Nowe uprawnienia organów kontroli skarbowej | Co do zasady

Ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej i niektórych innych ustaw dodała do Ustawy o kontroli skarbowej obowiązujący od 30 lipca br. art. 7d ust. 1 o następującej treści:

„Jeżeli organ kontroli skarbowej posiada uprawdopodobnione informacje o posługiwaniu się rachunkiem bankowym w celu prowadzenia niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej, uzyskiwania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych, uzyskiwania przychodów niezadeklarowanych albo przychodów nieujawnionych w złożonych deklaracjach, i jest to konieczne do realizacji kontroli skarbowej w zakresie, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1-3, instytucje finansowe, o których mowa w art. 33 ust. 1-5, są obowiązane na żądanie organu kontroli skarbowej udostępnić i przekazać dane identyfikujące posiadacza tego rachunku bankowego. Art. 33b ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio”.

Zgodnie z art. 725 Kodeksu cywilnego rachunek bankowy jest umową, na mocy której bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz, jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Zgodnie z art. 49 Prawa bankowego banki mogą prowadzić w szczególności następujące rodzaje rachunków bankowych:

Ustawodawca użył zbiorczego terminu „rachunek bankowy” czyli miał na myśli wszystkie ww. rodzaje rachunków.

Z kolei „posługiwanie się rachunkiem bankowym” obejmuje wszelkie czynności związane z wykorzystywaniem rachunku bankowego, takie jak przyjmowanie wpłat należności od odbiorców za sprzedawane towary i świadczone usługi czy też podejmowanie środków na wypłaty wobec dostawców. Ujawnianie numeru rachunku bankowego osobom trzecim jest również formą posługiwania się rachunkiem bankowym.

Zawarty w ustawie wymóg, aby posługiwanie się rachunkiem bankowym następowało „w celu” prowadzenia określonej działalności czy uzyskiwania określonych przychodów, należy uznać za niezbyt fortunny Niewątpliwie poprzez takie sformułowanie ustawodawca chciał podkreślić związek funkcjonalny pomiędzyposługiwaniem się określonym rachunkiem bankowym, a np. prowadzeniem niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej. Zwrot „w celu prowadzenia” nie jest jednak trafny, gdyż sugeruje, że posługiwanie się rachunkiem bankowym jest działaniem kierunkowym warunkującym skutek w postaci prowadzenia działalności gospodarczej. Tymczasem posługiwanie się rachunkiem bankowym ma na celu dokonywanie rozliczeń finansowych i jest podejmowane w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą, a nie w celu jest prowadzenia. Analogicznie uzyskiwanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych jest niezależne od posługiwania się rachunkiem bankowym.

Tak czy inaczej należy uznać, że ujawnienie danych identyfikujących posiadacza rachunku jest możliwe tylko wtedy, gdy organ posiada uprawdopodobnione informacje, że rachunek ten jest wykorzystywany w wykonywanej, a niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej. Podobnie w sytuacji uzyskiwania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych chodzi o rachunki bankowe, którymi posługuje się podatnik, uzyskując przychody z nieujawnionych źródeł przychodów.

Zanim organ kontroli skarbowej wystąpi do instytucji finansowej o przekazanie danych identyfikujących posiadacza rachunku bankowego, musi mieć uprawdopodobnione informacje o wykorzystywaniu rachunku bankowego przy wykonywaniu niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej, uzyskiwaniu przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych, uzyskiwaniu przychodów niezadeklarowanych albo przychodów nieujawnionych w złożonych deklaracjach. W związku z powyższym również na instytucji finansowej ciąży obowiązek oceny, czy przedstawione przez organ okoliczności wskazują na związek pomiędzy posługiwaniem się rachunkiem bankowym a np. wykonywaniem niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej. Ponadto instytucja finansowa będzie musiała ocenić, czy udzielona informacja jest konieczna do kontroli skarbowej realizowanej w zakresie „podatkowym”.

Podmioty ujawniające dane identyfikujące posiadacza rachunku bankowego

Dane identyfikujące posiadacza rachunku bankowego udostępniają banki, inne niż banki podmioty prowadzące przedsiębiorstwa maklerskie, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, zakłady ubezpieczeń, osoby i podmioty, przy pomocy których zakład ubezpieczeń wykonuje czynności ubezpieczeniowe, oraz towarzystwa emerytalne.

Nowo wprowadzona regulacja ma usprawnić ujawnianie przypadków prowadzenia niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej, uzyskiwania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych, uzyskiwania przychodów niezadeklarowanych albo przychodów nieujawnionych w złożonych deklaracjach, głównie przez osoby wykorzystujące w tym celu portale internetowe. Oferując produkty do sprzedaży np. na Allegro, sprzedawca posługuje się czasem wyłącznie nickiem. Jedynym „uchwytnym” dla organów kontroli skarbowej elementem jest wówczas numer rachunku bankowego, na który mają być przekazywane kwoty uzyskiwane od kupujących. Dlatego zasadne jest, aby organy te mogły poznać dane identyfikujące posiadacza tego rachunku.

Trudno kwestionować słuszność wprowadzenia nowej regulacji, szkoda jednak, że norma prawna nie została bardziej dookreślona – zwłaszcza że dotyka materii objętej tajemnicą bankową. Czas pokaże, jak nowa regulacja będzie stosowana w praktyce.