Projekt ustawy o odnawialnych źródłach energii (OZE) | Co do zasady

Obecni wytwórcy energii elektrycznej z OZE, a także wytwórcy zmodernizowanych instalacji OZE będą mogli dokonać wyboru pomiędzy zachowaniem dotychczasowych zasad wsparcia (świadectwa pochodzenia) a nowym systemem wsparcia (system aukcyjny). System aukcyjny będzie stosowany w stosunku do nowych instalacji oddanych do eksploatacji po 1 stycznia 2016 r. Ważnym elementem nowej ustawy jest także wsparcie prosumenckiego wytwarzania energii w mikroinstalacjach OZE.

Od kilku lat w Polsce trwają prace nad projektem ustawy o odnawialnych źródłach energii. Pierwotny projekt ustawy został przedstawiony w grudniu 2011 roku i wywołał wiele dyskusji i kontrowersji. W procesie konsultacji społecznych zgłoszono ponad dwa i pół tysiąca uwag, z których część została uwzględniona. Projekt był także dyskutowany w ramach konsultacji międzyresortowych. W wyniku prac toczących się w Ministerstwie Gospodarki przez ostatnie miesiące powstała nowa wersja projektu, która trafiła pod obrady Parlamentu.

Świadectwa pochodzenia

Dotychczasowy system wsparcia oparty jest na obrocie prawami majątkowymi do świadectw pochodzenia – zielonymi certyfikatami. Zielone certyfikaty potwierdzają ilość energii elektrycznej fizycznie wytworzonej w odnawialnym źródle energii. Zarejestrowany certyfikat charakteryzuje się wartością materialną zbywalną na rynku. Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej lub jej obrotem sprzedające tę energię odbiorcom końcowym podłączonym do krajowej sieci elektroenergetycznej są obowiązane do uzyskania i przekazania do umorzenia odpowiedniej ilości zielonych certyfikatów albo alternatywnie do wniesienia opłaty zastępczej o wartości określonej w danym roku.

Projekt ustawy o odnawialnych źródłach energii wprowadza ograniczenia dla stosowania obecnego systemu wsparcia. Przede wszystkim przewiduje on brak indeksacji opłaty zastępczej wskaźnikiem inflacji. W związku z tym jednostkowa opłata zastępcza zostanie ustalona w stałej wysokości, tj. 300,03 PLN/MWh. Projekt ustawy wprowadza również ograniczenie dla możliwości uiszczania opłaty zastępczej. W sytuacji, gdy średnioważona cena zielonych świadectw na Towarowej Giełdzie Energii w okresie 3 miesięcy będzie niższa niż 75% wartości opłaty zastępczej, wówczas nie będzie możliwe realizowanie obowiązku zakupu świadectw pochodzenia poprzez uiszczenie opłaty zastępczej.

Wysokość obowiązku zakupu zielonych świadectw zostanie ustalona na poziomie 20%. Minister Gospodarki będzie mógł zmniejszyć poziom obowiązkowego zakupu (w terminie do 31 sierpnia danego roku), jednak nie będzie mógł go zwiększać. Z programu wsparcia zostaną wyłączone instalacje hydroenergetyczne o łącznej zainstalowanej mocy elektrycznej powyżej 5 MW oraz do 31 grudnia 2020 r. instalacje spalania wielopaliwowego do wartości 0,5 świadectwa pochodzenia za każdą wytworzoną 1 MWh, z wyłączeniem instalacji dedykowanych (po tej dacie obowiązywać będzie współczynnik korygujący określony rozporządzeniem Rady Ministrów). W przypadku istniejących instalacji energia elektryczna wytworzona w OZE będzie podlegać obowiązkowi zakupu przez sprzedawcę zobowiązanego (czyli sprzedawcę energii elektrycznej o największym wolumenie jej sprzedaży na danym obszarze sieci dystrybucyjnej).

Świadectwa pochodzenia dla energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii dla obecnych wytwórców i wytwórców zmodernizowanych instalacji będą przysługiwać przez okres kolejnych 15 lat, nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2035 r., przy czym okres ten będzie liczony od dnia wytworzenia po raz pierwszy tej energii, potwierdzonego wydanym świadectwem pochodzenia.

