Zakaz stosowania tzw. klauzul "Big Four-only"
W związku z planowanymi zmianami przepisów unijnych dotyczących rynku audytorskiego klauzule umowne ograniczające możliwość wyboru firm audytorskich będą musiały zostać usunięte z umów kredytowych.
W Brukseli osiągnięte zostało porozumienie w sprawie reformy rynku audytorskiego. Do dyrektywy 2006/43/WE zostanie dodany art. 37 ust. 3 zakazujący stosowania postanowień umownych ograniczających wybór wspólników lub akcjonariuszy w zakresie powoływania firm audytorskich, celem przeprowadzenia ustawowo wymaganego audytu, poprzez wskazanie kategorii lub list firm audytorskich/audytorów.
W umowach kredytowych banki dość powszechnie stosują klauzule, w których audytorzy powoływani celem przeprowadzenia rocznego sprawozdania finansowego kredytobiorcy są definiowani za pomocą klauzuli „Big Four-only” – co oznacza konieczność powierzenia audytu jednej z firm tzw. „Wielkiej Czwórki” (Deloitte, Ernst & Young, KPMG i PwC). Wraz z wdrożeniem planowanych zmian tego typu klauzule staną się nieważne.
Jednym z celów przyświecających legislatorom unijnym jest dekoncentracja rynku audytorskiego i usunięcie barier dostępu dla małych i średnich przedsiębiorców. Jak wykazano w badaniach przeprowadzonych na potrzeby planowanej regulacji, rynek branży audytorskiej jest silnie zdominowany przez „Wielką Czwórkę”. W większości państw członkowskich „Wielka Czwórka” jest odpowiedzialna za badanie sprawozdań finansowych ponad 80% spółek giełdowych. Nawet jeżeli procent ten w zakresie spółek nienotowanych jest niższy, udziały w rynku pozostają w znaczącej części podzielone pomiędzy kilka międzynarodowych korporacji.
Na tym tle powstaje istotne pytanie, jak traktowane będą klauzule, również często spotkane w obrocie kredytowym, które wprawdzie nie ograniczają wyboru kredytobiorcy do konkretnych list czy kategorii firm audytorskich, jednak każdorazowy wybór takiego podmiotu wymaga uprzedniej zgody banku. W praktyce tego typu uzależnienie wyboru audytora od woli banku może faktycznie ograniczać bądź nawet całkowicie wyłączyć wolny wybór kredytobiorcy, a tym samym skutecznie zablokować dostęp do rynku dla zainteresowanych podmiotów. Mając na względzie ratio legis planowanej regulacji, należy stwierdzić, że kwestionowane będą również takie klauzule, które jedynie pośrednio będą ograniczały wybór firmy audytorskiej.
Odebranie bankom możliwości powierzenia zaufanym firmom audytorskim badań sprawozdań finansowych kredytowanych podmiotów ma być rekompensowane przepisami mającymi wpłynąć na podniesienie jakości usług audytorskich oraz zwiększeniem niezależności audytorów – takie są bowiem główne założenia planowanej reformy. Co szczególnie istotne, z punktu widzenia międzynarodowego obrotu, nowe przepisy mają wprowadzać system ułatwiający uznawanie uprawnień firm audytorskich, zatwierdzonych zgodnie z prawem jednego z państw członkowskich w innych państwach członkowskich, a także usprawnić krajowy nadzór nad rynkiem audytorskim oraz współpracę organów nadzoru na poziomie unijnym.
Planowane zmiany mają być poddane pod głosowanie Parlamentu Europejskiego i Rady UE jeszcze w bieżącym półroczu. Od momentu wejścia w życie dyrektywy państwa członkowskie będą zobligowane do dokonania w ciągu 2 lat transpozycji jej postanowień do krajowych porządków prawnych. Przez ten okres obowiązujące klauzule pozostaną w mocy.
Klauzule ograniczające wybór firmy audytorskiej do Wielkiej Czwórki lub uzależniające ten wybór od zgody banku odnajdziemy również we wzorcowej dokumentacji kredytowej rekomendowanej przez Loan Market Association (LMA). Jeżeli zakaz wejdzie w życie, konieczne będzie usunięcie tego typu klauzul z umów kredytowych. Organizacja jednak wstrzymuje się z dokonywaniem zmian we wzorcach do czasu ogłoszenia ostatecznego kształtu planowanej reformy.
Łukasz Szegda, Marta Stachurska, praktyka bankowości i finansowania projektów kancelarii Wardyński i Wspólnicy
