Zakaz konkurencji w praktyce
Lepiej jest, jeśli zakres zakazu konkurencji jest dostosowany do stanowiska pracy.
Zgodnie z artykułem 1011 oraz 1012 Kodeksu pracy pracodawca oraz pracownik mogą zawrzeć umowę, zgodnie z którą – w zakresie określonym w tej umowie – pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Z pracownikiem, który miał w okresie zatrudnienia dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, można również zawrzeć umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy.
W praktyce obserwujemy, że firmy często stosują jeden szablon umowy o zakazie konkurencji, w którym zakres tegoż zakazu sformułowany jest jednakowo, niezależnie od stanowiska pracy pracownika objętego takim zakazem. Jednakże dla uniknięcia wszelkich wątpliwości interpretacyjnych umowa o zakazie konkurencji powinna być dostosowana do stanowiska, jakie zajmuje pracownik objęty takim zakazem.
W pierwszej kolejności należy podkreślić, że zakres zakazu konkurencji jest elementem istotnym umowy o zakazie konkurencji i jego brak bądź nieprawidłowe określenie może w pewnych okolicznościach powodować nawet nieważność takiej umowy. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 19 maja 2004 roku (I PK 534/03) zakaz konkurencji powinien być skonkretyzowany. Oznacza to, że nie powinien on być ograniczony jedynie do formuły, jaką posługuje się Kodeks pracy, nie powinien również odwoływać się tylko ogólnie do przedmiotu działalności pracodawcy. Pracodawca i pracownik muszą porozumieć się co do zakresu przedmiotu działalności konkurencyjnej ograniczającej pracownika, dopasowując tenże zakres do stanowiska pracownika.
Co ważne, zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 2 grudnia 2010 (II PK 134/10), zakaz konkurencji należy określić tak, aby były pracownik – bez nadmiernego wysiłku i w oparciu o dostępne mu dane – był w stanie ustalić zakres obowiązków nałożonych na niego klauzulą konkurencyjną. Pracodawca nie może bowiem pozostawiać pracownika w niepewności co do tego, jaki jest zakres związania go zakazem prowadzenia działalności konkurencyjnej.
Pracownicy zatrudnieni na niższych stanowiskach w firmie powinni mieć stosunkowo dokładnie opisany zakres zakazu konkurencji, zaś osoby piastujące kierownicze stanowiska zakaz ten mogą mieć sprecyzowany w sposób bardziej ogólny. Przyjmuje się bowiem, że uszczegółowienie takiego zakazu w przypadku osób na stanowiskach kierowniczych groziłoby niebezpieczeństwem pominięcia istotnych pól działalności, co z kolei mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.
Adam Brzeziński, Zespół Prawa Pracy kancelarii Wardyński i Wspólnicy