Aukcyjny system wsparcia

Dla nowych instalacji OZE, w których energia elektryczna wyprodukowana została po raz pierwszy po 1 stycznia 2016 r. i w których urządzenia wchodzące w skład tych instalacji zostały wyprodukowane nie później niż 48 miesięcy (lub 72 miesiące w przypadku instalacji wykorzystujących siłę wiatru na morzu) przed dniem wytworzenia po raz pierwszy energii elektrycznej, a także opcjonalnie dla dotychczasowych wytwórców energii oraz wytwórców zmodernizowanych instalacji został przewidziany aukcyjny system wsparcia.

Mechanizm aukcyjny ma na celu wsparcie dla instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii w sposób efektywny kosztowo. Oznacza to, że środki przeznaczane na wsparcie wytwarzania energii elektrycznej z OZE będą trafiały w pierwszej kolejności do tych wytwórców, którzy zaakceptują najniższą cenę za jednostkę energii elektrycznej, niezależnie od tego, w jakich instalacjach zostanie ona wytworzona. W aukcjach, organizowanych przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki co najmniej raz w roku, wyłaniani mają być przedsiębiorcy, którzy zaoferują produkcję określonej ilości energii z odnawialnego źródła po najniższej cenie.

Aukcje mają być prowadzone osobno dla obiektów o mocy zainstalowanej do 1 MW oraz obiektów o mocy zainstalowanej powyżej 1 MW. Zakłada się, że co najmniej 25% ilości energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii sprzedanej w drodze aukcji powinna zostać wytworzona w instalacjach OZE o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej do 1 MW.

Stawka ustalona w wyniku aukcji pozostanie niezmienna przez określony okres, z tym że podlega ona corocznej waloryzacji średniorocznym wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych. Przedmiotem aukcji będzie określona przez Prezesa URE ilość energii wyprodukowanej przez okres nie dłuższy niż 15 lat od dnia wytworzenia energii po raz pierwszy w instalacji OZE. Wytwórca energii elektrycznej z odnawialnego źródła energii o mocy zainstalowanej do 500 kW będzie zobowiązany do sprzedaży całości zaoferowanej energii po ustalonej cenie (do ilości produkcji zadeklarowanej w aukcji), nawet jeśli cena rynkowa energii elektrycznej będzie wyższa. Pozostali wytwórcy będą uprawnieni do uzyskania od nowo utworzonego operatora – Operatora Rozliczeń Energii S.A. – ujemnej różnicy pomiędzy ceną, jaką mogliby uzyskać, sprzedając energię na Towarowej Giełdzie Energii (średnia cena dzienna ważona wolumenem), a ceną, po jakiej wytwórca wygrał aukcję.

Elementem aukcji będzie cena referencyjna za jednostkę energii elektrycznej określana z uwzględnieniem zainstalowanej mocy elektrycznej. W odniesieniu do nowych źródeł OZE cena referencyjna obliczana będzie przez Ministra Gospodarki, odrębnie dla każdej technologii OZE. Będzie ona ogłaszana na 60 dni przed pierwszą aukcją w danym roku kalendarzowym. Przy ustalaniu ceny referencyjnej Minister Gospodarki będzie brał pod uwagę wyniki analiz ekonomicznych prowadzonych przez jednostki doradcze lub naukowo-badawcze dotyczące średnich kosztów wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii.

Dla istniejących źródeł i zmodernizowanych źródeł energii przy wyznaczaniu ceny referencyjnej będzie brana pod uwagę suma średniej ceny sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym w poprzednim kwartale, ogłaszanej przez Prezesa URE, oraz średniej ważonej ceny praw majątkowych wynikających z zielonych świadectw pochodzenia w latach 2011-2013 na Towarowej Giełdzie Energii (wynoszącej 239,83 złotych).

Zgodnie z projektem ustawy sprzedawca zobowiązany będzie miał obowiązek zakupu energii elektrycznej wytworzonej w instalacji OZE od wytwórcy energii, po cenie ustalonej w aukcji rozstrzygniętej nie później niż do dnia 30 czerwca 2021 r., natomiast samo wsparcie może trwać do dnia 31 grudnia 2035 r.

