Zmiany w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy | Co do zasady

25 lutego 2021 r. Sejm uchwalił zmiany do ustawy z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Dotyczą one zarówno instytucji obowiązanych, jak i  zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. Poniżej przedstawiamy niektóre zmiany, które będą mieć znaczący wpływ na wykonywanie obowiązków przez instytucje obowiązane oraz podmioty obowiązane dokonywać zgłoszeń do Rejestru.

Zmiany dotyczące instytucji obowiązanych

Do kręgu instytucji obowiązanych dodano:

• przedsiębiorstwa świadczące usługi w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych i sporządzania deklaracji podatkowych,
• przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem dziełami sztuki, przedmiotami kolekcjonerskimi i antykami oraz ich przechowywaniem,

w zakresie transakcji o wartości równej lub przekraczającej 10 000 euro.

Ustawa doprecyzowuje, że instytucje obowiązane powinny stosować środki bezpieczeństwa finansowego w stosunku do klientów, z którymi utrzymują stosunki gospodarcze, w szczególności gdy:

• doszło do zmiany uprzednio ustalonego charakteru lub okoliczności stosunków gospodarczych,
• doszło do zmiany uprzednio ustalonych danych dotyczących klienta lub beneficjenta rzeczywistego,
• instytucja obowiązana była w ciągu danego roku kalendarzowego zobowiązana na podstawie przepisów prawa do skontaktowania się z klientem w celu weryfikacji informacji dotyczących beneficjentów rzeczywistych, w szczególności gdy obowiązek taki wynikał z przepisów ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami.

Podniesiono z 50 euro do 150 euro wysokość limitu bezgotówkowych transakcji płatniczych, który upoważnia do odstąpienia od stosowania środków bezpieczeństwa finansowego.

Katalog okoliczności, które powodują zastosowanie wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego, został rozszerzony o sytuacje, gdy ma miejsce powiązanie stosunków gospodarczych lub transakcji okazjonalnej:

• z ropą naftową, bronią, metalami szlachetnymi, produktami tytoniowymi, artefaktami kulturowymi, kością słoniową, gatunkami chronionymi lub innymi przedmiotami o znaczeniu archeologicznym, historycznym, kulturowym i religijnym lub o szczególnej wartości naukowej,
• z klientem będącym obywatelem państwa trzeciego i ubiegającym się o prawo pobytu lub obywatelstwo w państwie członkowskim w zamian za transfery kapitałowe, nabycie własności lub obligacji skarbowych bądź inwestycje w podmioty o charakterze korporacyjnym w danym państwie członkowskim.

W przypadku stosunków gospodarczych lub transakcji związanych z państwem trzecim wysokiego ryzyka zidentyfikowane przez KE instytucje obowiązane będą musiały uzyskać dodatkowe informacje o kliencie i transakcji i uzyskać akceptację wyższego kierownictwa na nawiązanie lub kontynuację stosunków gospodarczych.

Instytucje obowiązane będą musiały też weryfikować, czy dane w CRBR są prawdziwe, i odnotowywać rozbieżności pomiędzy informacjami zgromadzonymi w CRBR a samodzielnie ustalonymi informacjami o beneficjencie rzeczywistym klienta, a także podejmować czynności w celu wyjaśnienia przyczyn tych rozbieżności. W razie zidentyfikowania rozbieżności konieczne będzie przekazanie do CRBR zweryfikowanej informacji wraz z uzasadnieniem i właściwą dokumentacją.

Nowy obowiązek rejestracji działalności na rzecz spółek i trustów oraz w zakresie walut wirtualnych

Działalność polegająca na:

• świadczeniu usług polegających na tworzeniu osoby prawnej,
• pełnieniu funkcji członka zarządu (lub podobnej),
• zapewnieniu siedziby lub adresu dla takiego podmiotu,
• działaniu jako powiernik trustu,
• działaniu jako osoba wykonująca prawa z akcji lub udziałów na rzecz innego podmiotu (z wyjątkiem spółek notowanych),

będzie działalnością regulowaną wpisywaną do rejestru prowadzonego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Obowiązek ten nie dotyczy radców prawnych i adwokatów.

Nowymi postanowieniami ustawy są także przepisy dotyczące działalności w obszarze walut wirtualnych. Będzie mogła być ona wykonywana wyłącznie po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych. Rejestr ten prowadzić będzie minister właściwy do spraw finansów publicznych. Niedopełnienie obowiązku dokonania wpisu będzie zagrożone karą pieniężną do wysokości 100 000 złotych. Podmioty prowadzące tę działalność będą musiały spełniać dodatkowe wymogi, w tym mieć wiedzę lub doświadczenie związane z działalnością w zakresie walut wirtualnych (ukończyć szkolenie lub kurs obejmujące prawne lub praktyczne zagadnienia związane z działalnością w zakresie walut wirtualnych) lub co najmniej przez rok wykonywać czynności w zakresie walut wirtualnych, co musi być potwierdzone odpowiednimi dokumentami.

Przepisy o rejestracji ww. działalności wejdą w życie po upływie 6 miesięcy od wejścia w życie ustawy.

