Strategia na strategię ESG | Co do zasady

Dwa istotne projekty dyrektyw z zakresu ESG (CSDDD i CSRD) są obecnie procedowane przez unijne instytucje. Niedługo coraz więcej spółek będzie musiało uwzględniać kwestie środowiska, odpowiedzialności społecznej i ładu korporacyjnego w toku bieżącej działalności, aby nadal funkcjonować i pozostać konkurencyjnymi. To najwyższa pora dla spółek, żeby opracować i wdrożyć strategię ESG.

Projekt dyrektywy w sprawie należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSDDD) oraz projekt dyrektywy nowelizującej dotychczasowe zasady sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD) to projekty, które w nadchodzących latach mają zmienić biznesową rzeczywistość. Docelowo mają przyczynić się do powstania zrównoważonego europejskiego rynku, zgodnego ze standardami wynikającymi z Europejskiego Zielonego Ładu oraz spójnego z Celami Zrównoważonego Rozwoju opracowanymi przez ONZ (tzw. SDGs-ami od ang. Sustainable Development Goals), ale już teraz wpływają na działalność spółek, nakładając na nie konieczność opracowania i wdrożenia strategii rozwoju uwzględniających kwestie środowiska, spraw społecznych i ładu korporacyjnego.

Poniżej podsumowujemy główne założenia projektu dyrektywy CSDDD. Wkrótce opublikujemy też tekst na temat projektu dyrektywy CSRD.

Na jakie podmioty zostaną nałożone obowiązki dotyczące należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju przewidziane w projekcie dyrektywy CSDDD?

Projekt dyrektywy ustanawia obowiązki dla spółek dotyczące rzeczywistych i potencjalnych niekorzystnych skutków dla środowiska i praw człowieka wynikających z własnej działalności spółek, a także działalności ich jednostek zależnych oraz działalności w ramach łańcucha wartości prowadzonej za pośrednictwem podmiotów, z którymi spółka utrzymuje stałe relacje biznesowe. Projekt reguluje również kwestię odpowiedzialności za naruszenie powyższych obowiązków.

Zgodnie z projektem dyrektywy obowiązki dochowania należytej staranności w zakresie ochrony środowiska i praw człowieka mają zostać nałożone na następujące podmioty:

• wśród podmiotów utworzonych w państwie członkowskim UE:
  • na podmioty, które w ostatnim roku obrotowym, za który zostało sporządzone sprawozdanie finansowe, zatrudniały średnio ponad 500 pracowników i uzyskały przychody netto ze sprzedaży w skali światowej przekraczające 150 mln EUR;
  • na podmioty, które zatrudniały średnio ponad 250 pracowników i w ostatnim roku obrotowym, za który zostało sporządzone sprawozdanie finansowe, uzyskały przychody netto ze sprzedaży w skali światowej przekraczające 40 mln EUR, o ile co najmniej połowa tych przychodów została uzyskana w jednym lub kilku z tzw. sektorów o dużym wpływie, czyli m.in. w sektorze produkcji wyrobów tekstylnych, skór i wyrobów ze skór wyprawionych, rolnictwie, leśnictwie, rybołówstwie, czy sektorze wydobycia surowców mineralnych;
• wśród podmiotów utworzonych w państwie trzecim:
  • na podmioty, które w roku obrotowym poprzedzającym ostatni rok obrotowy uzyskały w UE przychody netto ze sprzedaży przekraczające 150 mln;
  • na podmioty, które w roku obrotowym poprzedzającym ostatni rok obrotowy uzyskały w UE przychody netto ze sprzedaży przekraczające 40 mln EUR, o ile co najmniej połowa tych przychodów została uzyskana w jednym lub kilku z tzw. sektorów o dużym wpływie.

Choć zakres podmiotowy projektu dyrektywy bezpośrednio obejmuje duże spółki, to pośrednio dyrektywa będzie oddziaływać także na małe i średnie przedsiębiorstwa oraz mikroprzedsiębiorstwa jako wykonawców i podwykonawców dużych spółek. W konsekwencji obowiązki wynikające z dyrektywy zostaną przeniesione też na mniejsze podmioty i one również już wkrótce będą musiały ustanowić procedurę należytej staranności w zakresie ochrony środowiska i praw człowieka.

Na czym ma polegać dochowanie należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju w rozumieniu projektu dyrektywy CSDDD?

Sama procedura należytej staranności ma obejmować sześć działań podejmowanych przez zobowiązane podmioty w celu identyfikacji niekorzystnych skutków dla ochrony środowiska i praw człowieka oraz przeciwdziałania tym skutkom. Spółki będą musiały:

• uwzględniać należytą staranność we wszystkich obszarach swojej polityki oraz wdrożyć politykę należytej staranności,
• wprowadzić odpowiednie środki w celu identyfikowania rzeczywistych lub potencjalnych niekorzystnych skutków dla środowiska i praw człowieka wynikających z ich działalności,
• zapobiegać potencjalnym niekorzystnym skutkom dla środowiska i praw człowieka oraz je ograniczać, a także powstrzymywać rzeczywiste niekorzystne skutki i minimalizować ich zakres,
• ustanowić procedurę rozpatrywania skarg oraz umożliwić złożenie do nich skarg związanych z rzeczywistymi lub potencjalnymi niekorzystnymi skutkami dla środowiska i praw człowieka,
• monitorować własną działalność i zastosowane środków w kontekście niekorzystnych skutków dla środowiska i praw człowieka,
• publicznie informować o należytej staranności.

