Przystąpienie komplementariusza do spółki komandytowej lub spółki komandytowo-akcyjnej | Co do zasady

Z punktu widzenia kontrahentów i wierzycieli przystąpienie nowego wspólnika zarządzającego do spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej jest co do zasady korzystne.

Zasada trwałości składu osobowego spółki osobowej, której przejawem jest ograniczenie zbywalności ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej, nie dotyczy sytuacji przystąpienia komplementariusza do spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej.

Chociaż zarówno przeniesienie ogółu uprawnień korporacyjnych przez występującego komplementariusza na inną osobę, jak i przystąpienie komplementariusza do już istniejącej spółki jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy wspólnicy przewidzieli taką możliwość w umowie spółki lub jej statucie, to należy odróżnić instytucję translatywnego nabycia ogółu praw członkowskich w spółce od występującego ze spółki komplementariusza (czyli nabycia praw o treści niezmienionej) od instytucji przystąpienia do spółki w charakterze komplementariusza i wstąpienia w prawa dopiero powstające.

Przeniesienie ogółu uprawnień i obowiązków korporacyjnych, które przysługują wspólnikowi zarządzającemu występującemu ze spółki, na wstępującego do spółki na jego miejsce komplementariusza może nastąpić po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników spółki komandytowej albo komplementariuszy spółki komandytowo-akcyjnej, chyba że umowa spółki bądź jej statut odmiennie kształtują warunki zbycia. Przeniesienie obejmuje w szczególności: prawo i obowiązek do prowadzenia spraw oraz reprezentacji spółki, uprawnienie do udziału w zysku, obowiązek uczestniczenia w stratach spółki oraz obowiązek powstrzymania się od działalności konkurencyjnej wobec spółki. Przeniesienie translatywne ogółu praw i obowiązków korporacyjnych komplementariusza nie wymaga zmiany umowy lub statutu spółki, a odpowiednie postanowienia dotyczące w szczególności wkładu komplementariusza do spółki oraz jego wartości pozostają bez zmian. Do przeniesienia ogółu praw i obowiązków korporacyjnych komplementariusza nie jest również wymagane zachowanie szczególnej formy czynności prawnej nawet wtedy, gdy spółka jest właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości. Warto zaznaczyć, że wobec braku odmiennego zastrzeżenia ustawowego przeniesienie ogółu praw i obowiązków komplementariusza wynikających z członkostwa w spółce komandytowej lub spółce komandytowo-akcyjnej jest dopuszczalne na rzecz innego wspólnika zarządzającego w tej samej spółce. W tym ostatnim przypadku, jeżeli komplementariusz, który nabywa pakiet uprawnień członkowskich od komplementariusza występującego ze spółki, jest również uprawniony do prowadzenia spraw lub reprezentacji spółki, nie dochodzi do kumulacji tych uprawnień. Jednakże uprawnienie do udziału w zysku lub zobowiązanie do pokrycia straty spółki ulegają kumulacji w następstwie nabycia przez komplementariusza ogółu uprawnień i obowiązków od innego, występującego ze spółki wspólnika zarządzającego.

Występujący wspólnik zarządzający oraz komplementariusz wstępujący do spółki na jego miejsce ponoszą solidarną i osobistą odpowiedzialność za zobowiązania spółki oraz za zobowiązania występującego wspólnika zarządzającego względem spółki. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki jest ponadto nieograniczona i subsydiarna względem odpowiedzialności spółki. Odpowiedzialność za zobowiązania występującego komplementariusza jest ograniczona do wysokości jego zobowiązań względem spółki.

