Wchodzi w życie Konstytucja Biznesu | Co do zasady

Trzy uchylone, 189 zmienionych i pięć nowych ustaw, a wśród nich jedna z preambułą. Oto Konstytucja Biznesu, czyli pakiet przepisów dotyczących działalności gospodarczej w Polsce. Większość z nich wchodzi w życie już za kilka dni.

30 kwietnia 2018 r. wchodzi w życie pięć ustaw dotyczących działalności gospodarczej, składających się na tak zwaną Konstytucję Biznesu:

• ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców,
• ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy,
• ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców,
• ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej.

Ponadto z tym dniem tracą moc:

• ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej,
• ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne.

30 kwietnia 2018 r. podstawowym aktem prawnym dla przedsiębiorców staje się ustawa – Prawo przedsiębiorców, w której są zawarte zasady podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej w Polsce, a także prawa i obowiązki przedsiębiorców oraz zadania organów władzy publicznej. Ustawa ma na celu nie tylko uporządkowanie otoczenia prawnego biznesu, ale również utworzenie pewnych nowych instytucji prawnych służących rozwojowi działalności gospodarczej. Poniżej opisujemy wybrane zagadnienia, które nowe przepisy zmieniają bądź wprowadzają.

Działalność nieewidencjonowana i ulga na start

Nowością w Konstytucji Biznesu jest instytucja tak zwanej działalności nieewidencjonowanej, o której stanowi art. 5 ustawy – Prawo przedsiębiorców. Zgodnie z tym przepisem działalnością gospodarczą nie jest wykonywana przez osobę fizyczną działalność, z której przychód nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, czyli w 2018 r. kwoty 1 050 zł brutto. Działalność nieewidencjonowaną mogą prowadzić jednak tylko osoby fizyczne, które nie wykonywały działalności gospodarczej w okresie ostatnich 60 miesięcy. Prowadzenie działalności nieewidencjonowanej nie jest ponadto możliwe w zakresie działalności wykonywanej w ramach umowy spółki cywilnej.

Osoba prowadząca działalność nieewidencjonowaną nie musi być zarejestrowana w CEIDG i nie spoczywa na niej obowiązek uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne. Takich składek nie muszą również płacić początkujący przedsiębiorcy dzięki tak zwanej uldze na start, która przysługuje przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Z ulgi tej na zasadzie dobrowolności mogą skorzystać osoby fizyczne rozpoczynające działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmujące ją ponownie po co najmniej 60 miesiącach przerwy od dnia zawieszenia lub zakończenia działalności. Tu jednak należy pamiętać, że owa działalność nie może być wykonywana na rzecz byłego pracodawcy.

Prokurent w CEIDG

Jedną z ważniejszych zmian jest umożliwienie przedsiębiorcom będącym osobami fizycznymi udzielania prokury i zamieszczania informacji o prokurencie w systemie teleinformatycznym CEIDG. Omawiana kwestia od lat była przedmiotem dyskusji w piśmiennictwie. Teraz, za sprawą nowej regulacji, możliwość ustanawiania prokurentów przez przedsiębiorców wpisanych do CEIDG została wyraźnie i wprost dopuszczona (szerzej na temat prokury piszemy tutaj).

Formy reglamentacji działalności gospodarczej

Konstytucja Biznesu porządkuje i modyfikuje formy reglamentacji działalności gospodarczej, pozostawiając koncesje, zezwolenia i wpisy do rejestrów działalności regulowanej, a likwidując zgody i licencje. W ustawie – Prawo przedsiębiorców są uregulowane tylko podstawowe kwestie związane z reglamentacją działalności gospodarczej. Szczegółowe zagadnienia dotyczące koncesji, zezwoleń i wpisów do rejestrów działalności regulowanej są unormowane w ustawach odrębnych.