Zmiany w zgłoszeniach do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych

1.    Zmiany dotyczące zgłaszania informacji

Obowiązek zgłoszenia informacji o beneficjencie rzeczywistym nałożono na:

• trusty, których powiernicy lub osoby zajmujące stanowiska równoważne (i) mają miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Polski lub (ii) nawiązują stosunki gospodarcze lub nabywają nieruchomość na terytorium Polski w imieniu i na rzecz trustu,
• spółki partnerskie,
• europejskie zgrupowania interesów gospodarczych,
• spółki europejskie,
• spółdzielnie oraz spółdzielnie europejskie,
• stowarzyszenia podlegające wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego,
• fundacje.

Rozszerzono definicję beneficjenta rzeczywistego poprzez określenie go jako każdej osoby spełniającej przesłanki ustawowe. To uściślenie ma wyeliminować wątpliwości, czy wystarczy wskazać jednego beneficjenta rzeczywistego, żeby wypełnić ustawowy obowiązek zgłoszenia informacji do Rejestru.

Wprowadzono obowiązek przekazania informacji o każdym obywatelstwie posiadanym przez beneficjenta rzeczywistego. Spółki, które już złożyły zgłoszenia, będą miały 6 miesięcy po wejściu w życie znowelizowanej ustawy na dodanie brakujących informacji o obywatelstwie.

Wprowadzono obowiązek prowadzenia rejestru działań poprzez udokumentowanie wszelkich utrudnień powodujących brak możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości beneficjenta rzeczywistego oraz wszystkich utrudnień związanych z uzasadnionymi czynnościami podejmowanymi w celu weryfikacji tożsamości beneficjenta rzeczywistego.

Przy identyfikacji beneficjenta rzeczywistego podmioty obowiązane nie będą mogły opierać się wyłącznie na informacjach zawartych w Rejestrze lub analogicznych rejestrach państw członkowskich. Będą musiały dokonywać weryfikacji zgodnie z ustawą i w oparciu o ocenę ryzyka.

Poszerzono uprawnienia do nakładania kar za niewywiązywanie się z obowiązku zgłoszenia bądź aktualizacji informacji o beneficjencie rzeczywistym na podmioty obowiązane oraz powierników lub osoby zajmujące stanowiska równoważne, mających miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub nawiązujących stosunki gospodarcze lub nabywających nieruchomość na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, na rzecz trustu.

Wprowadzono obowiązek odnotowywania rozbieżności między informacjami zebranymi przez instytucję obowiązaną a dostępnymi w Rejestrze. Instytucje obowiązane będą musiały wyjaśnić wszystkie rozbieżności, a w przypadku ich potwierdzenia – zgłosić je Ministrowi Finansów. Ten ostatni będzie mógł wszcząć postępowanie weryfikacyjne i wydać decyzję o sprostowaniu informacji.

2.    Zmiany dotyczące trustów

Zmieniono definicję beneficjenta rzeczywistego trustu poprzez:

• dodanie przesłanki posiadania statusu osoby, w której głównym interesie powstał lub działa trust, o ile nie jest możliwe określenie osób fizycznych czerpiących z tego korzyści. Jako przykład podawane są trusty, których korzyści z działalności są wypłacane na rzecz pełnoletnich dzieci założyciela trustu – do czasu osiągnięcia przez nie pełnoletniości, a także uwzględniając możliwość urodzenia się innych dzieci bądź śmierci niektórych z nich, jako beneficjentów rzeczywistych należy wskazać grupę osób, w której interesie powstał trust,
• umożliwienie uznania za beneficjenta rzeczywistego trustów osób spełniających przesłankę posiadania więcej niż 25% udziałów, sprawowania kontroli nad trustem poprzez posiadanie uprawnień określonych w ustawie o rachunkowości oraz zajmujących wyższe stanowiska kierownicze w przypadku udokumentowanego braku możliwości wskazania osób spełniających inne przesłanki. Zmiana ma wyeliminować niemożność wskazania beneficjentów rzeczywistych w sytuacji, kiedy nie ma w truście powiernika.

Wskazano 7-dniowy termin na zgłoszenie informacji liczonego od dnia:

• utworzenia trustu,
• przeniesienia siedziby lub miejsca zamieszkania powiernika trustu lub osoby zajmującej równoważne stanowisko na terytorium Polski,
• nawiązania stosunków gospodarczych lub nabycia nieruchomości na terytorium Polski, w imieniu lub na rzecz trustu przez powiernika lub osobę zajmującą równoważne stanowisko.

Informacje powinny być zaktualizowane w terminie 7 dni od zmiany informacji.

3.    Pozostałe zmiany

Beneficjenci rzeczywiści są  zobligowani do przekazania informacji niezbędnych do dokonania zgłoszenia lub jego aktualizacji w Rejestrze. Niedopełnienie tego obowiązku będzie mogło skutkować karą pieniężną w wysokości 50 tysięcy złotych, również w przypadku, kiedy w jego efekcie podmiot obowiązany zgłosi informacje niezgodne ze stanem faktycznym.

Kara pieniężna w wysokości 1 miliona złotych będzie nakładana również w przypadku podania danych niezgodnych ze stanem faktycznym.

Informacje będą przechowywane w Rejestrze przez okres 10 lat, licząc od dnia wykreślenia informacji o podmiocie obowiązanym z Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia, w którym ustał obowiązek zgłoszenia danych lub ich aktualizacji w przypadku trustów.

Danuta Pajewska, radca prawny, Daria Goliszewska, praktyka transakcji i prawa korporacyjnego kancelarii Wardyński i Wspólnicy