Ważne zmiany w ustawie o odpadach | Co do zasady

Rozpoczęły się rządowe prace nad projektem ustawy o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw. Przepisy powstały w odpowiedzi na niepokojące doniesienia o nielegalnie sprowadzanych do Polski odpadach oraz niebezpiecznych pożarach składowisk odpadów, o czym media informowały w ostatnich tygodniach.

Proponowane zmiany mają na celu ograniczenie naruszeń, których dopuszczają się przedsiębiorcy w procesie gospodarowania odpadami. Intencją projektodawcy jest m.in zaostrzenie wymogów formalnych związanych z uzyskiwaniem zezwoleń odpadowych, zmiana zasad magazynowania odpadów, przyznanie dodatkowych kompetencji Państwowej Straży Pożarnej, a także zaostrzenie sankcji karnych dla naruszających przepisy. Zmianie ulegnie również ustawa Prawo ochrony środowiska w zakresie pozwoleń zintegrowanych, a także pozwoleń na wytwarzanie odpadów. Uzyskanie zezwoleń będzie trudniejsze, a konsekwencje naruszeń bardziej dotkliwe.

Nowe wymogi dla wydania zezwolenia

Ubiegający się o wydanie zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów będą musieli dostarczyć do organu, poza dokumentami dotychczas wymaganymi, także operat przeciwpożarowy oraz dokument potwierdzający ustanowienie zabezpieczenia roszczeń. Operat będzie mógł zostać sporządzony jedynie przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach, tj. rzeczoznawców do spraw zabezpieczeń pożarowych. Zabezpieczenie roszczeń na wypadek konieczności pokrycia kosztów wykonania zastępczego decyzji nakazującej usunięcie odpadów będzie mogło przyjąć formę depozytu, gwarancji bankowej, gwarancji ubezpieczeniowej bądź umowy ubezpieczenia. Wysokość zabezpieczenia będzie zależeć od łącznej masy odpadów, która zgodnie z treścią zezwolenia może być magazynowana w danej instalacji (obiekcie). Zabezpieczenie będzie musiało być utrzymywane przez cały okres obowiązywania zezwolenia. Takie rozwiązanie ma zmniejszyć koszty egzekucji administracyjnych ponoszonych przez Skarb Państwa w związku z usuwaniem skutków nieprawidłowości w gospodarowaniu odpadami.

Poza dokumentem potwierdzającym zabezpieczenie roszczeń, wnioskodawca będzie zobowiązany do przedłożenia stosownych zaświadczeń o niekaralności za przestępstwa przeciwko środowisku. W przypadku osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych obowiązek złożenia zaświadczeń o niekaralności obejmie nie tylko członków zarządu, ale i wspólników. Osoby skazane za przestępstwa przeciwko środowisku nie będą mogły prowadzić działalności związanej z gospodarowaniem odpadami ani wchodzić w skład organów podmiotów, które taką działalność prowadzą.

Wniosek o wydanie zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów będzie musiał zawierać nie tylko wskazanie miejsca i sposobu magazynowania oraz rodzaju magazynowanych odpadów, jak to miało miejsce dotychczas, ale także określenie maksymalnej masy poszczególnych rodzajów odpadów oraz maksymalnej łącznej masy wszystkich odpadów, które mogą być składowane jednocześnie. Wymagane będzie również wskazanie całkowitej pojemności instalacji bądź innego miejsca magazynowania odpadów.

Kontrola Straży Pożarnej

Wydanie zezwolenia na zbieranie bądź zezwolenia na przetwarzanie odpadów poprzedzi obligatoryjna kontrola instalacji (obiektu budowlanego) przeprowadzona przez komendanta powiatowego (miejskiego) Powiatowej Straży Pożarnej. Po jej przeprowadzeniu kontrolujący wyda postanowienie w przedmiocie spełnienia wymogów przewidzianych w przepisach o ochronie przeciwpożarowej. Negatywna opinia komendanta powiatowego (miejskiego) Powiatowej Straży Pożarnej spowoduje, że organ właściwy odmówi wydania zezwolenia. Dzięki temu magazynowanie czy składowanie odpadów ma odbywać się jedynie w miejscach, które zapewnią odpowiedni poziom bezpieczeństwa przeciwpożarowego. W przypadku zezwoleń na zbieranie odpadów niebezpiecznych oraz zezwoleń na przetwarzanie odpadów niebezpiecznych istotnym novum ma być konieczność wykazania się prawem własności do terenu, na którym ma odbywać się gospodarowanie odpadami.

