Zmiany w ustawie o funduszach inwestycyjnych | Co do zasady

Kończą się prace nad nowelizacją ustawy o funduszach inwestycyjnych. Wśród zmian m.in. rozszerzenie zakresu opłat w związku z dystrybucją jednostek uczestnictwa w Polsce oraz wprowadzenie jednolitych zasad dotyczących informacji reklamowych udostępnianych przez fundusze i szczegółowych reguł ochrony inwestorów w przypadku zaprzestania wprowadzania do obrotu tytułów uczestnictwa w zagranicznych funduszach na polskim rynku.

Projekt nowelizacji ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi znajduje się na ostatnich etapach prac rządowych. Zmiany mają dostosować obecnie istniejące przepisy do rozwiązań przyjętych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1160 z dnia 20 czerwca 2019 r. zmieniającej dyrektywy 2009/65/WE i 2011/61/UE w odniesieniu do transgranicznej dystrybucji prowadzonej przez przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania. Mają też umożliwić bezpośrednie stosowanie wydanego w związku z dyrektywą rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1156 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ułatwienia transgranicznej dystrybucji przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 345/2013, (UE) nr 346/2013 i (UE) nr 1286/2014.

Celem nowej regulacji jest dalsza harmonizacja rynków państw członkowskich i usunięcie pozostających pomiędzy nimi różnic i barier, które mogą utrudniać zarządzającym funduszami działanie na rynku wewnętrznym, w szczególności poprzez zapewnienie równych warunków dostępu do rynków państw członkowskich dla zarządzających z UE, oraz zniesienie ograniczeń w swobodnym przepływie jednostek uczestnictwa i udziałów w przedsiębiorstwach zbiorowego inwestowania w Unii. Jednocześnie wprowadzane zmiany mają zmierzać do wprowadzenia jednolitego systemu ochrony praw inwestorów na rynku wewnętrznym.

Termin transpozycji dyrektywy 2019/1160 do lokalnych porządków prawnych państw członkowskich upływa 2 sierpnia 2021 r.

Grupą, którą zmiany dotkną najbardziej, będą zagraniczne fundusze UCITS oraz zarządzający unijnymi funduszami AFI, których jednostki uczestnictwa dystrybuowane są w Polsce, choć część proponowanych przez ustawodawcę przepisów wpłynie również na pozycję krajowych funduszy i zarządzających. Efektem tych zmian ma być, między innymi, ujednolicenie dotychczas odmiennych wymogów dla różnych rodzajów funduszy. Poniżej przedstawiamy najważniejsze według nas obszary zmienianych regulacji.

Reklama

Przykładem obszaru uregulowanego w różny sposób dla różnych rodzajów funduszy były jak do tej pory wymogi w zakresie informacji reklamowych publikowanych przez fundusze. Rozporządzenie 2019/1156 zrywa z tą zasadą, wprowadzając jednolite uregulowania wspólne dla UCITS oraz ZAFI w zakresie informacji reklamowych, co ma zapewnić wysoki poziom ochrony inwestorów zarówno detalicznych, jak i profesjonalnych.

Zgodnie z rozporządzeniem informacje o charakterze reklamowym powinny być rozpoznawalne jako takie oraz opisywać ryzyka i zyski związane z zakupem jednostek uczestnictwa lub udziałów w funduszu inwestycyjnym. Wszystkie treści zawarte w kierowanych do inwestorów informacjach reklamowych powinny być przedstawiane w sposób rzetelny, przejrzysty i niewprowadzający w błąd. Informacje reklamowe powinny nadto określać, gdzie, jak i w jakim języku inwestorzy mogą uzyskać skrócone informacje na temat przysługujących im praw. Powinny też wyraźnie wskazywać, że zarządzający funduszem ma prawo wycofać się z uzgodnień dotyczących wprowadzania do obrotu.

