Umowa o wniesienie aportu do spółki z o.o. | Co do zasady

Atrakcyjność spółek kapitałowych przejawia się przede wszystkim w braku odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. Spółki takie odpowiadają zatem, co do zasady, jedynie własnym majątkiem.

Majątkiem spółki kapitałowej jest zaś w pierwszej kolejności wszelkie mienie wniesione do tej spółki przez wspólników tytułem wkładu – bądź to przy zawiązaniu spółki, bądź też w ramach pokrycia podwyższonego kapitału zakładowego.

Prawidłowe wniesienie wkładu do spółki kapitałowej, w szczególności do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, wiąże się w praktyce z pewnymi trudnościami, które, jak dotąd, nie zostały jednoznacznie rozstrzygnięte w doktrynie ani w orzecznictwie. Dotyczy to zwłaszcza wkładów niepieniężnych (aportów).

Stosunkowo najmniej wątpliwości budzi obecnie wniesienie wkładów przy zawiązaniu spółki (pod rządami Kodeksu handlowego były w tym zakresie pewne wątpliwości, wynikające głównie z braku jednoznacznej regulacji w zakresie podmiotowości prawnej spółki w okresie pomiędzy zawiązaniem spółki a jej rejestracją). Każda spółka handlowa powstaje w wyniku umowy zawartej pomiędzy jej wspólnikami. U podstaw zobowiązania wspólników tworzących spółkę leży zatem stosunek umowny, wynikający z zawarcia umowy spółki. Jednym z obligatoryjnych elementów takiej umowy jest zobowiązanie każdego ze wspólników do wniesienia wkładu do spółki.

Zgodnie z ogólnymi regułami prawa cywilnego, znajdującymi zastosowanie także na gruncie prawa handlowego, umowy zobowiązujące mają tzw. podwójny skutek (art. 155 k.c.). Polega on na tym, że umowa zobowiązująca do rozporządzenia określonym prawem przenosi to prawo na nabywcę. Przykładowo, umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zobowiązująca wspólników do wniesienia określonego wkładu do tej spółki przenosi ten wkład na spółkę, chyba że inaczej zastrzeżono w umowie albo gdy przedmiotem wkładu są rzeczy oznaczone jedynie co do gatunku albo rzeczy przyszłe.

Zdecydowanie bardziej skomplikowana jest ocena prawna sposobu wnoszenia wkładów na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. W praktyce bardzo często poprzestaje się w tym zakresie na podjęciu uchwały zgromadzenia wspólników spółki o podwyższeniu kapitału zakładowego oraz na złożeniu przez wspólnika, wnoszącego taki wkład, oświadczenia o objęciu udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym spółki. Taka praktyka zgodna jest z poglądem prezentowanym przez niektórych autorów doktryny.

Należy zauważyć, że zmiana umowy spółki następuje nie w drodze aneksu do umowy pierwotnej, ale w drodze stosownej uchwały zgromadzenia wspólników spółki. Warto również zwrócić uwagę na dopuszczoną w Kodeksie spółek handlowych (i znaną również na gruncie Kodeksu handlowego) konstrukcję podwyższenia kapitału zakładowego na podstawie „zwykłej” uchwały wspólników, tzn. bez zmiany umowy spółki. Podwyższenie kapitału zakładowego następuje zatem wyłącznie na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników, natomiast zobowiązanie do wniesienia wkładu na pokrycie podwyższanego kapitału zakładowego wynika z oświadczenia wspólnika o objęciu udziałów. Oświadczenie takie, zgodnie z dominującym poglądem, uważane jest za jednostronną czynność prawną.

Przy takim założeniu zobowiązanie wspólnika do wniesienia wkładu na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie ma swego źródła w umowie, a jedynie w uchwale zgromadzenia wspólników o podwyższeniu kapitału zakładowego oraz w oświadczeniu wspólnika o objęciu udziałów. Przy takiej interpretacji zobowiązanie wspólnika do wniesienia wkładu na pokrycie podwyższanego kapitału zakładowego spółki nie mogłoby jednocześnie skutkować przeniesieniem wkładu na spółkę. Jak wynika bowiem z ogólnej reguły wyrażonej w art. 155 k.c., podwójny skutek jest wywoływany jedynie przez zobowiązanie umowne.

Oparcie dla przedstawionego powyżej poglądu można znaleźć w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego. Tytułem przykładu można przywołać chociażby postanowienie SN z 25 stycznia 1996 roku (I CRN 238/96) oraz wyrok z 15 kwietnia 1997 roku (I CKU 53/96).

Dlatego też przy wnoszeniu wkładu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego tej spółki należy rekomendować zawarcie pomiędzy spółką (reprezentowaną na zasadach ogólnych przez zarząd lub przez pełnomocnika) a wspólnikiem zobowiązanym do wniesienia wkładu odrębnej umowy rozporządzającej, a więc umowy przenoszącej umówiony wkład na spółkę.

Brak odrębnej umowy rozporządzającej może bowiem skutkować nieskutecznym nabyciem majątku będącego przedmiotem wkładu. Celem uniknięcia takiego ryzyka (i to nie tylko w przypadku, gdy przedmiotem wkładu jest nieruchomość) warto też zadbać o prawidłowe zawarcie takiej umowy, pamiętając, że przy jej zawieraniu spółka powinna być reprezentowana na zasadach ogólnych, a więc przez zarząd lub pełnomocników.