Partycypacja pracowników w spółce powstałej w wyniku łączenia transgranicznego
W przypadku łączenia transgranicznego trzeba zapewnić uczestnictwo pracowników nie tylko w procedurze połączeniowej, ale też w organach powstałej spółki. Pracownicy zwykle powinni mieć wpływ na wybór członków jej rady nadzorczej.
20 czerwca 2008 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu spółek handlowych z 24 kwietnia 2008 r. implementująca do prawa polskiego dyrektywę 2005/56/WE Parlamentu i Rady Unii Europejskiej z 26 października 2005 r. w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych. W realiach globalizującej się gospodarki transgraniczne łączenia się spółek kapitałowych stanowią jeden z istotnych sposobów korzystania ze swobody przedsiębiorczości w Unii Europejskiej. Zapewne dlatego europejski prawodawca zdecydował się na uchwalenie dyrektywy, której celem jest uproszczenie i ujednolicenie procedury łączenia się spółek w całej Wspólnocie.
Według znowelizowanej ustawy mechanizm łączenia transgranicznego przypomina procedurę łączenia krajowego. Jedną z podstawowych, a wciąż niedostatecznie przeanalizowanych różnic jest obowiązek zapewnienia uczestnictwa pracowników w organach spółki powstałej w wyniku transgranicznego połączenia (art. 16 dyrektywy). Ustawodawca transponował tę kwestię do polskiego systemu prawa, uchwalając nową ustawę z dnia 25 kwietnia 2008 r. o uczestnictwie pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego połączenia się spółek. Ustawa weszła w życie 20 czerwca 2008 r. Przyjęte w niej rozwiązania są analogiczne do tych służących zapewnieniu partycypacji pracowników w organach spółki europejskiej, mogą jednak rodzić istotne problemy praktyczne.
Zasadniczo partycypację pracowników w organach spółki przejmującej lub nowo zawiązanej można osiągnąć na dwa sposoby: albo pracownikom może zostać przyznane prawo wyboru określonej liczby członków rady nadzorczej, albo mogą oni rekomendować lub sprzeciwić się wyznaczeniu niektórych albo wszystkich członków tego organu.
Dyrektywa wprowadza generalną zasadę, zgodnie z którą przy transgranicznym łączeniu się spółek zastosowanie znajdą zasady dotyczące partycypacji pracowników przewidziane w państwie, w którym siedzibę będzie miała spółka powstająca w wyniku połączenia (jeżeli zasady takie istnieją). Ta zasada w praktyce znajdzie jednak zastosowanie tylko w jednym przypadku: gdy średnia liczba pracowników w żadnej ze spółek biorących udział w połączeniu, w okresie 6 miesięcy przed opublikowaniem planu połączenia, nie przekraczała 500 pracowników (i w żadnej ze spółek nie istnieje system partycypacji pracowników w rozumieniu art. 2 lit. k dyrektywy 2001/86/WE). Jednocześnie prawo właściwe dla spółki powstającej musi przewidywać przynajmniej taki sam poziom uczestnictwa, jaki istniał w spółkach łączących się, lub takie same uprawnienia dla pracowników zakładów spółki znajdującej się w innym państwie, jakie przysługują pracownikom w państwie siedziby.
Jeżeli więc polska spółka akcyjna, która nie zapewnia swoim pracownikom prawa partycypacji w organach, łączy się ze swoim niemieckim odpowiednikiem – spółką AG, której pracownicy posiadają prawo wyboru swoich przedstawicieli do organu zarządzającego lub nadzorującego, a siedzibą spółki powstałej w wyniku połączenia są Niemcy, wówczas zasady partycypacji pracowników przewidziane w tym państwie od dnia rejestracji nowej spółki będą się stosowały do wszystkich pracowników tej spółki.
Ustawa nie znajdzie za to zastosowania, gdy w żadnej z łączących się spółek przed dniem rejestracji połączenia nie obowiązywały zasady partycypacji pracowników. W takim przypadku obowiązek zapewnienia uczestnictwa pracowników w organach spółki, w naszej ocenie, w ogóle nie powstanie. Będzie to jedyny wyjątek od zasady obligatoryjnej partycypacji pracowników w spółce powstałej w wyniku połączenia transgranicznego.
Ustawa znajdzie natomiast zastosowanie w pozostałych przypadkach, to jest gdy przynajmniej w jednej z łączących się spółek istniał system partycypacji pracowników, a zasady przewidziane w Polsce – jako państwie siedziby spółki nowo zawiązanej lub przejmującej – nie przewidują przynajmniej takiego samego poziomu partycypacji. Spółki uczestniczące w połączeniu mogą wówczas wybrać jeden z dwóch wariantów. Po pierwsze, mogą powołać specjalny zespół negocjacyjny, którego zadaniem jest zawarcie z właściwymi organami spółek uczestniczących w połączeniu porozumienia w sprawie partycypacji pracowników w nowej spółce. Po drugie, właściwe organy spółek uczestniczących mogą podjąć uchwałę w sprawie bezpośredniego podlegania standardowym zasadom partycypacji, określonym w rozdziale 3 ustawy. Powołany zostanie wówczas zespół przedstawicielski, który dokona podziału miejsc w radzie nadzorczej powstałej spółki pomiędzy pracowników z różnych państw członkowskich.
Od uczestnictwa pracowników w organach spółki należy oczywiście odróżnić uczestnictwo pracowników w procedurze połączeniowej. Istnieje ono w każdym przypadku transgranicznego łączenia się, bez względu na „narodowość” łączących się spółek, siedzibę spółki przejmującej lub nowo zawiązanej oraz liczbę pracowników. Uprawnienia pracowników w procesie połączenia są przede wszystkim informacyjne. Pracodawca ma obowiązek udostępnić przedstawicielom pracowników (a w razie ich braku – wszystkim pracownikom) plan połączenia (zawierający prawdopodobne skutki połączenia dla zatrudnionych), opinię biegłego z badania planu (chyba że decyzją wspólników łączących się spółek opinia taka nie jest sporządzana), sprawozdanie finansowe oraz sprawozdania zarządów z działalności łączących się spółek za trzy ostatnie lata obrotowe wraz z opinią i raportem biegłego rewidenta, a także sprawozdanie zarządu wyjaśniające prawne i ekonomiczne aspekty połączenia. Do sprawozdania należy także dołączyć opinię pracowników w kwestii połączenia, jeżeli organ przygotowujący sprawozdanie otrzyma ją w odpowiednim czasie.
dr Szymon Kubiak, Zespół Prawa Pracy kancelarii Wardyński i Wspólnicy