Dodatkowo rozporządzenie nakłada na organy krajowe obowiązek udostępniania treści przepisów odnoszących się do zasad reklamowania funduszy na swoich stronach internetowych (wraz ze streszczeniem). Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) został obowiązany do utworzenia centralnej bazy danych zawierającej streszczenia aktów krajowych dotyczących tych wymogów. Choć unijny legislator zapewnił taką możliwość, ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie mechanizmu uprzedniej weryfikacji informacji reklamowych przekazywanych inwestorom w związku z wprowadzaniem do obrotu jednostek uczestnictwa w funduszach.

Fundusze typu UCITS

• Agent płatności i przedstawiciel

Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi dyrektywą 2019/1160 państwa członkowskie nie wymagają od funduszy typu UCITS fizycznej obecności w przyjmującym państwie członkowskim ani wyznaczenia osoby trzeciej w celu realizacji zadań przewidzianych dyrektywą (m.in. przetwarzanie zleceń subskrypcji, odkupu i umorzenia oraz dokonywanie innych płatności, pełnienie funkcji punktu kontaktowego do komunikacji z właściwymi organami i inwestorami).

W związku z tym projektowana ustawa znosi obowiązek ustanawiania przez zagraniczne fundusze typu UCITS agenta płatności oraz przedstawiciela na terytorium Polski, pozostawiając jednocześnie możliwość ustanowienia takiego agenta lub przedstawiciela, jeśli fundusz uzna to za właściwe.

• Nominee structures

Fundusze inwestycyjne UCITS obecne na polskim rynku nadal będą musiały mieć możliwość identyfikacji inwestorów końcowych bez konieczności korzystania z usług pośredników. Dotychczas jednak obowiązek ten był wyłączony w stosunku do funduszy, których jednostki uczestnictwa były dopuszczone do obrotu na polskim rynku regulowanym. Istniały wątpliwości, czy wyłączenie to powinno być rozciągnięte na tytuły uczestnictwa w funduszach notowanych na innych rynkach regulowanych funkcjonujących w Unii Europejskiej.

Nowelizacja rozwiewa tę wątpliwość – przepis zostanie doprecyzowany poprzez stwierdzenie, że wyłączenie od zakazu stosowania struktury nominee przez zagraniczne UCITS dotyczy również przypadków, w których tytuły uczestnictwa są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, czyli na rynku regulowanym w Polsce lub innych państwach członkowskich UE.

Alternatywne fundusze inwestycyjne (AFI)

• Czynności poprzedzające wprowadzanie do obrotu

Nowa regulacja wprowadza również ujednoliconą definicję czynności poprzedzających wprowadzanie do obrotu oraz określa warunki, na jakich możliwe będzie podejmowanie tych czynności. Czynności tzw. premarketingu, czyli przedstawianie informacji o koncepcji bądź strategii inwestycyjnej alternatywnego funduszu inwestycyjnego, będą mogły być kierowane wyłącznie do potencjalnych inwestorów profesjonalnych, aby sprawdzić ich zainteresowanie inwestycją w fundusz typu AFI, który nie został jeszcze ustanowiony lub nie został jeszcze zgłoszony do celów transgranicznego wprowadzania do obrotu.

Regulacja podkreśla wstępny charakter podejmowanych czynności, stanowiąc, że informacje udostępniane w ramach premarketingu nie mogą:

• stanowić wystarczającej podstawy do umożliwienia potencjalnym uczestnikom zobowiązania się do dokonania inwestycji w fundusz,
• przybierać formy formularza zapisów na prawa uczestnictwa funduszu lub podobnych dokumentów, w tym ich projektów,
• prezentować ostatecznej formy statutu lub innego dokumentu założycielskiego albo prospektu lub innego dokumentu ofertowego funduszu, który nie został jeszcze utworzony.

Jeżeli inwestor profesjonalny dokona subskrypcji jednostek uczestnictwa w funduszu w terminie 18 miesięcy od dnia rozpoczęcia czynności poprzedzających wprowadzanie do obrotu, inwestycję taką będzie trzeba uznać za wynik tych czynności, w związku z czym powinna ona podlegać mającym zastosowanie procedurom powiadamiania o zamiarze wprowadzania AFI do obrotu w danym państwie członkowskim UE.

