Odpowiedzialność Skarbu Państwa za naruszenie przepisów unijnych
02.12.2010
zamówienia publiczne | odszkodowania od władzy publicznej
Beneficjent funduszy strukturalnych, który wskutek braku implementacji lub niewłaściwej implementacji regulacji unijnych przez organy władzy publicznej naruszył procedury i musiał zwrócić uzyskane środki, może dochodzić odszkodowania od Skarbu Państwa.
Zgodnie z art. 38 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r. Polska jest odpowiedzialna za finansową kontrolę pomocy przyznanej w ramach funduszy strukturalnych. W tym celu podejmuje działania służące zapewnieniu, że pomoc ta jest zarządzana zgodnie z obowiązującymi procedurami, zarówno na szczeblu wspólnotowym, jak i krajowym. Do kontroli zamówień współfinansowanych ze środków unijnych uprawniony jest m.in. prezes Urzędu Zamówień Publicznych (poza innymi organami, takimi jak Urząd Skarbowy lub Najwyższa Izba Kontroli).
W przypadku zastrzeżeń ze strony kontrolera oraz niewprowadzenia rekomendacji przez beneficjenta w odpowiedniej dokumentacji mamy do czynienia z tzw. „nieprawidłowością” w rozumieniu art. 2 pkt 7 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1083/2006, co oznacza, że wydatek może zostać uznany za niekwalifikowalny. Przyczyną odmowy uznania kwalifikowalności wydatków może być w szczególności przeprowadzenie procedur zamówień publicznych niezgodnie z prawem wspólnotowym (choć zgodnie z prawem polskim).
Beneficjent jest w tej sytuacji zobowiązany do zwrotu uzyskanych środków, jednak nie oznacza to, że cała odpowiedzialność spoczywa tylko i wyłącznie na nim. Należy bowiem zaznaczyć, że każdy podmiot, który poniósł szkodę wskutek naruszenia prawa wspólnotowego przez dane państwo lub jego organy (w szczególności ze względu na brak implementacji lub niewłaściwą implementację regulacji unijnych), może podnieść wobec Skarbu Państwa roszczenia odszkodowawcze, jeśli wykaże, że szkoda wynikła w rezultacie takiego naruszenia (wyrok ETS z dnia 19 listopada 1991 r. w połączonych sprawach C-6/90 i C-9/90 Francovich, Rec., s. I-5357; wyrok ETS z dnia 5 marca 1996 r. w połączonych sprawach C-46/93 i C-48/93 Brasserie du pêcheur i Factortame, Rec., s. I-1).
Państwo może być pociągnięte do odpowiedzialności m.in. na podstawie art. 226 TWE za naruszenie obowiązków płynących z prawa wspólnotowego. Zgodnie z orzecznictwem ETS adresatem roszczenia i podmiotem odpowiedzialnym za naprawienie szkody może być nie tylko samo państwo, ale także każdy inny jego podmiot, jeśli zgodnie z ustawodawstwem krajowym należy mu przypisać odpowiedzialność odszkodowawczą (wyrok ETS z dnia 1 czerwca 1999 r. w sprawie C-302/97 Konle, Rec., s. I-3099; wyrok ETS z dnia 4 lipca 2000 r. w sprawie C-424/97 Haim, Rec., s. I-5123). Oznacza to, że prawo wspólnotowe wyznacza konieczne przesłanki odpowiedzialności państwa, natomiast roszczenie odszkodowawcze dochodzone jest na podstawie przepisów prawnych danego kraju.
W polskim systemie prawnym za taki przepis należy niewątpliwie uznać art. 417 k.c., zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.
Według ETS zakres odszkodowania musi odpowiadać doznanej szkodzie, tak aby zapewnić jednostce efektywną ochronę. Odszkodowaniem powinny być zatem objęte roszczenia wynikające z naruszenia, jak np. odsetki, utracone korzyści oraz inne przewidziane przepisami prawa danego państwa świadczenia odszkodowawcze (wyrok ETS z dnia 5 marca 1996 r. w połączonych sprawach C-46/93 i C-48/93 Brasserie du pêcheur i Factortame, Rec. s. I-1029).
Przemysław Szymczyk z Zespołu Infrastruktura, Transport, Zamówienia Publiczne kancelarii Wardyński i Wspólnicy