Przystąpienie komplementariusza do spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej zawsze prowadzi do poszerzenia grona wspólników zarządzających, wymaga zmiany umowy spółki lub statutu spółki, zgody wszystkich dotychczasowych wspólników spółki komandytowej albo komplementariuszy spółki komandytowo-akcyjnej, oświadczenia nowego komplementariusza o przystąpieniu do spółki oraz zgody nowego komplementariusza na treść umowy spółki albo brzmienie statutu spółki. Zmiana umowy lub statutu spółki powinna być dokonana w formie aktu notarialnego i musi obejmować co najmniej określenie wkładów wnoszonych do spółki przez przystępującego komplementariusza oraz oznaczenie ich wartości. Jeżeli umowa spółki komandytowej lub statut spółki komandytowo-akcyjnej regulują w sposób odmienny niż względnie obowiązujące przepisy Kodeksu spółek handlowych kwestie prowadzenia spraw lub reprezentacji spółki, udziału w zysku spółki lub uczestniczenia w stratach spółki, to zmiana umowy lub statutu spółki związana z przystąpieniem do spółki komplementariusza również powinna uwzględniać te szczególne rozwiązania w odniesieniu do osoby przystępującego komplementariusza. Zgoda wszystkich dotychczasowych wspólników (komplementariuszy w spółce komandytowo-akcyjnej) spółki na przystąpienie nowego wspólnika zarządzającego, oświadczenie o przystąpieniu do spółki oraz zgoda na brzmienie statutu również powinny mieć formę aktu notarialnego.

Z perspektywy wierzycieli przystąpienie komplementariusza do spółki jest co do zasady korzystne z dwóch powodów:

• Na skutek przystąpienia komplementariusza do spółki rozszerza się krąg podmiotów odpowiedzialnych za zobowiązania spółki bez ograniczenia, całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami i ze spółką (przy uwzględnieniu subsydiarnej odpowiedzialności wspólników).

Komplementariusz przystępujący do spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej jest również odpowiedzialny za te zobowiązania spółki, które istnieją w chwili przystąpienia do niej komplementariusza.

Pomimo że przepisy Kodeksu spółek handlowych bezpośrednio stanowią jedynie o odpowiedzialności przystępującego komplementariusza za zobowiązania spółki komandytowo-akcyjnej istniejące w chwili jego przystąpienia, to należy przyjąć, że z mocy odpowiedniego stosowania przepisów o odpowiedzialności za zobowiązania spółki jawnej w przypadku przystąpienia nowego wspólnika również komplementariusz przystępujący do spółki komandytowej jest odpowiedzialny za te jej zobowiązania, które istnieją w chwili jego przystąpienia do spółki.

• Przystępując do spółki, wspólnik zarządzający obowiązany jest wnieść do spółki wkłady, które co do zasady zwiększają majątek spółki.

Wkładem komplementariusza do spółki może być przeniesienie lub obciążenie własności rzeczy lub praw oraz inne świadczenie na rzecz spółki, w tym świadczenie pracy na rzecz spółki. Warto zwrócić uwagę, że komplementariusz przystępujący do spółki komandytowo-akcyjnej może uzyskać jednocześnie status akcjonariusza tej spółki, jeżeli wniesie wkłady na kapitał zakładowy spółki i obejmie akcje w podwyższonym kapitale zakładowym. W tej ostatniej sytuacji ocena zdolności aportowej wkładów komplementariusza na kapitał zakładowy oraz zasady wnoszenia i wyceny wkładów będą dokonywane w oparciu o przepisy Kodeksu spółek handlowych obowiązujące akcjonariuszy. Prawa, które przystępujący komplementariusz zobowiązał się wnieść do spółki, uznaje się w obecnym stanie prawnym za przeniesione na spółkę, która w każdej chwili może domagać się wydania jej określonego prawa wraz z pożytkami tego prawa.

Jednakże majątek spółki komandytowej lub spółki komandytowo-akcyjnej nie ulegnie rzeczywistemu zwiększeniu wskutek przystąpienia do spółki nowego wspólnika zarządzającego, jeżeli wkładem przystępującego komplementariusza jest przedsiębiorstwo, którego poziom zadłużenia jest co najmniej równy wartości tego przedsiębiorstwa. W tym ostatnim przypadku spółka przyjmująca nowego komplementariusza ponosi z nim solidarną odpowiedzialność za zobowiązania powstałe w wyniku prowadzenia tego przedsiębiorstwa, ograniczoną do wartości według stanu z chwili wniesienia przedsiębiorstwa do spółki tytułem wkładu, a według cen w chwili zaspokojenia wierzycieli.

