Nowe Prawo energetyczne
Pod koniec zeszłego roku polski sektor energetyczny otrzymał od rządu prezent w postaci długo oczekiwanego pakietu projektów nowych ustaw energetycznych. Jak zmienią się w związku z tym zasady gry na rynku energetycznym?
W lutym br. upłynął termin zgłaszania uwag w ramach konsultacji społecznych nowego pakietu ustaw: Prawa energetycznego, Prawa gazowego oraz ustawy o odnawialnych źródłach energii. Ustawy te mają zastąpić wielokrotnie zmieniane Prawo energetyczne, regulujące obecnie cały sektor energetyki w Polsce, w tym elektroenergetykę, ciepłownictwo, sektor gazowy, sektor odnawialnych źródeł energii oraz koncesjonowanie obrotu paliwami. W razie uchwalenia pakietu nastąpią zmiany w zasadach działania sektora, zwłaszcza w systemie wsparcia odnawialnych źródeł energii. W tym artykule skupimy się na zmianach przewidzianych w Prawie energetycznym.
Sektor energetyczny w Polsce
Sektor energetyczny w Polsce cechuje duża koncentracja i przeważający udział spółek kontrolowanych przez Skarb Państwa. Ponieważ sektor ten przynosi znaczne dochody, traktowany jest jak rodowe srebra, których nie należy się pozbywać.
Takie podejście oraz kryzys finansowy ostatnich lat na światowym rynku skutecznie spowalnia, ogranicza lub niweczy plany prywatyzacyjne w odniesieniu do spółek sektora.
W efekcie na rynku elektroenergetycznym dominuje wąska grupa spółek zajmujących się zarówno wytwarzaniem, jak i sprzedażą oraz dystrybucją energii. Rynek gazowy zdominowany jest przez Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. („PGNiG”) prowadzące poprzez różne spółki z grupy działalność wydobywczą, sprzedaż oraz dystrybucję gazu ziemnego. Niezależnie od nich na rynku działają operatorzy elektroenergetyczny i gazowy w formie niezależnych spółek kontrolowanych w 100% przez Skarb Państwa. W segmencie ciepłowniczym oraz odnawialnych źródeł energii występuje większe zróżnicowanie własnościowe – w segmentach tych obecni są zarówno polscy, jak i zagraniczni inwestorzy branżowi.
Na kształt sektora dodatkowo wpływa polityka klimatyczna przyjęta przez Unię Europejską, a w szczególności obowiązki w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz uzyskania poziomu 15% energii z odnawialnych źródeł energii w końcowym zużyciu energii brutto w 2020 roku. W kraju, którego energetyka niemal w 100% oparta jest o paliwa kopalne, głównie węgiel, wdrażanie polityki Unii Europejskiej wymusza zmiany w działaniu sektora.
Nowe Prawo energetyczne
Nowe Prawo energetyczne zawiera uporządkowaną pod względem redakcyjnym regulację sektorów elektroenergetycznego i ciepłowniczego w Polsce. Zasadnicza treść regulacji pozostała niezmieniona lub uległa jedynie drobnym korektom. Sektor pozostaje regulowany przez system koncesji i obowiązek zatwierdzania taryf oraz nadzorowany przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Jednak przedsiębiorstwa ciepłownicze, które spełnią wymagania w zakresie efektywności, będą zwolnione z obowiązku przedkładania taryfy do zatwierdzenia Prezesowi URE.
Projekt ustawy przygotowuje grunt pod dalsze uelastycznianie rynku energii elektrycznej. Wprowadzono mechanizm ochrony tzw. odbiorców wrażliwych, czyli osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej. Przedsiębiorstwa energetyczne będą obowiązane do obniżania takim odbiorcom należności za energię elektryczną o określony w ustawie ryczałt. Sprzedaż awaryjna ma być realizowana nie przez sprzedawcę z urzędu, ale przez sprzedawcę awaryjnego wskazanego w generalnej umowie dystrybucyjnej. Wprowadzono też instytucję operatora systemu pomiarowego, który stworzy zbiór informacji pomiarowych i będzie nim zarządzał. Ma powstać informatyczny system opomiarowania wykorzystujący inteligentne liczniki. Operatorzy sieci dystrybucyjnych mają zainstalować inteligentne opomiarowanie na własny koszt do 2020 roku. Docelowo rozliczenie wszystkich odbiorców ma się odbywać na podstawie danych o faktycznym zużyciu, a nie prognoz.
Operatorem systemu przesyłowego elektroenergetycznego w Polsce nadal będzie mógł być wyłącznie jeden podmiot – spółka w 100% kontrolowana przez Skarb Państwa i nadzorowana przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Spółka ta ma też wyłączną kompetencję do zarządzania połączeniami z systemami innych państw. Wprowadzone zostały zasady alokacji zdolności przesyłowych połączeń z systemami państw niebędących członkami UE (analogiczne zasady dotyczące połączeń pomiędzy krajami UE reguluje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 714/2009). Operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego będzie musiał posiadać certyfikat niezależności potwierdzający jego niezależność od podmiotów prowadzących działalność w zakresie sprzedaży energii elektrycznej. Wymóg ten wynika z prawa UE.
Projekt przewiduje uproszczenia dla operatorów zamkniętych systemów dystrybucyjnych: zwolnienie z obowiązku przygotowywania planów rozwoju, instrukcji ruchu i eksploatacji sieci, przedkładania taryf do zatwierdzenia, przyłączania nowych odbiorców oraz opracowywania i aktualizowania standardowych profili zużycia. Regulacja ta realizuje postulaty tzw. energetyki przemysłowej, czyli przedsiębiorców prowadzących z przyczyn historycznych działalność operatorską na terenie swoich zakładów, dla których działalność ta jest działalnością uboczną.
Mają się też zmienić zasady wsparcia wysokosprawnej kogeneracji. Przedsiębiorstwa obrotu nie będą miały obowiązku zakupu energii z kogeneracji. Pozostaje w mocy system świadectw pochodzenia energii z kogeneracji i obowiązek zakupu tych świadectw oraz przedstawiania ich do umorzenia. Uprawnienie do samodzielnego rozliczania obowiązków związanych ze świadectwami pochodzenia energii z kogeneracji uzyskują przedsiębiorstwa zużywające znaczne ilości energii, dla których energia ta stanowi 15% kosztów. Będą też one zwolnione z obowiązku zakupu i przedstawienia świadectw pochodzenia do umorzenia w odniesieniu do zakupionej i zużytej energii w ilości powyżej 400 GWh rocznie.
W kolejnych tygodniach omówimy projekty nowego Prawa gazowego oraz ustawy o odnawialnych źródłach energii.
Weronika Pelc, Zespół Doradztwa dla Sektora Energetycznego kancelarii Wardyński i Wspólnicy
