Rodzaje crowdfundingu
Crowdfunding jest relatywnie nowym zjawiskiem, a już wykształciło się kilka jego odmian. Z poszczególnymi rodzajami crowdfundingu wiążą się różne implikacje prawne i podatkowe.
Liczba definicji pojęcia „crowdfunding” dorównuje zapewne lawinowo rosnącej – w Polsce i na świecie – ilości platform crowdfundingowych. Pomimo że z prawniczego punktu widzenia odpowiednie zdefiniowanie danego zjawiska jest podstawą skutecznej regulacji, w przypadku crowdfundingu na obecnym stadium jego rozwoju nie ma potrzeby konstruowania szczególnie skomplikowanych, ścisłych definicji. Przy tak dynamicznie rozwijającym się zjawisku byłoby to niepraktyczne, a być może nawet szkodliwe. Wystarczy ograniczyć się do kilku podstawowych cech crowdfundingu, wspólnych dla różnych jego odmian:
- Uczestnicy: możliwa jest sytuacja, w której crowdfunding ogranicza się dwustronnej relacji finansujący – beneficjent. Znacznie częściej mamy jednak do czynienia z występowaniem podmiotu trzeciego – platformy crowdfundingowej, będącego pośrednikiem pomiędzy finansującym i beneficjentem.
- Społeczność (tłum, crowd): finansujących jest dwóch lub więcej i należą do określonej, mniej lub bardziej sformalizowanej i zorganizowanej społeczności.
- Przedmiot: przedmiotem crowdfundingu jest finansowanie określonego celu, bezpośrednio lub za pośrednictwem platformy crowdfundingowej. Cel może być różny (inwestycyjny, charytatywny, realizacja określonego projektu).
- Wzajemność: pojmowana bardzo luźno – może mieć postać świadczenia zwrotnego beneficjenta na rzecz finansującego o wymiernej wartości materialnej lub być np. satysfakcją finansującego z tytułu wsparcia interesującego projektu.
O crowdfundingu można także powiedzieć (przynajmniej na tym etapie jego rozwoju), że ma charakter finansowania alternatywnego wobec innych, bardziej tradycyjnych instrumentów dostępnych na rynku, takich jak pożyczki, kredyty, obligacje, oferty publiczne itd.
Wymienione powyżej ogólne cechy zjawiska crowdfundingu wyznaczają ramy, w których może zmieścić się wiele różnych działań. Doświadczenie i praktyka potwierdzają to spostrzeżenie, ponieważ crowdfunding nie jest zjawiskiem jednolitym. Dla potrzeb niniejszego raportu przyjęliśmy rozróżnienie rodzajów crowdfundingu ujęte w poniższej tabeli. Należy pamiętać, że ma ono charakter pomocniczy. Nie ma również jednego, zdefiniowanego kryterium rozróżniającego, chociaż kierowaliśmy się przede wszystkim wyróżnieniem danych typów crowdfundingu ze względu na implikacje prawne i podatkowe, które mogą się z nimi wiązać.
| Nazwa | Opis i implikacje prawne |
| Crowdfunding | Crowdfunding dotacyjny zakłada dokonywanie wpłat przez finansujących na określony cel, przy czym nie jest to związane z jakimkolwiek świadczeniem wzajemnym projektodawcy. |
| Crowdfunding oparty | W crowdfundingu opartym na nagrodach finansujący otrzymują określony rodzaj gratyfikacji, będący świadczeniem wzajemnym za wpłatę określonej kwoty pieniężnej. Jest to model, w którym najczęściej działają polskie platformy crowdfundingowe. Jednocześnie w tym typie crowdfundingu nie zawsze występuje ekonomiczna ekwiwalentność świadczeń stron (finansujący otrzymuje często „nagrodę” o mniejszej wartości pieniężnej niż świadczenie otrzymywane przez beneficjenta). |
| Crowdfunding oparty na przedsprzedaży | W tym modelu finansujący dostarczają środki na stworzenie danego produktu, który po jakimś czasie (może to być nawet wiele miesięcy) jest im dostarczany przez beneficjenta. |
| Crowdfunding udziałowy | W crowdfundingu udziałowym następuje inwestycja finansujących w przedsięwzięcie beneficjenta. Finansujący otrzymują jednostki udziałowe w kapitale zakładowym spółki beneficjenta. |
| Crowdfunding | Świadczenie finansujących na rzecz beneficjenta ma charakter zwrotny, tj. beneficjent zobowiązany jest do zwrotu środków przekazanych przez finansujących. |
Jacek Czarnecki, praktyka prawa nowych technologii kancelarii Wardyński i Wspólnicy
Artykuł jest częścią raportu poświęconego crowdfundingowi. Cały raport jest do pobrania tutaj. Raport będzie też prezentowany podczas debaty „Klincz w Internecie – ile wolności, ile kontroli?” organizowanej przez kancelarię Wardyński i Wspólnicy w ramach EFNI.