Tak jak zostało to już wspomniane, projekt zakłada, że spółki bezpośrednio objęte zakresem dyrektywy będą zobowiązane do zapewnienia, że ich partnerzy biznesowi również będą dokładać należytej staranności w zakresie środowiska i praw człowieka. Wyrażać ma się to m.in. w tym, że podmioty zobowiązane na mocy dyrektywy będą musiały dążyć do uzyskania od partnerów biznesowych, z którymi utrzymują bezpośrednie relacje biznesowe, odpowiednich zabezpieczeń umownych, na mocy których partnerzy zobowiążą się do przestrzegania kodeksu postępowania (który duże spółki mają przyjąć jako część polityki należytej staranności) i planu działań zapobiegawczych w zakresie, w jakim działalność partnerów stanowi część łańcucha wartości dużych spółek. W celu wsparcia spółek w tym kontekście Komisja Europejska ma przyjąć wytyczne odnoszące się do dobrowolnych wzorcowych klauzul umownych jako zabezpieczeń umownych przewidzianych w projekcie dyrektywy.

Jakie dodatkowe środki w zakresie zrównoważonego rozwoju są przewidziane w projekcie dyrektywy CSDDD?

Jednym z dodatkowych środków przewidzianych w projekcie jest wyznaczenie przez każde z państw członkowskich co najmniej jednego organu, którego celem będzie nadzorowanie stosowania się do regulacji krajowych przyjętych na podstawie dyrektywy. Organy nadzorcze mają mieć prawo żądania informacji i prowadzenia postępowań wyjaśniających, a osoby fizyczne i osoby prawne będą mogły zgłaszać organom przypadki nieprzestrzegania przez spółki zasad należytej staranności. Komisja Europejska ma ponadto ustanowić Europejską Sieć Organów Nadzorczych, w której skład będą wchodzić przedstawiciele organów nadzorczych z poszczególnych państw członkowskich i której celem będzie m.in. usprawnienie współpracy organów nadzorczych oraz wymiana informacji między nimi.

Należy też wskazać, że projekt zakłada, że państwa członkowskie mają ustanowić przepisy krajowe, na podstawie których będzie możliwe nakładanie sankcji w postaci administracyjnych kar pieniężnych za niestosowanie się do obowiązków wynikających z dyrektywy. Oprócz sankcji administracyjnoprawnych projekt dyrektywy przewiduje jednak także odpowiedzialność cywilną spółek w razie niedopełnienia procedury należytej staranności.

Kiedy nowe obowiązki wynikające z projektu dyrektywy CSDDD mają wejść w życie?

Zgodnie z projektem krajowe przepisy wykonawcze i administracyjne konieczne do wykonania dyrektywy powinny być opublikowane przez państwa członkowskie najpóźniej dwa lata po wejściu w życie dyrektywy. Po dwóch latach od wejścia w życie dyrektywy powinny być stosowane powyższe przepisy, z tym zastrzeżeniem że w stosunku do spółek, które są objęte zakresem dyrektywy dlatego, że spełniają wymogi podmiotowe ze względu na swoją działalność w sektorach o dużym wpływie, przepisy mają być stosowane z dwuletnim opóźnieniem, a więc dopiero po czterech latach od wejścia w życie dyrektywy.

Jak oceniać główne założenia projektu dyrektywy CSDDD?

Projekt dyrektywy jest aktem prawnym pożądanym w realiach obecnego świata, w tym w biznesowej rzeczywistości. Wydaje się, że może przyczynić się do poprawy przestrzegania regulacji dotyczących ochrony środowiska i praw człowieka oraz dopracowania praktyk w zakresie ładu korporacyjnego.

Zaletą projektu jest przede wszystkim to, że ma zharmonizować działania państw członkowskich w kontekście zrównoważonego rozwoju. Przyjęcie dyrektywy pozwoli bowiem uniknąć rozdrobnienia przepisów dotyczących należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju i zagwarantuje pewność prawa na jednolitym rynku europejskim. Już teraz niektóre państwa członkowskie przyjęły regulacje wewnętrzne odnoszące się do kwestii należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju, podczas gdy inne przygotowują dopiero odpowiednie projekty legislacyjne albo nie podjęły jeszcze żadnych działań w tym temacie.

Ponadto dyrektywa ma zwiększyć rozliczalność spółek za działania niekorzystne dla środowiska i praw człowieka, a tym samym m.in. zapobiec zjawisku greenwashingu, czyli stosowania przez spółki strategii marketingowej polegającej na wprowadzeniu klientów w błąd, że spółka prowadzi działalność w zgodzie z zasadami ochrony środowiska.

Dyrektywa będzie miała przekrojowy wpływ, co oznacza, że nałoży obowiązki dotyczące należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju nie tylko na duże spółki, ale pośrednio także na te mniejsze, będące wykonawcami i podwykonawcami podmiotów bezpośrednio zobowiązanych na mocy dyrektywy.

Powyższe oznacza, że zarówno większe, jak i mniejsze spółki już teraz powinny zająć się opracowaniem i wdrożeniem strategii ESG. Jej brak w najbliższych latach może skutkować obniżeniem konkurencyjności danej spółki na rynku, koniecznością ograniczenia przez nią działalności ze względu na utrudniony dostęp do finansowania, a nawet sankcjami za niespełnianie wymogów dotyczących należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju.     

Julia Dolna, praktyka transakcji i prawa korporacyjnego kancelarii Wardyński i Wspólnicy