W zakresie znoszonych form reglamentacji działalności, czyli zgód i licencji, istotną rolę odgrywają przepisy przejściowe. Dotychczas udzielone zgody na wykonywanie działalności gospodarczej stają się zezwoleniami. Jako zezwolenia są też rozumiane licencje – chociaż zarówno w ustawie o transporcie drogowym, jak i w ustawie o transporcie kolejowym wciąż używany jest termin „licencja”. Ponadto otrzymane przed wejściem w życie Konstytucji Biznesu koncesje, promesy koncesji czy promesy zmian koncesji, zezwolenia oraz licencje zachowują ważność (szerzej na temat działalności regulowanej piszemy tutaj).

Zmiany dla przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych

Podejmowanie i wykonywanie w Polsce działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne oraz prowadzenie transgranicznej działalności usługowej, a także tworzenie oddziałów i przedstawicielstw przez przedsiębiorców zagranicznych zostało unormowane w nowym akcie prawnym: ustawie o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium RP. Kilka zmian dotyczy między innymi działalności za pośrednictwem przedstawicielstwa, a więc tej formy aktywności, która obejmuje tylko działania w zakresie promocji i reklamy przedsiębiorcy zagranicznego.

Po pierwsze, wpis do rejestru przedstawicielstw jest dokonywany na dwa lata – z możliwością przedłużenia go na wniosek przedsiębiorcy zagranicznego na kolejne dwuletnie okresy (do 30 kwietnia 2018 r. nie ma ograniczeń czasowych ważności wpisu do rejestru). Po drugie, ustawodawca wprowadza obowiązek dołączenia do wniosku o wpis do rejestru przedstawicielstw dokumentu potwierdzającego upoważnienie osoby wskazanej we wniosku do reprezentowania danego przedsiębiorcy zagranicznego wraz z potwierdzeniem przyjęcia upoważnienia przez tę osobę. Z kolei wraz z wnioskiem o wpis nie trzeba przedkładać uwierzytelnionej kopii dokumentu uprawniającego przedsiębiorcę zagranicznego do wykorzystywania nieruchomości jako siedziby głównej przedstawicielstwa, co jednak nie zmienia faktu, że przedsiębiorca zagraniczny wciąż jest zobowiązany posiadać tytuł prawny do takiej nieruchomości (szerzej na temat zmian dla przedsiębiorców zagranicznych piszemy tutaj).

Katalog zasad dla przedsiębiorców i organów

W rozdziale 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców znajduje się katalog głównych zasad odnoszących się do przedsiębiorców oraz organów władzy publicznej. Wskazane tam reguły co do zasady obowiązują od dawna, jako że bezpośrednio bądź pośrednio wynikają z przepisów Konstytucji. Niemniej zgodnie z uzasadnieniem projektodawcy przepisów wyliczenie zasad w jednym miejscu ma spełniać funkcję informacyjną, porządkującą i zwiększającą świadomość prawną. Katalog zasad odnoszących się do działalności gospodarczej powinien także wyznaczać kierunki interpretacji przepisów dla organów stosujących prawo.

Wśród zasad dla przedsiębiorców i organów władzy publicznej są między innymi zasada wolności gospodarczej, zasada „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone”, zasada domniemania uczciwości przedsiębiorcy, zasada usuwania wątpliwości na korzyść przedsiębiorcy, zasada pogłębiania zaufania przedsiębiorców do organów władzy publicznej, zasada proporcjonalności oraz zasada udzielania informacji.

Utrwalona praktyka interpretacyjna i objaśnienia prawne

Nową instytucją w ustawie – Prawo przedsiębiorców jest utrwalona praktyka interpretacyjna, którą powyższy akt prawny definiuje jako: „wyjaśnienia co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, dominujące w wydawanych w takich samych stanach faktycznych oraz takim samym stanie prawnym – w trakcie danego okresu rozliczeniowego oraz w okresie 12 miesięcy przed rozpoczęciem okresu rozliczeniowego – interpretacjach indywidualnych” (art. 35 ust. 4 ustawy – Prawo przedsiębiorców).