Fundusz albo jego zarządzający będą mogli podejmować czynności poprzedzające wprowadzanie zagranicznego funduszu AFI do obrotu w Polsce bezpośrednio lub za pośrednictwem licencjonowanych podmiotów z Unii Europejskiej – firmy inwestycyjnej, agenta firmy inwestycyjnej, zagranicznej firmy inwestycyjnej, agenta zagranicznej firmy inwestycyjnej, banku, instytucji kredytowej, spółki zarządzającej oraz innego zarządzającego z UE, towarzystwa lub zarządzającego alternatywną spółką inwestycyjną. O prowadzeniu czynności premarketingu trzeba będzie zawiadomić Komisję Nadzoru Finansowego w terminie 14 dni od czasu ich rozpoczęcia.

• Rejestr unijnych AFI i AFI z siedzibą w państwach EOG

Dotychczas wpisowi do rejestru prowadzonego przez KNF podlegały fundusze typu UCITS. Na mocy przepisów projektowanej ustawy planowane jest utworzenie odrębnego rejestru notyfikowanych do dystrybucji w Polsce unijnych AFI i AFI z siedzibą w państwach EOG. Wpis do rejestru AFI będzie podlegał opłacie.

Zaprzestanie wprowadzania

Dotychczas istniał szereg wątpliwości dotyczących procedury zaprzestania wprowadzania do obrotu tytułów uczestnictwa w zagranicznych funduszach na polskim rynku regulowanym. Dotyczyły one zwłaszcza obowiązków funduszy wobec inwestorów, którzy – gdy fundusz zaprzestał działalności na rynku polskim – nie skorzystali z oferty funduszu zagranicznego, który proponował odkupienie od nich tytułów uczestnictwa.

Dyrektywa 2019/1160 przyjmuje założenie, że zaprzestanie wprowadzania do obrotu funduszy UCITS lub AFI w danym państwie członkowskim nie może ograniczać ochrony, którą są objęci inwestorzy na mocy dyrektywy UCITS oraz dyrektywy ZAFI, w szczególności w zakresie prawa dostępu do informacji na temat dalszej działalności tych funduszy.

W związku z tym projekt zmiany ustawy wprowadza szczegółowe zasady, na jakich będzie można zaprzestać wprowadzania do obrotu jednostek uczestnictwa lub udziałów zagranicznych UCITS lub AFI. Określa też obowiązki funduszu wobec inwestorów, którzy wcześniej zainwestowali w fundusz i pozostali jego uczestnikami, pomimo zaprzestania wprowadzania do obrotu jednostek danego funduszu w Polsce.

Ustawa przewiduje, że fundusz zagraniczny również po zaprzestaniu zbywania jednostek lub udziałów w Polsce będzie musiał udostępniać takim inwestorom informacje w zakresie zbliżonym do tych, które udostępniał przed zaprzestaniem wprowadzania do obrotu.

Opłaty

Szerokie zmiany nastąpią w zakresie opłat, jakie fundusze będą ponosić w związku z dystrybucją jednostek uczestnictwa w Polsce.

W szczególności rozszerzony zostanie obowiązek wnoszenia opłaty za wpis zagranicznego funduszu UCITS do rejestru funduszy zagranicznych. Wpis każdego kolejnego subfunduszu podlegającego notyfikacji będzie skutkował koniecznością poniesienia opłaty (ta sama zasada obowiązywać będzie w przypadku nowo utworzonego rejestru zagranicznych AFI).

Zarówno zagraniczne UCITS, jak i AFI zostaną też zobowiązane do wnoszenia corocznej opłaty na pokrycie kosztów nadzoru.

Monika Lutomirska, Marcin Pietkiewicz, praktyka rynków kapitałowych i inwestycji finansowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy