O obowiązku ponoszenia opłat podwyższonych decydują przesłanki obiektywne | Co do zasady

Zgodnie z zasadami przyjętymi w ustawie Prawo ochrony środowiska eksploatacja instalacji powodująca emisję, a zatem np. emitująca do powietrza gazy lub pyły bądź wprowadzająca do wód lub do ziemi ścieki, jest dozwolona co do zasady po uzyskaniu stosownego pozwolenia sektorowego.

Z kolei w przypadku prowadzenia instalacji, która ze względu na rodzaj i skalę wykonywanej działalności może powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości, powstaje obowiązek uzyskania pozwolenia zintegrowanego. Rodzaje instalacji wymagających takiego pozwolenia szczegółowo określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 122, poz. 1055).

Pozwolenie zintegrowane powinno być uzyskane przed podjęciem działalności, z której wykonywaniem wiąże się obowiązek jego uzyskania. Podmiot korzystający ze środowiska bez uzyskania wymaganego pozwolenia ponosi tak zwane opłaty podwyższone.

W sprawie, którą zajmował się NSA, spółka legitymowała się ważnymi pozwoleniami sektorowymi na prowadzoną przez siebie instalację do produkcji wyrobów ceramicznych. Zgodnie jednak z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 26 września 2003 roku w sprawie późniejszych terminów do uzyskania pozwolenia zintegrowanego (Dz. U. Nr 177, poz. 1736) dla instalacji tego rodzaju określono termin uzyskania pozwolenia zintegrowanego najpóźniej do 31 grudnia 2006 roku. Spółka nie dotrzymała tego terminu, a stosowny wniosek o wydanie pozwolenia złożyła dopiero w dniu 29 grudnia 2006 roku.

Z końcem 2006 roku wygasły pozwolenia sektorowe, którymi dysponowała spółka, gdyż pozwolenia sektorowe wygasają w części dotyczącej instalacji wymagającej pozwolenia zintegrowanego z mocy prawa z chwilą upływu terminu, w którym prowadzący instalację powinien uzyskać pozwolenie zintegrowane.

Postępowanie w celu wydania pozwolenia zintegrowanego wiąże się między innymi ze skomplikowanym postępowaniem wyjaśniającym. Z racji skomplikowanego charakteru takiego postępowania przepisy Prawa ochrony środowiska wyznaczają organom administracji sześciomiesięczny termin na wydanie pozwolenia zintegrowanego.

Oczywiste jest zatem, że nawet jeżeli złożony w dniu 29 grudnia 2006 r. wniosek o wydanie pozwolenia zintegrowanego był kompletny, to nie było możliwe jego rozpatrzenie i wydanie stosownej decyzji administracyjnej w ciągu dwóch dni. Od początku stycznia 2007 r. spółka nie posiadała więc wymaganego pozwolenia zintegrowanego, wobec czego była obowiązana do ponoszenia opłat podwyższonych. Na obowiązek ten nie miał wpływu fakt złożenia wniosku o wydanie takiego pozwolenia przed upływem wyznaczonego terminu.

NSA potwierdził to w opisywanym orzeczeniu z dnia 21 października 2010 roku. Sąd stwierdził, że pozwolenia sektorowe posiadane przez spółkę w części dotyczącej instalacji do produkcji wyrobów ceramicznych wygasły z końcem 2006 roku i od tej daty spółka prowadziła instalację bez wymaganego pozwolenia. Z tego powodu nałożenie na spółkę obowiązku uiszczenia opłaty podwyższonej było zasadne.

Spółka próbowała wykazywać, że nakładając opłatę podwyższoną organ powinien wziąć pod uwagę nie tylko zaistnienie przesłanki obiektywnej w postaci braku pozwolenia, ale również okoliczności faktyczne, które doprowadziły do korzystania przez podmiot z zasobów środowiska bez takiego pozwolenia. NSA nie podzielił jednak tego poglądu, orzekając, że wbrew zarzutom poczynionym przez skarżącego obowiązek uiszczenia opłaty podwyższonej uwarunkowany jest wyłącznie zaistnieniem przesłanki obiektywnej, tj. korzystania ze środowiska bez pozwolenia, mimo że jest ono wymagane (jak w opisanej sprawie), niezależnie od tego, z jakich powodów podmiot korzystający ze środowiska nie uzyskał nowego pozwolenia.

Sąd potwierdził tym samym wcześniejsze poglądy orzecznictwa i doktryny, że przy rozpatrywaniu przesłanek nałożenia opłaty podwyższonej za nieposiadanie wymaganego pozwolenia nie ma miejsca na analizowanie okoliczności faktycznych sprawy (por. np. wyrok NSA z 17 marca 2006 r., II OSK 646/05). Stanowisko to należy jednak w tym miejscu uzupełnić, w związku z wcześniejszym orzeczeniem NSA z dnia 1 czerwca 2010 r. (II OSK 871/09) opisywanym również na naszym portalu.

W orzeczeniu z czerwca 2010 r. Naczelny Sąd Administracyjny wprost stwierdził, że przyczyny braku wymaganego pozwolenia nie powinny być ignorowane. Jeżeli jednak brak pozwolenia wynika z przyczyn leżących po stronie podmiotu korzystającego ze środowiska, to o jakimkolwiek odstąpieniu od obowiązku ponoszenia opłat podwyższonych nie może być mowy.