla towarów i usług w dziewięciu klasach. Francuska spółka prowadząca działalność pod firmą Forge de Laguiole i produkująca i sprzedająca wszelkiego rodzaju wyroby nożownicze, artykuły upominkowe i pamiątkowe oraz wszelkiego rodzaju artykuły związane z nakryciem stołu złożyła wniosek o unieważnienie tego znaku towarowego, powołując się na prawo do przysługującej jej nazwy (firmy). W toku postępowania ustalono, że spółka Forge de Laguiole przed datą zgłoszenia znaku towarowego LAGUIOLE prowadziła działalność handlową związaną lub powiązaną z niemal wszystkimi towarami i usługami ze zgłoszenia ww. znaku, poza usługami z klasy 38, tj. usługami telekomunikacyjnymi. W konsekwencji Sąd UE uznał, że prawo do używania znaku towarowego LAGUIOLE przysługuje Gilbertowi Szajnerowi jedynie w odniesieniu do usług z klasy 38. W pozostałej część znak towarowy musiał zostać unieważniony, ponieważ towary i usługi, dla których był zarejestrowany, pokrywały się z zakresem działalności faktycznie wykonywanej przez spółkę Forge de Laguiole. Sąd podkreślił, że znaczenie ma zakres faktycznie wykonywanej działalności, a nie rodzaje działalności wpisane w umowie spółki. Stanowisko to podtrzymał Trybunał Sprawiedliwości.

Firma, nazwa przedsiębiorstwa i znak towarowy to oznaczenia, które są w praktyce i języku potocznym często mylnie utożsamiane. Wynika to z tego, że często przedsiębiorcy korzystają z jednego oznaczenia w każdej z tych form. Istotne jest, aby przedsiębiorcy używali swoich oznaczeń świadomie i zarządzali swoimi prawami własności intelektualnej tak, aby jak najefektywniej z nich korzystać i móc zachować prawo ich używania w przyszłości. Charakter, w jakim oznaczenie jest używane, będzie bowiem determinować zakres jego ochrony.

Sprawy, w których dwóch różnych przedsiębiorców używa tego samego oznaczenia, ale każdy w innym charakterze, są często niejednoznaczne. Z tej perspektywy najistotniejsze dla przedsiębiorcy w ewentualnym sporze będzie wykazanie przysługującego pierwszeństwa.

Ewa Górnisiewicz-Kaczor, praktyka własności intelektualnej kancelarii Wardyński i Wspólnicy