Zaskarżanie decyzji administracyjnych inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy | Co do zasady

Jednym ze skutków kontroli pracodawcy przez inspektora Państwowej Inspekcji Pracy może być wydanie decyzji administracyjnej. Obowiązujące przepisy przewidują szereg możliwości zaskarżania takich decyzji, ale także sporo wymogów w tym zakresie.

Inspektorzy PIP są uprawnieni do wydawania decyzji administracyjnych, mających postać nakazów i zakazów, wyłącznie w przypadkach ściśle określonych w przepisach ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. Co istotne, w niektórych przypadkach decyzja wydana przez inspektora PIP podlega z mocy prawa natychmiastowemu wykonaniu, bez względu na przysługujące pracodawcy środki zaskarżenia. Do takich decyzji należą:

• nakaz wypłaty pracownikowi należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia,
• nakaz wstrzymania prac lub działalności w razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia ludzi,
• nakaz skierowania osób do innych prac, w razie gdy zostały dopuszczone do prac wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych lub bez wymaganych kwalifikacji,
• nakaz wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń w razie bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia,
• zakaz wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi.

Do pozostałych kategorii decyzji administracyjnych, które może wydać inspektor PIP, a które nie podlegają natychmiastowemu wykonaniu, należą:

• nakaz wykonania badań i pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy,
• nakaz ustalenia przyczyn i okoliczności wypadku,
• nakaz usunięcia uchybień w razie naruszenia przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
• nakaz umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze / wykreślenia go z ewidencji / sporządzenia korekty dokonanego wpisu w ewidencji.

Powyższy katalog decyzji, do których wydawania uprawnieni są inspektorzy pracy, ma charakter wyczerpujący.

Obowiązujące przepisy ściśle określają warunki, jakim musi odpowiadać decyzja administracyjna inspektora PIP. Decyzja pisemna powinna zawierać, obok oznaczenia organu Państwowej Inspekcji Pracy, który ją wydał, daty wydania oraz oznaczenia strony lub stron, do których decyzja jest adresowana, także powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, termin usunięcia stwierdzonych uchybień oraz pouczenie o przysługujących środkach odwoławczych. Decyzja musi także zawierać uzasadnienie prawne i faktyczne, zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego.

Adresat decyzji ma obowiązek poinformować PIP o jej realizacji z upływem terminów określonych w decyzji. Mimo iż przepisy nie przewidują bezpośredniej sankcji za niedopełnienie tego obowiązku informacyjnego, niewykonanie decyzji (jeśli np. zostanie stwierdzone w toku kolejnej kontroli) stanowi podstawę do wszczęcia postępowania egzekucyjnego w administracji, bez ponownego wzywania pracodawcy do wykonania decyzji.

Pracodawca, aby uniknąć konieczności wykonania decyzji nałożonej na niego przez inspektora PIP, którą to decyzję uważa za niezgodną z prawem, powinien pojąć przewidziane do tego środki zaskarżenia.

Pierwszym z dostępnych kroków jest wniesienie odwołania od decyzji inspektora PIP. Przysługuje ono do okręgowego inspektora pracy, za pośrednictwem inspektora pracy, który decyzję wydał. Termin na wniesienie odwołania wynosi 7 dni od daty otrzymania decyzji. Wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji (chyba że jest ona natychmiast wykonalna z mocy prawa). W razie wydania decyzji o natychmiastowej wykonalności (z wyjątkiem decyzji w sprawie zapłaty wynagrodzenia) okręgowy inspektor pracy może wstrzymać jej wykonanie do czasu rozpatrzenia odwołania, jeżeli usunięto bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia ludzi.

Z odwołania ma wynikać jedynie, że strona jest niezadowolona z decyzji, organ ma bowiem w ramach kontroli instancyjnej obowiązek pełnego rozpoznania sprawy. Warto jednak w odwołaniu powołać wszelkie zarzuty stawiane wydanej przez inspektora decyzji, co z pewnością ułatwi postępowanie i zwiększy szanse na korzystne dla pracodawcy rozstrzygnięcie organu II instancji.

Organ II instancji, a więc okręgowy inspektor pracy, może utrzymać zaskarżoną decyzję w mocy lub ją uchylić i zmienić (ewentualnie umorzyć postępowanie) lub przekazać organowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W przypadku niekorzystnego dla pracodawcy rozstrzygnięcia odwołania przez organ II instancji, po wyczerpaniu tego środka zaskarżenia, pracodawca może wnieść skargę na decyzję do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Skargę wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji za pośrednictwem okręgowego inspektora pracy – inspektor przekazuje skargę sądowi wraz z aktami sprawy i swoją odpowiedzią na skargę.

Co istotne, sąd orzeka na podstawie akt sprawy – nie prowadzi nowego postępowania dowodowego, co oznacza, że wszelkie nowe okoliczności i istotne dla rozstrzygnięcia dowody pracodawca powinien powołać w toku postępowania administracyjnego przed organami PIP. Rozpoznanie sprawy odbywa się jednak na jawnej rozprawie, podczas której strony mają możliwość przedstawienia swoich stanowisk. Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, co oznacza, że wskazanie trafnych zarzutów, choć z pewnością pomocne, nie determinuje rozstrzygnięcia sprawy.

Orzeczenie wydane w wyniku skargi może mieć tylko charakter kasacyjny, a więc nie rozstrzyga sprawy merytorycznie, a jedynie uchyla decyzję zaskarżoną i przekazuje sprawę organowi do ponownego rozpoznania. Opinia prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą PIP.

Wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania decyzji. Inspektor pracy, który wydał decyzję (z urzędu lub na wniosek) lub w postępowaniu sądowym WSA (na wniosek) może wstrzymać wykonanie decyzji.

Przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego przewidują także inne, szczególne środki zaskarżenia decyzji administracyjnych, które nie są obciążone tak restrykcyjnym terminami ani nie wymagają wyczerpania drogi odwoławczej. Należą do nich wniosek o uchylenie lub zmianę decyzji (który jednak dotyczy co do zasady decyzji niewadliwych), a także wiosek o stwierdzenie nieważności decyzji (w przypadku wystąpienia którejkolwiek z przesłanek nieważności przewidzianych wyczerpująco w Kodeksie postępowania administracyjnego).

Magdalena Świtajska, Zespół Prawa Pracy kancelarii Wardyński i Wspólnicy