Z mechanizmu aukcyjnego zostaną wyłączone:

• instalacje hydroenergetyczne o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej powyżej 5 MW,
• instalacje OZE o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej powyżej 50 MW wykorzystujące do wytwarzania energii elektrycznej z OZE biomasę, biopłyny, biogaz lub biogaz rolniczy, z wyłączeniem instalacji OZE wykorzystujących do wytwarzania energii elektrycznej biomasę, biopłyny, biogaz lub biogaz rolniczy, spalane w wysokosprawnej kogeneracji o mocy cieplnej do 150 MWt,
• instalacje spalania wielopaliwowego, z wyłączeniem dedykowanych instalacji spalania wielopaliwowego.

Wsparcie dla małych wytwórców energii

Projekt ustawy wprowadza również wsparcie dla prosumenckiego wytwarzania energii, które polega na zużywaniu na własne potrzeby energii elektrycznej wytwarzanej z OZE i sprzedawaniu jej nadwyżek do sieci elektroenergetycznej. Obowiązek odkupienia nadwyżki energii elektrycznej będzie spoczywał na sprzedawcy zobowiązanym.

Wsparcie będzie przysługiwać wytwórcy energii elektrycznej w mikroinstalacji (instalacje OZE o łącznej mocy zainstalowanej nie większej niż 40 kW przyłączone do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu nie większej niż 120 kW) będącego osobą fizyczną lub przedsiębiorcą.

Zgodnie z projektem ustawy wytwórcy energii elektrycznej w mikroinstalacji mogą sprzedawać nadwyżki nieskonsumowanej energii po cenie 100% średniej ceny energii na rynku konkurencyjnym z kwartału ubiegłego. Ilość energii elektrycznej będzie rozliczana w okresie półrocznym jako nadwyżka energii elektrycznej wytworzonej w mikroinstalacji prosumenta lub przedsiębiorcy (w przypadku tego drugiego dotyczy to tylko energii wyprodukowanej w mikroinstalacji po raz pierwszy po 1 stycznia 2016 r.) i wprowadzonej do sieci w stosunku do ilości energii elektrycznej pobranej z sieci w tym półroczu. Mechanizm stwarza jedną cenę „urzędową” dla wszystkich mikroinstalacji połączoną z mechanizmem rozliczeń salda energii zakupionej i odsprzedanej do sieci (tzw. mechanizm net metering).

Projekt wprowadza ponadto zwolnienie osób fizycznych wytwarzających energię elektryczną w mikroinstalacji OZE z obowiązku prowadzenia działalności gospodarczej, a także zwolnienie wszystkich wytwórców energii elektrycznej w mikroinstalacji i małej instalacji OZE z obowiązku uzyskiwania koncesji (działalność gospodarcza w zakresie wytwarzania energii w małych instalacjach będzie działalnością regulowaną).

Przedsiębiorcy wytwarzający energię elektryczną w mikroinstalacji i małej instalacji będą również mogli skorzystać z systemu certyfikatów (pod warunkiem, że energia elektryczna została wytworzona po raz pierwszy przed 1 stycznia 2016 r., a w przypadku mikroinstalacji lub małych instalacji zmodernizowanych po 1 stycznia 2016 r. po spełnieniu warunków przewidzianych w ustawie), a także z systemu aukcyjnego. Na system aukcyjny mogą także zdecydować się wytwórcy energii elektrycznej w mikroinstalacji lub małej instalacji, które wytwarzały energię przed wejściem w życie nowej ustawy (lub zostały zmodernizowane zgodnie z wymaganiami przewidzianymi w ustawie). W razie wygrania aukcji instalacje takie utracą prawo do korzystania z systemu certyfikatów.

Jak wynika z projektu ustawy o OZE, ustawa wejdzie w życie po upływie 30 dni od dnia jej ogłoszenia, z wyjątkiem m.in. przepisów rozdziału 4 dotyczącego mechanizmów i instrumentów wspierających wytwarzanie energii elektrycznej z OZE oraz wytwarzania biogazu rolniczego w instalacjach OZE, które to przepisy mają wejść w życie z dniem 1 stycznia 2016 r.

Karol Czuryszkiewicz, Marek Dolatowski, doradztwo dla sektora energetycznego kancelarii Wardyński i Wspólnicy