Plany rozwoju przedsiębiorstw energetycznych mają znaczenie przy ocenie warunków przyłączenia | Co do zasady

Niebagatelne znaczenie planów rozwoju dla oceny warunków przyłączenia znalazło wreszcie jasny wyraz w orzecznictwie. Sąd Apelacyjny w Warszawie wydał wyrok, którym zdaje się zmieniać dotychczasową linię orzeczniczą w zakresie oceny istnienia warunków przyłączenia.

Sąd apelacyjny badał apelację od wyroku, w którym SOKiK zgodnie z utartą linią orzeczniczą uchylił decyzję Prezesa URE. Organ orzekł zawarcie umowy o przyłączenie do sieci farmy wiatrowej, stwierdzając istnienie technicznych i ekonomicznych warunków przyłączenia na podstawie faktu, że operator wydał warunki przyłączenia. Prezes URE automatycznie przyjął, że poprzez wydanie warunków przedsiębiorstwo energetyczne potwierdziło istnienie technicznych i ekonomicznych warunków przyłączenia bez weryfikacji, czy tak jest w rzeczywistości.

SOKiK wskazał, że Prezes URE nie przedstawił planów lub założeń do planów, o których mowa w art. 19 i 20 ustawy Prawo energetyczne¹, z których wynikałby obowiązek finansowania i rozbudowy sieci na użytek przyłączenia farmy wiatrowej. Zdaniem SOKiK tylko w przypadku istnienia takich planów uprawnione byłoby a priori twierdzenie, że istnieją ekonomiczne warunki przyłączenia farmy wiatrowej do sieci. Za taki plan nie mógł być zdaniem SOKiK uznany plan rozwoju sieci elektroenergetycznej operatora na lata 2011-2015, ponieważ przepisy ustawy Prawo energetyczne nie uznają tego planu za podstawę obowiązku rozbudowy sieci przez operatora na potrzeby przyłączenia². Poza tym plan rozwoju w pierwotnej wersji, ze zmianami na lata 2012-2015, nie mógł uwzględniać nakładów na przyłączenie nowych źródeł energii, których dotyczyły wydane później (po zmianie planu) nieprawomocne decyzje Prezesa URE. Wniosek o zmianę planu został natomiast złożony przez operatora przed wydaniem przez Prezesa URE zaskarżonej decyzji. Zdaniem SOKiK nakłady przewidziane w nowym planie rozwoju, nieistniejącym przed wydaniem zaskarżonej decyzji, nie mogą mieć wpływu na jej ocenę w postępowaniu odwoławczym, mimo że zmieniony plan przewidywał inwestycje niezbędne do przyłączenia farmy wiatrowej do sieci.

W związku z koniecznością uchylenia decyzji Prezesa URE rozważanie pozostałych zarzutów odwołania nie było w ocenie SOKiK konieczne.

Sąd apelacyjny wyrokiem z 16 czerwca 2015 r. (VI ACa 890/14) uchylił wyrok SOKiK, ponieważ jego zdaniem sąd pierwszej instancji błędnie uznał, że w sprawie nie zostały spełnione przesłanki istnienia warunków technicznych i ekonomicznych do przyłączenia do sieci i nie rozważając pozostałych zarzutów podniesionych w odwołaniu powoda – nie rozpoznał istoty sprawy. W uzasadnieniu podkreślono m.in. bezrefleksyjne zastosowanie dotychczasowej linii orzeczniczej opartej na wywodach Sądu Najwyższego w wyroku z 11 kwietnia 2012 r. (III SK 33/11), mimo że wyrok Sądu Najwyższego opierał się na innym stanie prawnym. Do ustawy Prawo energetyczne został bowiem dodany art. 7 ust. 8i, który stanowi, że warunki przyłączenia stanowią warunkowe zobowiązanie przedsiębiorstwa energetycznego do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej.

Obowiązek przyłączenia nie ma charakteru bezwzględnego i aktualizuje się dopiero po spełnieniu przesłanek przewidzianych w ustawie Prawo energetyczne. Apelacja podkreśliła jednak konieczność restrykcyjnego podchodzenia do braku warunków przyłączenia. Brak warunków technicznych należy rozumieć jako techniczną przeszkodę o charakterze trwałym, niedającą się usunąć pomimo podjęcia prób w tym celu. Aby można było mówić o braku warunków technicznych przyłączenia, muszą zatem istnieć obiektywne, niedające się usunąć przeszkody uniemożliwiające realizację inwestycji mającej na celu przyłączenie nieruchomości, obiektu lub lokalu podmiotu ubiegającego się o zawarcie umowy.

Jeśli chodzi o warunki ekonomiczne, apelacja oparła się na poglądzie SOKiK wyrażonym w wyroku z 18 września 2002 r. (XVII AmE 100/01): z aksjologicznego punktu widzenia stan braku ekonomicznych warunków dostarczania może wystąpić jedynie w przypadkach wyjątkowych, a więc np. wówczas gdy obiekt odbiorcy położony jest w znacznej odległości od sieci lub w miejscu szczególnie trudno dostępnym.