W zakresie, w jakim przedsiębiorca zastosuje się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, nie może zostać obciążony sankcjami finansowymi, administracyjnymi lub karami ani daninami w wyższej wysokości, niż wynika to z tej utrwalonej praktyki interpretacyjnej. Wskazana zasada dotyczy również zastosowania się do interpretacji indywidualnych lub objaśnień prawnych. Te ostatnie stanowią kolejne novum wprowadzane przez ustawę – Prawo przedsiębiorców. Objaśnieniami prawnymi są wyjaśnienia regulacji normujących działalność gospodarczą, które będą odnosić się do ich praktycznego stosowania. Objaśnienia mają być wydawane z urzędu albo na wniosek Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców przez właściwych ministrów oraz określone organy w zakresie ich właściwości.

Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców

Następną nowością jest wspomniany Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców, który przede wszystkim ma stać na straży praw mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców. Zadania Rzecznika obejmują między innymi opiniowanie projektów aktów prawnych, pomaganie przy organizacji mediacji pomiędzy przedsiębiorcami a organami administracji publicznej, a także współpracowanie na przykład z organizacjami pozarządowymi czy stowarzyszeniami. Rzecznik ma także kompetencje do wnoszenia skargi nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego, zwracania się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnoszenia skarg i skarg kasacyjnych do sądów administracyjnych oraz uczestniczenia w postępowaniach przed tymi sądami. Może podejmować owe inicjatywy jednak tylko w takim zakresie, w jakim służą ochronie praw przedsiębiorców.

Inne zmiany

Wskazane powyżej przykłady to nie wszystkie zmiany wprowadzane przez pakiet ustaw składających się na Konstytucję Biznesu. Nowe regulacje odnoszą się również do takich kwestii jak: zawieszenie działalności gospodarczej, numer REGON (szerzej tutaj), utworzenie Punktu Informacji dla Przedsiębiorcy i wiele innych. Ponadto warto zwrócić uwagę, że niektóre modyfikacje przewidziane w Konstytucji Biznesu dotyczą nie tylko przedsiębiorców, ale ogółu osób. Między innymi ustawa – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców zmienia jeden z przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego w celu usprawnienia postępowań administracyjnych. W sytuacji gdy przemawia za tym interes strony i żaden z przepisów nie stoi na przeszkodzie, od 30 kwietnia 2018 r. sprawy w postępowaniu administracyjnym mogą być załatwiane ustnie, telefonicznie, za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub innych środków łączności. Do 30 kwietnia 2018 r. w takim przypadku alternatywą dla podstawowych form załatwiania spraw (formy pisemnej lub formy dokumentu elektronicznego) pozostaje tylko załatwienie sprawy ustnie.

Podsumowanie

Ustawa – Prawo przedsiębiorców i inne ustawy Konstytucji Biznesu wprowadzają szereg nowych instytucji oraz dokonują licznych modyfikacji dotychczas istniejących rozwiązań prawnych dotyczących działalności gospodarczej w Polsce. Pełna ocena ich wpływu na otoczenie biznesowe będzie możliwa dopiero po pewnym czasie obowiązywania nowych regulacji, zwłaszcza że na zaimplementowanie niektórych zmian trzeba będzie poczekać. Na przykład Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców może zostać powołany na pierwszą kadencję w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie Konstytucji Biznesu, co oznacza, że możemy nieprędko się dowiedzieć, w jakim zakresie Rzecznik będzie korzystał z przysługujących mu kompetencji.

Nie wszystkie rozwiązania z Konstytucji Biznesu są rewolucyjne. Część z nich ma charakter wyłącznie porządkujący dotychczasowy stan prawny. Pewne inicjatywy należy ocenić pozytywnie – na przykład umożliwienie przedsiębiorcom wpisanym do CEIDG udzielania prokury. Dobrym pomysłem jest też wyeliminowanie z podstawowego aktu prawnego odnoszącego się do przedsiębiorców (czyli od 30 kwietnia 2018 r.: ustawy – Prawo przedsiębiorców) pewnych przepisów o charakterze ściśle technicznym, które do tej pory można było odnaleźć w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, i przeniesienie ich do innych aktów prawnych.

Julia Dolna, praktyka transakcji i prawa korporacyjnego kancelarii Wardyński i Wspólnicy