Zmienione zasady magazynowania odpadów

Magazynowanie odpadów to zgodnie z definicją ustawową czasowe przechowywanie odpadów obejmujące m.in. wstępne magazynowanie odpadów przez ich wytwórcę oraz tymczasowe magazynowanie odpadów przez prowadzącego zbieranie odpadów. Ustawodawca planuje istotnie znowelizować przepisy w powyższym zakresie. Określona zostanie dopuszczalna masa odpadów, którą przedsiębiorca będzie mógł magazynować w ramach jednej instalacji (lub innego miejsca magazynowania). Łączna masa wszystkich odpadów nie będzie mogła przekroczyć połowy całkowitej pojemności instalacji. Projektodawca proponuje modyfikację dopuszczalnego czasu magazynowania odpadów poprzez skrócenie obowiązującego obecnie trzyletniego okresu do jednego roku. Co więcej na magazynującego odpady nałożony zostanie obowiązek wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania odpadów oraz właściwego zabezpieczenia i przechowywania zapisu obrazu z tego systemu.

Nowa właściwość organów

Zmieni się właściwość organów wydających zezwolenia na gospodarowanie odpadami. Projektodawca proponuje, aby uprawnienia starostów do wydawania zezwoleń na zbieranie odpadów w przypadku, gdy pojemność instalacji bądź innego miejsca magazynowania odpadów przekroczy 3 000 ton na rok, zostały przekazane marszałkom województw.

Surowsze sankcje

W zakresie sankcji administracyjnych projektodawca proponuje wprowadzenie minimalnych kwot kar pieniężnych, jakie mogą zostać wymierzone za zbieranie lub przetwarzanie odpadów bez wymaganego zezwolenia, a także za gospodarowanie odpadami niezgodnie z treścią posiadanego zezwolenia. Zmiany wprowadzone zostaną także do ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, o czym piszemy tutaj. Minimalna kwota kary, która będzie mogła zostać wymierzona za działanie bez zezwolenia, wyniesie 10 000 zł, natomiast w przypadku działania niezgodnie z treścią zezwolenia – 1 000 zł. W obydwu przypadkach maksymalna kwota sankcji wyniesie 1 000 000 zł. Ponowne naruszenie przepisów będzie sankcjonowane w szczególny sposób. Intencją ustawodawcy jest, aby kary pieniężne wymierzane „recydywistom” wynosiły dwukrotność kwot wskazanych powyżej. Wymierzając karę, organy będą uwzględniać ilość odpadów, ich właściwości, a także okoliczności uprzedniego naruszenia przepisów ustawy o odpadach. Szczegółowy sposób obliczania wysokości kary określony zostanie w załączniku do ustawy.

Przepisy intertemporalne – wygaśnięcie dotychczasowych pozwoleń

Ustawodawca proponuje, aby do postępowań w przedmiocie wydania zezwolenia na zbieranie odpadów, a także zezwolenia na przetwarzanie odpadów, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, stosowane były przepisy nowe. Podmioty, które w dniu wejścia w życie ustawy będą posiadać zezwolenia na zbieranie odpadów lub na przetwarzanie odpadów, zobowiązane będą do ustanowienia zabezpieczenia roszczeń i dokonania odpowiednio wpłaty na rachunek lub złożenia zabezpieczenia w formie gwarancji bankowej, gwarancji ubezpieczeniowej lub umowy ubezpieczeniowej w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej. Niedopełnienie tego obowiązku skutkować będzie wygaśnięciem zezwoleń. Zezwolenia obejmujące zbieranie odpadów oraz zezwolenia na przetwarzanie odpadów zachowają ważność na czas, na jaki zostały wydane, jednak nie dłużej niż 24 miesiące od dnia wejścia w życie ustawy. Sama ustawa ma wejść w życie 14 dni od dnia jej ogłoszenia, poza przepisami dotyczącymi obowiązku wizyjnej kontroli magazynowanych odpadów, które wejdą w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia.

Podsumowanie

Projektowane zmiany najdotkliwiej odczują przedsiębiorcy. Ustawodawca znacząco rozszerzy zakres wymagań koniecznych do uzyskania zezwoleń odpadowych i zaostrzy grożące sankcje administracyjne. Nie sposób jednak ocenić na obecnym etapie legislacyjnym, czy projektowane zmiany rzeczywiście przełożą się na zmniejszenie naruszeń przepisów ustawy o odpadach.

Szczególne problemy praktyczne może wywołać konieczność zastosowania nowych przepisów do już wszczętych postępowań w przedmiocie wydania zezwoleń, przede wszystkim z uwagi na nowe wymogi formalne, a także zmianę właściwości organów.

Nina Kuśnierkiewicz, praktyka prawa ochrony środowiska oraz praktyka transakcji i prawa korporacyjnego kancelarii Wardyński i Wspólnicy