Mając powyższe na uwadze, przed przyjęciem do spółki nowego komplementariusza należy upewnić się co do kondycji finansowej prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa. Warto również sprawdzić, czy nie ma obciążeń rzeczowych na wkładach komplementariusza.

W spółce komandytowej przystąpienie nowego komplementariusza może mieć postać:

• przystąpienia do spółki osoby trzeciej w charakterze komplementariusza

Przystąpienie komplementariusza do spółki komandytowej wywołuje skutki już od chwili zmiany umowy spółki, natomiast wpis nowego komplementariusza do rejestru ma jedynie charakter deklaratoryjny.

• uzyskania statusu komplementariusza przez dotychczasowego komandytariusza

Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie dopuszczają łączenia statusu komplementariusza i komandytariusza w jednej osobie ani też sytuacji braku komandytariuszy w spółce komandytowej. Uzyskanie statusu komplementariusza przez dotychczasowego komandytariusza może polegać na zaliczeniu wkładu komandytariusza na wkład komplementariusza przy jednoczesnej zmianie statutu wspólnika z inwestora pasywnego na inwestora aktywnego. Nie ma również przeszkód, żeby zwrócić komandytariuszowi jego wkład i na nowo określić zarówno przedmiot, jak i wartość wkładu przystępującego do spółki nowego komplementariusza. Zmiana statusu komandytariusza jest korzystna z punktu widzenia wierzycieli spółki komandytowej, ponieważ w miejsce wspólnika, którego odpowiedzialność jest ograniczona, przystępuje do spółki wspólnik odpowiadający za zobowiązania spółki bez ograniczenia. Uzyskanie przez dotychczasowego komandytariusza statusu komplementariusza, a tym samym modyfikacja zasad odpowiedzialności za zobowiązania spółki, następuje z chwilą zmiany umowy spółki. Wpis zmiany statusu z komandytariusza na komplementariusza do rejestru przedsiębiorców ma jedynie deklaratoryjny charakter.

W spółce komandytowo-akcyjnej przystąpienie nowego komplementariusza może mieć postać:

• przystąpienia do spółki osoby trzeciej w charakterze komplementariusza

Przystąpienie komplementariusza do spółki komandytowo-akcyjnej wywołuje skutki od chwili wpisania nowego wspólnika zarządzającego do rejestru przedsiębiorców.

• uzyskania statusu komplementariusza przez dotychczasowego akcjonariusza

Akcjonariusz uzyskujący status komplementariusza może zachować swoje uprawnienia, które przysługują mu z tytułu bycia akcjonariuszem spółki komandytowo-akcyjnej. Jednakże taki komplementariusz-akcjonariusz będzie ponosił odpowiedzialność osobistą za zobowiązania spółki tak jak komplementariusz, co jest niewątpliwie korzystne z punktu widzenia kontrahentów spółki. Należy zwrócić uwagę, że uzyskanie przez akcjonariusza statusu komplementariusza możliwe jest jedynie w sytuacji, gdy w spółce jest co najmniej dwóch akcjonariuszy. Możliwe jest również zaliczenie wkładów wniesionych na kapitał zakładowy spółki na wkłady komplementariusza przy jednoczesnej zmianie statusu z akcjonariusza na komplementariusza i umorzenie akcji przysługujących zmieniającemu status akcjonariuszowi w spółce. Inną możliwością jest umorzenie akcji akcjonariusza spółki komandytowo-akcyjnej i przystąpienie byłego już akcjonariusza do spółki w charakterze komplementariusza. Zmiana lub też rozszerzenie statusu dotychczasowego akcjonariusza na status komplementariusza spółki komandytowo-akcyjnej wywołuje skutki od chwili wpisania tego faktu do rejestru przedsiębiorców.

Konrad Kuzioła, Zespół Prawa Korporacyjnego, Restrukturyzacji Spółek i Kontraktów Handlowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy