Urzędowe procedury ograniczenia poboru gazu naturalnego | Co do zasady

W ciągu ostatnich kilku miesięcy rynek gazu ziemnego w Polsce i Europie dotknęły historyczne wahania cen, a sytuacja w Ukrainie każe nam zwrócić uwagę na aspekt ciągłości dostaw gazu z zagranicy. W kontekście zapewnienia bezpieczeństwa dostaw gazu do odbiorców końcowych zwracamy uwagę na potencjalną możliwość wprowadzenia ograniczeń w poborze gazu ziemnego.

Uzasadnieniem ograniczeń mogą być nakładające się czynniki technologiczne i ekonomiczne. Od strony technologicznej konieczne jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania systemu gazowego w związku ze zmniejszonymi dostawami surowca i niskim stanem zapełnienia magazynów gazowych w Europie. Z kolei od strony ekonomicznej mamy do czynienia z wysokimi cenami gazu ziemnego na europejskich rynkach.

Dlatego w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa czy nieprzewidzianego wzrostu zużycia gazu ziemnego przez odbiorców  Rada Ministrów – korzystając z uprawnień, jakie daje jej ustawa o zapasach¹ oraz wydane na jej podstawie rozporządzenie² – może wprowadzić tzw. stopnie zasilania dla gazu ziemnego. W uproszczeniu należy przez to rozumieć możliwość odgórnego narzucenia ograniczeń w poborze gazu ziemnego.

Jakich odbiorców mogą dotyczyć ograniczenia w poborze gazu ziemnego?

Wyłącznie wybrani przedsiębiorcy mogą zostać zobligowani do znaczącego obniżenia swojego zapotrzebowania na gaz ziemny. Ograniczenia mogą dotknąć przede wszystkim przedsiębiorców, w przypadku których zamówiona moc umowna przekracza 710 kWh/h. Przewiduje się jednak złagodzenie tego mechanizmu w przypadku grupy podmiotów zajmujących się szeroko rozumianą działalnością użyteczności publicznej.

Opisane ograniczenia wprowadza się w zależności od „intensywności” zagrożenia dla rynku gazu ziemnego. Ma ona bezpośrednie przełożenie na wielkość ograniczeń, które określa się jako stopnie zasilania, od pierwszego do dwunastego, zgodnie z następującymi zasadami.

Jak widać, nie można wykluczyć wprowadzenia całkowitego braku możliwości pobierania paliwa gazowego przez danego przedsiębiorcę.

Kto zarządza wprowadzenie stopni zasilania?

Wprowadzenie stopni zasilania jest procedurą sformalizowaną. Minister ds. energii składa formalny wniosek do Rady Ministrów, która w drodze rozporządzenia może wprowadzić określone stopnie zasilania, kierując się znaczeniem odbiorców dla gospodarki i funkcjonowania państwa.

Plany wprowadzania ograniczeń

Z punktu widzenia każdego z przedsiębiorców najważniejsze są jednak tzw. indywidualne plany wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu gazu ziemnego. To właśnie na podstawie danych ujętych w tych dokumentach przedsiębiorcy powinni wywodzić swoje obowiązki.

Plany, opracowywane przez operatorów systemów dystrybucyjnych, określają maksymalne godzinowe i dobowe ilości poboru gazu ziemnego przez poszczególnych odbiorców przyłączonych do sieci tych operatorów, dla wybranych stopni zasilania. Co istotne, przedsiębiorcy mają obowiązek corocznie informować operatora o minimalnej ilości gazu ziemnego koniecznej do poboru w 10. stopniu zasilania. Dopiero wówczas operatorzy mogą określić wartości zużycia gazu ziemnego odpowiadające danym stopniom zasilania.

Sankcje za niedostosowanie się do ograniczeń w poborze gazu ziemnego

Niedostosowanie się do wprowadzonych ograniczeń naraża przedsiębiorstwo na konieczność poniesienia znaczącej kary pieniężnej obliczanej w stosunku do ilości pobranego gazu ziemnego.

Ostatnio mechanizm ograniczeń został wprowadzony w 2015 roku. Wprawdzie wówczas dotyczył on ograniczeń w dostawie i poborze energii elektrycznej, jednak mechanizm ten jest w dużym stopniu analogiczny do rynku gazu ziemnego. Wielu przedsiębiorców, nie mając świadomości wprowadzonych mechanizmów, nie dostosowało wówczas swojego zużycia do możliwości poboru energii. Konsekwencją było wszczęcie z urzędu postępowań administracyjnych wobec kilku (jeśli nie kilkunastu) tysięcy podmiotów. Postępowania te zmierzały do wymierzenia kary pieniężnej za niedostosowanie się do wprowadzonych ograniczeń. W pojedynczych przypadkach nałożone kary pieniężne sięgały nawet kilku milionów złotych. Z naszego doświadczenia wynika, że w sytuacji ograniczania dostaw gazu ziemnego Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (organ właściwy do nałożenia wskazanej kary) może stosować rygorystyczne podejście do karania przedsiębiorców, gdyby nie ograniczyli oni poboru gazu ziemnego.

Jak mogą się chronić przedsiębiorcy?

Mechanizm wprowadzania ograniczeń cechuje się daleko idącym anachronizmem. Przedsiębiorcy mogą zostać zaskoczeni wprowadzonymi ograniczeniami, a przez to narazić się na dotkliwe kary pieniężne. Mogą jednak uchronić się przed negatywnymi skutkami omawianych ograniczeń, podejmując szereg działań zabezpieczających. Możemy je umownie podzielić na wyprzedzające i doraźne.

Każdy z uczestników rynku energii – odbiorców paliwa gazowego – powinien umieścić w swoim biznesplanie bądź specjalnych procedurach mechanizmy umożliwiające możliwie najlepsze zabezpieczenie swojego przedsiębiorstwa przed negatywnymi skutkami potencjalnych ograniczeń w poborze gazu ziemnego.

Igor Hanas, adwokat, Łukasz Bondaruk, adwokat, praktyka energetyczna kancelarii Wardyński i Wspólnicy