Przekazanie odpadów innym podmiotom a badanie due diligence
W czasie badania prawnego warto zwrócić uwagę, czy wytwórca odpadów, przekazując je innym podmiotom do zagospodarowania, uwolnił się od odpowiedzialności za ich należyte zagospodarowanie.
Regulacja prawna gospodarowania odpadami jest obecnie bardzo rozbudowana i nakłada na podmioty prowadzące działalność szereg obowiązków. Do obowiązków tych należy m.in. należyte zagospodarowanie odpadów przez ich wytwórcę.
Wytwórcą odpadów jest każdy, kogo działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów, a także każdy, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów. Należyte zagospodarowanie odpadów często wymaga przekazania ich innym osobom – odbiorcom odpadów odpowiedzialnym za ich zebranie, transport i przetworzenie.
Zgodnie z ustawą o odpadach wytwórca odpadów co do zasady może zlecić wykonanie obowiązku gospodarowania odpadami wyłącznie takim podmiotom, które spełniają określone wymagania, np. posiadają zezwolenie na zbieranie odpadów lub zezwolenie na przetwarzanie odpadów. Tylko wówczas bowiem (co do zasady) odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami przejdzie z ich wytwórcy na podmiot, któremu wytwórca zlecił zagospodarowanie odpadów. A zatem przekazanie odpadów osobie nieuprawnionej oznacza, że przekazujący odpady nie pozbywa się ryzyka odpowiedzialności za ich nieprawidłowe zagospodarowanie. Jeżeli bowiem taki nieuprawniony odbiorca odpadów pozostawi je w niedozwolonym miejscu, to osoba, które mu je przekazała, może ponosić odpowiedzialność prawną.
Przekazanie odpadów innym podmiotom jest dopuszczalne tylko w odniesieniu do określonych rodzajów odpadów w zakresie wskazanym w ustawie z 12 grudnia 2012 r. o odpadach. I tak, posiadacz odpadów może przekazywać osobie fizycznej lub jednostce organizacyjnej niebędącym przedsiębiorcami określone rodzaje odpadów, do wykorzystania na potrzeby własne za pomocą dopuszczalnych metod odzysku.
W ramach badania prawnego należy więc przeanalizować sposób gospodarowania odpadami przez badany podmiot, aby możliwe było zweryfikowanie, czy wraz z przekazaniem odpadów innym podmiotom do zagospodarowania na te podmioty przechodzi również odpowiedzialność z tym związana.
Nieprawidłowe gospodarowanie odpadami może zatem, w zależności od konkretnych okoliczności, rodzić szereg ryzyk dla ich wytwórcy, zwłaszcza gdy odpady zostały przekazane nieuprawnionym podmiotom. W takiej sytuacji wytwórca odpadów może ponosić odpowiedzialność za działania osób trzecich. Zbadanie tych ryzyk lub ich uwzględnienie w dokumentach transakcyjnych jest więc niezwykle istotne, na przykład dla zainteresowanego nabyciem udziałów w spółce będącej wytwórcą odpadów. Gdyby omawiane nieprawidłowości zostały ujawnione dopiero po transakcji, wartość nabytej spółki mogłaby bowiem ulec obniżeniu.
W przypadku, gdy wytwórca odpadów narusza określone w pozwoleniach sposoby gospodarowania odpadami (obejmujące często obowiązek ich przekazania właściwym podmiotom), powstaje ryzyko ponoszenia administracyjnych kar pieniężnych lub opłat podwyższonych, których górna granica nie jest z góry określona. Istnieje również ryzyko wstrzymania działalności wytwórcy odpadów, w szczególności gdy zleca on wykonywanie obowiązków gospodarowania odpadami podmiotom nieposiadającym odpowiednich pozwoleń.
Dodatkowo, w przypadku składowania odpadów lub ich magazynowania w miejscach do tego nieprzeznaczonych, należy liczyć się z kosztami związanymi z obowiązkiem ich usunięcia i prawidłowego zagospodarowania. Jeśli nieprawidłowe gospodarowanie odpadami doprowadzi do wystąpienia szkody w środowisku w rozumieniu ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, wówczas istnieje również ryzyko konieczności podjęcia działań naprawczych i poniesienia kosztów z tym związanych. W pewnych przypadkach liczyć się również trzeba z ryzykiem odpowiedzialności karnej osób sprawujących funkcje kierownicze w podmiotach naruszających przepisy ustawy o odpadach.
Bartosz Kuraś, Grupa Transakcyjna kancelarii Wardyński i Wspólnicy
Zobacz także B. Kuraś, I. Zielińska-Barłożek, Gospodarowanie odpadami w: P. Ciećwierz, I. Zielińska-Barłożek (red.), Ryzyka prawne w transakcjach fuzji i przejęć, Warszawa 2013, s. 386 i n.
