Sposób zmiany umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji

29.09.2011 prawo spółek

Z Kodeksu spółek handlowych wynika, iż zmiana umowy spółki z o.o. w organizacji następuje w drodze uchwały wspólników. Trudno zatem zaaprobować stanowisko Sądu Najwyższego, że w takiej sytuacji niezbędne jest zawarcie umowy przez wspólników.

Z chwilą zawarcia umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje nowy podmiot prawa – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji. Może ona we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Zgodnie z art. 11 § 2 k.s.h. do spółki kapitałowej w organizacji w sprawach nieuregulowanych w k.s.h. stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące danego typu spółki po jej wpisie do rejestru. Użyte w art. 11 § 2 k.s.h. sformułowanie „odpowiednie stosowanie” oznacza, iż w odniesieniu do spółki w organizacji niektóre przepisy dotyczące spółki właściwej (spółki po wpisie do rejestru) znajdą zastosowanie wprost, inne ulegną modyfikacji (ze względu na istotę oraz odrębny charakter spółki w organizacji), jeszcze inne nie znajdą zastosowania w ogóle. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji jest spółką kapitałową, o czym świadczy systematyka kodeksowa, jak również literalne brzmienie art. 11 § 2 k.s.h. Można zatem stwierdzić, że w odniesieniu do spółki w organizacji bezpośrednie stosowanie przepisów o spółce z ograniczoną odpowiedzialnością powinno być regułą, jakkolwiek nie powinno następować automatycznie. Należy każdorazowo skonfrontować istotę i charakter spółki właściwej z naturą spółki w organizacji, i dopiero w razie niemożności ich pogodzenia zastosować odpowiednio zmodyfikowane przepisy o spółce właściwej, a nawet odstąpić od ich stosowania w ogóle.

Wobec powyższego należy krytycznie ocenić stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z 25 lutego 2009 r. (sygn. akt: II CSK 489/08), zgodnie z którym zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji następuje w drodze umowy zawartej przez wspólników. Trudno znaleźć wytłumaczenie dla zastosowania przez Sąd Najwyższy reguł cywilistycznych w odniesieniu do zmiany umowy spółki w organizacji. Zgodnie z art. 2 k.s.h. przepisy Kodeksu cywilnego stosuje się jedynie w sprawach nieuregulowanych w samym k.s.h. Ze względu na treść art. 255 § 1 k.s.h., zgodnie z którym zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga uchwały wspólników i wpisu do rejestru, oraz odesłanie zawarte w art. 11 § 2 k.s.h., należy przyjąć, że zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji została w k.s.h. uregulowana, i to w sposób wyczerpujący. Jedynie z uwagi na fakt, że spółka w organizacji nie podlega rejestracji, zmiana umowy tej spółki nastąpi z chwilą powzięcia uchwały.

Należy również wskazać na korporacyjny charakter umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie reguluje jedynie stosunków prawnych pomiędzy wspólnikami. Ponieważ treść umowy spółki nie zmienia się po rejestracji spółki, uwagi dotyczące korporacyjnego charakteru umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są aktualne w odniesieniu do spółki w organizacji. W przeciwieństwie do spółki cywilnej, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji nie jest zatem jedynie umową, nie ma charakteru czysto obligacyjnego. W wyniku zawarcia umowy spółki powstaje odrębny od wspólników podmiot praw i obowiązków, który posiada odrębną strukturę organizacyjną, działa pod firmą, może we własnym imieniu prowadzić działalność gospodarczą i działa przez swoje organy: zarząd (jedynie do chwili powołania zarządu spółka w organizacji może być reprezentowana przez pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą wspólników), zgromadzenie wspólników oraz radę nadzorczą (o ile została ustanowiona w umowie spółki lub gdy obowiązek powołania rady nadzorczej wynika z przepisów prawa).

O tym, że w spółce w organizacji działa zgromadzenie wspólników, świadczy nie tylko odesłanie z art. 11 § 2 k.s.h., ale również treść art. 170 k.s.h., zgodnie z którym jeżeli spółka w organizacji nie ma zarządu, likwidatorów spółki może powołać właśnie zgromadzenie wspólników. Tym samym ustawodawca wyraźnie przesądził o istnieniu oraz funkcjonowaniu zgromadzenia wspólników w spółce w organizacji. Nie można zatem zgodzić się z poglądem prezentowanym przez niektórych przedstawicieli doktryny, jakoby zmiana umowy spółki w organizacji nie mogła nastąpić w drodze uchwały zgromadzenia wspólników ze względu na brak możliwości jego odbycia.

Nie sposób też zaaprobować stwierdzenia Sądu Najwyższego, że w odniesieniu do zmiany umowy spółki w organizacji wymóg zgodnego oświadczenia woli wszystkich stron umowy spółki uzasadniony jest wspólnym celem, do którego wspólnicy zobowiązali się dążyć z chwilą zawarcia umowy spółki. Wspólnicy zdecydowali się bowiem realizować wspólny cel w określonej formie prawnej, ze wszystkimi tego konsekwencjami, również w zakresie zmiany umowy spółki. Co więcej, z przyjętego przez sąd stanowiska można by wyprowadzić wniosek, że każda zmiana umowy spółki, nawet po jej rejestracji, stanowiłaby ingerencję we wspólny cel, co wiązałoby się z koniecznością osiągnięcia pełnego konsensusu przez wszystkich wspólników spółki. Takie rozumowanie sprzeczne jest z przepisami k.s.h. dotyczącymi zmiany umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz z samą istotą spółki kapitałowej, którą charakteryzują „rządy większości”.

Sposób zmiany umowy spółki w organizacji jest kwestią kontrowersyjną, szeroko dyskutowaną w doktrynie, jednakże zgodnie z przedstawionymi powyżej argumentami oraz ze względu na konieczność zapewnienia sprawności obrotu należy przychylić się do stanowiska, że zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji następuje w drodze uchwały wspólników, która co do zasady zapada większością dwóch trzecich głosów. Uchwała dotycząca istotnej zmiany przedmiotu działalności spółki wymaga większości trzech czwartych głosów, zaś uchwała dotycząca zmiany umowy spółki, zwiększająca świadczenia wspólników lub uszczuplająca prawa udziałowe bądź prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom, wymaga zgody wszystkich wspólników, których dotyczy. Gdyby zamysłem ustawodawcy było osiągnięcie jednomyślności w przedmiocie zmiany umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, norma taka zostałaby wyrażona wprost w k.s.h.

Uchwała dotycząca zmiany umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji może zostać powzięta na zgromadzeniu wspólników, nawet pomimo braku jego formalnego zwołania, jeżeli cały kapitał zakładowy jest reprezentowany, a nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego odbycia zgromadzenia, lub bez odbycia zgromadzenia wspólników, jeżeli wszyscy wspólnicy wyrażą na piśmie zgodę na zmianę umowy spółki albo na głosowanie pisemne. Uchwała o zmianie umowy spółki w organizacji powinna zostać umieszczona w protokole sporządzonym przez notariusza. Zgłaszając spółkę do rejestru, zarząd dołącza umowę spółki oraz uchwałę zmieniającą umowę spółki.

Agnieszka Godusławska, Zespół Prawa Korporacyjnego, Restrukturyzacji Spółek i Kontraktów Handlowych