Każda indywidualna odmowa zawarcia umowy o przyłączenie do sieci z powołaniem się na brak warunków technicznych lub ekonomicznych (wystarczy brak jednych bądź drugich) winna być szczegółowo uzasadniona. W odmowie należy wskazać, brak jakich konkretnych technicznych lub ekonomicznych warunków dostarczania jest przeszkodą do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci.

Apelacja na podstawie zgromadzonych dowodów stwierdziła, że dla przyłączenia nie istnieją przeszkody o charakterze technicznym, ponieważ działania mające na celu dostosowanie sieci elektroenergetycznej na potrzeby przyłączenia farmy wiatrowej są możliwe do zrealizowania, a nawet są zaplanowane przez operatora w jego planie rozwoju. Nie można przy tym przyjąć – jak to uczynił SOKiK – że warunki techniczne muszą istnieć w dniu złożenia wniosku o przyłączenie do sieci, bez uwzględnienia dowodów w postaci planów rozwoju i możliwości rozwojowych sieci (także planów rozwoju zmienionych lub uzgodnionych dopiero w trakcie postępowania sądowego). Takie rozumowanie prowadziłoby do niemożliwego do zaakceptowania wniosku, że o istnieniu obowiązku przyłączenia nie decydują przesłanki wynikające z art. 7 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne, ale jedynie wola przedsiębiorstw sieciowych lub dystrybucyjnych, które zajmują monopolistyczną pozycję na tym rynku.

Podobne znaczenie mają plany rozwoju przy ocenie warunków ekonomicznych. Apelacja nakazała bowiem uwzględnić wszystkie możliwe i dostępne metody finansowania, w tym przede wszystkim taryfy. Finansowanie inwestycji sieciowych następuje głównie poprzez taryfę, a rozbudowa sieci przewidziana w planie rozwoju refundowana jest w opłatach taryfowych. Plan rozwoju przez pryzmat regulacji wydanych na podstawie art. 46 ustawy Prawo energetyczne uznać należy za jedną z podstaw określającą obowiązek operatora do rozbudowy sieci³.

Przedsiębiorstwo energetyczne, przewidując we własnym planie rozwoju określone inwestycje (w zakresie modernizacji i rozbudowy sieci na potrzeby realizacji przyłączania, w tym przyłączania źródeł wytwórczych), składa oświadczenie woli, że odpowiednie zmiany w zakresie rozwoju sieci są czynione także na potrzeby przyłączenia określonych inwestycji. Taki akt woli przedsiębiorstwa należy poczytywać jako wolę przyłączenia danego źródła do sieci, a tym samym akceptację otrzymywania na potrzeby rozwoju sieci opłat pochodzących z taryf.

Apelacja nie zgodziła się także z twierdzeniem SOKIK, że nakłady przewidziane w nowym planie rozwoju, nieistniejącym przed wydaniem zaskarżonej decyzji, nie mogą mieć wpływu na jej ocenę w postępowaniu odwoławczym.

Sąd apelacyjny uznał, że podejście SOKiK odrzucające badanie możliwości finansowania i ustawowy obowiązek planowania rozbudowy sieci przy badaniu warunków przyłączenia jest niespójne z szeregiem obowiązków nakładanych na operatorów sieci, m.in. z obowiązkiem przyłączania do sieci, zadaniami operatora systemu elektroenergetycznego określonymi w art. 9c ustawy Prawo energetyczne czy z obowiązkiem planowania rozwoju, o którym stanowi art. 16 ustawy Prawo energetyczne, co wiąże się z koniecznością zapewnienia gratyfikacji przedmiotowych działań w taryfach. Dopiero w sytuacji, gdy nie ma potrzeby działania ze strony operatora, a organy samorządu terytorialnego planują przeprowadzenie dodatkowych inwestycji, a zatem w sytuacjach nadzwyczajnych, aktywują się przepisy art. 19 i 20 ustawy Prawo energetyczne. Tymczasem SOKiK z wyjątku uczynił regułę obowiązku finansowania rozbudowy sieci przez przedsiębiorstwo sieciowe, stwierdzając, że bez założeń i planów z art. 19 i 20 ustawy Prawo energetyczne operator nie ma obowiązku jej rozbudowy na potrzeby przyłączenia.

Przy ponownym rozpatrywaniu sprawy apelacja nakazała wziąć SOKiK pod uwagę, że aktualnie, w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, instalacje odnawialnych źródeł energii korzystają z pierwszeństwa przyłączania do sieci.

Czas pokaże, czy opisany wyrok stanie się początkiem nowej linii orzeczniczej akcentującej znaczenie planu rozwoju przy ocenie warunków przyłączenia i reprezentującej bardziej restrykcyjne podejście do możliwości stwierdzenia braku takich warunków.

(O znaczeniu planów rozwoju przy przyłączeniu pisaliśmy też w tekście Plan rozwoju operatorów sieci w procedurze przyłączeniowej – wybrane kwestie praktyczne).

Marek Dolatowski, praktyka doradztwa dla sektora energii kancelarii Wardyński i Wspólnicy